γι’ αυτό και αναφέρεται και ως Νικόλαος των Μύρων ή Νικόλαος του Μπάρι . Ο Άγιος γεννήθηκε στις 15 Μαρτίου το 270 μ.Χ. στα Πάταρα της Λυκίας από Έλληνες γονείς, ευσεβείς και πλούσιους και έτυχε επιμελημένης μόρφωσης. Σε νεαρή ηλικία, έμεινε ορφανός και κληρονόμος μεγάλης περιουσίας. Από πολύ νωρίς είχε αφιερωθεί στα Θεία, μετά τη μετάβασή του στα Ιεροσόλυμα για να προσκυνήσει τον Τίμιο Σταυρό και τον Πανάγιο Τάφο. Γυρίζοντας στην πατρίδα του, χειροτονήθηκε ιερέας. Στην αρχή αφιερώθηκε στον ασκητικό βίο κι έγινε ηγούμενος της Μονής Σιών στα Μύρα της Λυκίας. Όταν απεβίωσε ο τότε Αρχιεπίσκοπος Μύρων της Λυκίας, οι επίσκοποι, δια θεϊκής αποκαλύψεως, τον αναγόρευσαν αρχιεπίσκοπο.
Από τη θέση αυτή ανέπτυξε έντονη δράση και επέτεινε τους αγώνες του για την προστασία των φτωχών και των απόρων, ιδρύοντας νοσοκομεία και διάφορα φιλανθρωπικά ιδρύματα. Προικισμένος με υψηλό χριστιανικό φρόνημα, θάρρος και ζωτικότητα, εμψύχωνε τους διωκόμενους (από τους Ρωμαίους) χριστιανούς, διωκόμενος και εξοριζόμενος και ο ίδιος για τη στάση του αυτή. Σύμφωνα με την παράδοση, ήταν προικισμένος με το χάρισμα της θαυματουργίας και έσωσε πολλούς ανθρώπους, και όσο ήταν εν ζωή, αλλά και μετά τον θάνατο.
Το 325 μ.Χ έλαβε μέρος στην Α’ Οικουμενική Σύνοδο, που έγινε στη Νίκαια της Βιθυνίας, και καταπολέμησε τις διδασκαλίες του Αρείου. Λέγεται ότι κατά τη Σύνοδο χαστούκισε τον Άρειο και ο Μέγας Κωνσταντίνος τον φυλάκισε. Όταν επέστρεψε από τη Σύνοδο, συνέχισε το ποιμαντικό του έργο μέχρι τα βαθιά γεράματα.
Ο Αγιος Νικόλαος πέθανε στις 6 Δεκεμβρίου του 343. Μετά τον θάνατό του ονομάστηκε «μυροβλύτης», καθώς σύμφωνα με την παράδοση, τα λείψανά του ανέβλυζαν άγιο μύρο, Τα λείψανά του διατηρήθηκαν στα Μύρα της Λυκίας, έως και τον 11ον, όπου το 1087 κάποιοι ναύτες τα αφαίρεσαν και τα μετέφεραν στην Ιταλία, στην πόλη Μπάρι, όπου τοποθετήθηκαν στον Ναό του Αγίου Στεφάνου. Λέγεται ότι κατά την τέλεση της θείας λειτουργίας άρχισε να αναβλύζει, μύρο από τα ιερά λείψανα, που οι πιστοί το μάζευαν σε δοχεία για θεραπεία από διάφορες αρρώστιες, ενώ αρκετοί λιποθυμούσαν από την ευωδία του μύρου αυτού. Ο Άγιος Νικόλαος που λατρεύεται ως ο προστάτης των ναυτικών και λέγεται «θαλασσίτης» και «θαλασσινός». Οι ναυτικοί πριν φύγουν για ταξίδι ήθελαν ν’ ανάψουν ένα κερί στον Άγιο και ακόμα να εξομολογηθούν και να μεταλάβουν.
Στις περισσότερες θαλασσινές περιοχές της Ελλάδας και στα νησιά μας, οι εκκλησίες του Αγίου, αλλά και πολλά ξωκλήσια χτίζονται στο ξάγναντο της πόλης ή στις άκρες των μικρών λόφων που αγναντεύουν τη θάλασσα, έτσι ώστε ο Άγιος να βλέπει τα καράβια και να τα συνοδεύει ευχόμενος να πάνε «στο καλό». Η εικόνα του Αγίου Νικολάου, στους ναούς, είναι γεμάτη από ασημένια ή χρυσά καραβάκια, τάματα ναυτικών που ο Άγιος έσωσε σε δύσκολες στιγμές, γεγονός που χαρακτηρίζει τον Νικόλαο σαν τον «πιο παρασημοφορημένο Άγιο της Χριστιανοσύνης», Ο Άγιος Νικόλαος λατρεύεται από τους θαλασσινούς, ως προστάτης, γιατί η γιορτή συμπίπτει με τις άσχημες χειμωνιάτικες συνθήκες και ταξίδια των ναυτικών είναι δύσκολα. Έτσι, λοιπόν, οι κινδυνεύοντες λόγω των τρικυμιών, ναυτικοί, επικαλούνταν και απέδιδαν τη σωτηρία τους στον Άγιο των ημερών, τον Νικόλαο. Το γεγονός αυτό με την πάροδο των χρόνων, συνετέλεσε στην ιδιαίτερη λατρεία του Αγίου από τους ναυτικούς. «Κατά τη λαϊκή παράδοση, τα ρούχα του είναι πάντα βρεγμένα από την άλμη, τα γένια του στάζουν θάλασσα, το μέτωπό του είναι ιδρωμένο από την προσπάθειά του να προφτάσει παντού και να βοηθήσει τα καράβια που θαλασσοπνίγονται».
Οι ναυτικοί μας επικαλούνται τη βοήθειά του με απλές φράσεις: «Άγιε Νικόλα! στο τιμόνι». «Άγιε Νικόλα βοήθα μας». «Άγιε Νικόλα χωρίς άρμενα και πανιά είμαστε, βοήθα μας». «Άγιε Νικόλα τιμονιάριζέ το! Κάθε καρφί του και μάλαμα».
Ο Άγιος, για ασφάλεια, κάθεται στο πηδάλιο σ’ όλο το ταξίδι. Καθώς το λέει και η ναυτική φράση: «Στην πλώρη κάθετ’ ο Χριστός, στη μέση η Παναγιά και πίσω στο τιμόνι του ο Άι Νικόλας».