Η Κρανέα βρίσκεται βορειοδυτικά της Ελασσόνας, δεξιά του δρόμου προς τα Γρεβενά, σε υψόμετρο 760 μέτρα. Είναι γνωστή και ως Ξεροκρανιά ή Ξηροκρανιά.
Σπουδαίο χωριό με πολλά αξιοθέατα όπως η Μονή της Παλαιοκαρυάς, νότια του οικισμού αφιερωμένη στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος, το εντυπωσιακό φαράγγι της Χράπας στη βόρεια πλευρά, ο περίτεχνος πέτρινος ναός του Αγ. Δημητρίου στην πλατεία του χωριού, μαζί με το επιβλητικό παλιό πέτρινο καμπαναριό, το πανέμορφο λιθόκτιστο κτίριο του Α’ Δημοτικού Σχολείου, το αξιόλογο Λαογραφικό Μουσείο που στεγάζεται στο κτίριο του Μορφωτικού Συλλόγου Μ.Ε.Σ.Κ.Ε. κ.ά.
Οι κάτοικοί του, παρά το αντίξοο οικονομικό περιβάλλον, ανέδειξαν σπουδαίους ανθρώπους στα γράμματα, στις τέχνες, στις επιστήμες, στον αθλητισμό, στη μουσική και σε άλλες κοινωνικές δραστηριότητες. Ενδεικτικά αναφέρονται οι συγγραφείς, ο δάσκαλος Ελευθέριος Λάλος, ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Χρίστος Ζαφείρης, ο θεολόγος Γκουνέλας Χρήστος, ο φιλόλογος Θώμος Δημήτριος, ο συγγραφέας-ιστορικός ερευνητής Γιώργος Ιωάν. Μπαλής, η συγγραφέας-ποιήτρια, εκπαιδευτικός Μαστοροδήμου Χρύσα, ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Λάλος Παύλος, ο γνωστός εικαστικός Θοδωρής Λάλος, ο ταλαντούχος ηθοποιός και σκηνοθέτης Δημήτρης Λάλος, η 3η Παγκόσμια Πρωταθλήτρια το 2019 στο αγώνισμα της σπάθης, Δώρα Γκουντούρα, η πρωταθλήτρια του Taekwondo Σταυρούλα Γκουντούρα, ο γνωστός ποδοσφαιριστής της ΑΕΛ Ιωάννης Προβίδας, ο φημισμένος μουσικοσυνθέτης Θανάσης Παπακωνσταντίνου, ο δεξιοτέχνης του μπουζουκιού Βασίλης Μπαλής και πολλοί άλλοι.
Εισαγωγή
Συμβαίνει στα ίδια ή σε διαφορετικά ΦΕΚ, πηγές που κυρίως στηρίχτηκε η έρευνά μας, οι οικισμοί να αναφέρονται άλλοτε ως χωριά και άλλοτε ως συνοικισμοί ή οικισμοί και τα ονόματά τους, πολλές φορές, να είναι διαφορετικά γραμμένα χωρίς να υπάρχει επαρκής ερμηνεία.
Τα λάθη αυτά ή οι παραλείψεις οφείλονται κυρίως στον γραφικό χαρακτήρα του εκάστοτε γραμματέα της Κοινότητας καθώς και σε άλλους λόγους.
Από την απογραφή του 1940 και μετά, άρχισε σταδιακά να αποκαθίσταται με νεότερα ή διορθωτικά ΦΕΚ η ορθή γραφή και εκφορά των ονομάτων των οικισμών και των διοικητικών σχηματισμών.
Κατά τη μεταγραφή, καταγράφηκαν αυτούσια ή σε εισαγωγικά τα «λανθασμένα» οικωνύμια, ή ολόκληρες παράγραφοι όπως τότε είχαν τυπωθεί.
Η ΚΡΑΝΕΑ
Έτος 1913. Στην απογραφή του 1913 αναφέρεται με το όνομα Κρανιά με 1.618 κατοίκους (835 άρρενες και 783 θήλεις) υπαγόμενη στην υποδιοίκηση Ελασσώνος του νομού Κοζάνης (ΦΕΚ 112Α/28.3.1915).
Έτος 1915. Ως χωρίον Κρανιά υπάγεται στην υποδιοίκηση Γρεβενών του νομού Κοζάνης αποσπώμενο από την υποδιοίκηση Ελασσώνος η οποία «προστίθεται εις τον νομόν Λαρίσης» (ΦΕΚ 120Α/1.4.1915).
Έτος 1919. Αναγνωρίζεται κοινότητα «υπό το όνομα «Κοινότης Κρανιάς (Δεσκάτης)» και με έδραν τον ομώνυμον συνοικισμόν (σ.σ. αντί οικισμόν)» (ΦΕΚ 211Α/24.9.1919).
Έτος 1920. Στην απογραφή του 1920 αναφέρεται με το όνομα Κρανιά (Δεσκάτης) με 1.735 κατοίκους (835 άρρενες και 783 θήλεις), υπαγόμενη στην υποδιοίκηση Γρεβενών του νομού Κοζάνης (ΦΕΚ 244Α/27.12.1921. Απογραφή 18.12.1920).
Έτος 1928. Στην απογραφή του 1928 αναφέρεται με το όνομα Κρανιά Δεσκάτης με 2.001 κατοίκους (994 άρρενες και 1.007 θήλεις) υπαγόμενη στην επαρχία Γρεβενών του νομού Κοζάνης (ΓΣΥΕ. Απογραφή 15-16 Μαΐου 1928).
Έτος 1940. Στην απογραφή του 1940 αναφέρεται με το όνομα η Κρανέα Δεσκάτης με 2.499 κατοίκους (1.221 άρρενες και 1.278 θήλεις) υπαγόμενη στην επαρχία Γρεβενών του νομού Κοζάνης (ΓΣΥΕ. Απογραφή 16.10.1940, έκδοση 1950).
Έτος 1943. Η Κοινότης «Κρανιά (Δεσκάτης)» (σ.σ. αντί η Κρανέα Δεσκάτης) αποσπάται από την επαρχία Γρεβενών του νομού Κοζάνης και υπάγεται στην επαρχία Ελασσώνος του νομού Λαρίσης σύμφωνα με το ΦΕΚ 10Α/21.1.1943.
Έκτοτε μέχρι το 1991, υπάγεται συνεχώς στην επαρχία Ελασσόνας του νομού Λαρίσης.
Έτος 1951. Στην απογραφή του 1951 αναφέρεται με το όνομα η Κρανέα Δεσκάτης με 2.989 κατοίκους (ΦΕΚ 167Α/31.7.1954. Απογραφή 7.4.1951).
Έτος 1961. Στην απογραφή του 1961 αναφέρεται με το όνομα η Κρανέα Δεσκάτης με 3.460 κατοίκους (ΦΕΚ. 16Β/19.1.1962. Απογραφή 19.3.1961).
Έτος 1965. «Ο συνοικισμός (σ.σ. αντί οικισμός) «Κρανέα Δεσκάτης» της Κοινότητος Κρανέας Δεσκάτης, μετονομάζεται «Κρανέα Ελασσόνος, η «και η ομώνυμος Κοινότης «Κοινότης Κρανέας Ελασσόνος»» (ΦΕΚ 243Α/30.12.1965).
Έτος 1971. Στην απογραφή του 1971 αναφέρεται με το όνομα «η Κρανέα Ελασσόνος (Κρανέα Δεσκάτης, η)» με 3.296 κατοίκους (ΦΕΚ 225Β/14.3.1972.Απογραφή 14.3.1971).
Έτος 1981. Στην απογραφή του 1981 αναφέρεται με το όνομα η Κρανέα Ελασσόνος με 3.100 κατοίκους (ΦΕΚ 370Β/14.6.1982. Απογραφή 5.4.1981).
Έτος 1991. Στην απογραφή του 1991 αναφέρεται με το όνομα η Κρανέα Ελασσόνος με 3.264 κατοίκους (ΦΕΚ 882Β/6.12.1993. Απογραφή 17.3.1991).
Έτος 1997. Ο οικισμός η Κρανέα Ελασσόνος σύμφωνα με τον νόμο 2539 αποσπάται από την κοινότητα, η οποία καταργείται με τον νόμο Καποδίστριας όπως όλης της χώρας, και προσαρτάται στον συνιστάμενο Δήμο Αντιχασίων με έδρα την Κρανέα Ελασσόνος του νομού Λαρίσης (ΦΕΚ 244Α/4.12.1997).
Η επαρχία Ελασσόνος δεν υφίσταται πλέον.
Έτος 2001. Στην απογραφή του 2001 αναφέρεται με το όνομα η Κρανέα Ελασσόνος με 3.021 κατοίκους αποτελώντας Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Αντιχασίων, του νομού Λαρίσης (ΦΕΚ 715Β/12.6.2002. Απογραφή 18.3.2001).
Έτος 2006. Το Δημοτικό Διαμέρισμα Κρανέας Ελασσόνος ονομάζεται Τοπικό Διαμέρισμα Κρανέας Ελασσόνος του Δήμου Αντιχασίων, του νομού Λάρισας σύμφωνα με το ΦΕΚ 114Α/8.6.2006.
Έτος 2010. Ο Δήμος Αντιχασίων καταργείται και υπάγεται στον νεοσυσταθέντα διευρυμένο Δήμο Ελασσόνας (με έδρα την Ελασσόνα) του νομού Λάρισας (ΦΕΚ 87Α/7.6.2010).
Η Κρανέα Ελασσόνος σύμφωνα με το νεότερο ΦΕΚ 1292Β/11.8.2010 υπάγεται στη Δημοτική Κοινότητα Κρανέας Ελασσόνος (πρώην Τοπικού Διαμερίσματος Κρανέας Ελασσόνος) της Δημοτικής Ενότητας Αντιχασίων, του Δήμου Ελασσόνας, της Περιφερειακής Ενότητας Λάρισας (όπως αποκαλείται πλέον ο νομός της Λάρισας).
Έτος 2011. Στην απογραφή του 2011 αναφέρεται με το όνομα η Κρανέα Ελασσόνος με 2.730 κατοίκους (ΦΕΚ 699Β/20.3.2014. Απογραφή 9.5.2011).
Έτος 2019. Η Δημοτική Κοινότητα Κρανέας Ελασσόνος αποκαλείται πλέον Κοινότητα Κρανέας Ελασσόνος της Δημοτικής Ενότητας Αντιχασίων, του Δήμου Ελασσόνας, της ΠΕ Λάρισας σύμφωνα με το ΦΕΚ 1327Α/19.4.2019.
Οριστικά στοιχεία της απογραφής του 2021 για τους οικισμούς δεν εντοπίστηκαν.
Επίλογος
Στις απογραφές του 1913, 1920 και 1928 το όνομα του οικισμού αναγράφεται χωρίς άρθρο. Μέχρι και την απογραφή του 1951 αναφέρεται ως «χωρίον» ενώ στις μετέπειτα απογραφές αναφέρεται ως οικισμός.
Στα ΦΕΚ των ετών 1913 και 1915 αναγράφεται ως Κρανιά, χωρίς άλλον συνοδευτικό ονοματολογικό προσδιορισμό ενώ στα αντίστοιχα των ετών 1919, 1920 και 1928 ως Κρανιά Δεσκάτης για να διακρίνεται από τον άλλο συνώνυμο οικισμό Κρανιά των Γρεβενών.
Στην απογραφή του 1940 αναφέρεται ως «η Κρανέα Δεσκάτης» αντί Κρανιά Δεσκάτης.
Στην απογραφή του 1951 και εντεύθεν δεν αναγράφονται πλέον οι αριθμοί των αρρένων και θηλέων ατόμων.
Από το 1943 μέχρι το 1991 υπάγεται, ως αυτοτελής κοινότητα, συνεχώς στην επαρχία Ελασσόνος του νομού Λαρίσης. Μετέπειτα, υπάγεται με διάφορους επιθετικούς προσδιορισμούς στο όνομά της (δημοτικό ή τοπικό Διαμέρισμα ή τοπική Κοινότητα Κρανέας) στον Καποδιστριακό Δήμο Αντιχασίων, και τέλος ως Κοινότητα στον νεοσυσταθέντα διευρυμένο Δήμο Ελασσόνας της ΠΕ Λάρισας όπου ανήκει μέχρι σήμερα.