Του Βασίλη Πλατή, φιλολόγου-δρος Ιστορίας Α.Π.Θ.

Τους τελευταίους μήνες, καθημερινά, χιλιάδες παράνομοι μετανάστες («χωρίς χαρτιά»), κυρίως από τις εμπόλεμες περιοχές της Συρίας, ξεβράζονται στις ακτές των νησιών μας. Οι άνθρωποι αυτοί επιχειρούν με κάθε κόστος να γλιτώσουν από τη λαίλαπα του πολέμου που μαίνεται στις πατρίδες τους και να ξανακτίσουν μια νέα ζωή εντασσόμενοι στον κοινωνικό ιστό πολιτισμένης ευρωπαϊκής χώρας. Άλλωστε για τους περισσότερους από αυτούς η Ελλάδα είναι μόνο ένας ενδιάμεσος σταθμός που θα τους οδηγήσει συνήθως μέσω Σκοπίων, Σερβίας και Ουγγαρίας στις πλουσιότερες χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης. Αυτό είναι το «όνειρό» τους, για την εκπλήρωση του οποίου γίνονται αθύρματα στυγνών δουλεμπόρων-κερδοσκόπων και υφίστανται απίστευτες κακουχίες.
Από την άλλη πλευρά, η ελληνική πολιτεία αδυνατεί να τους προσφέρει κοινωνική μέριμνα ώστε να κατορθώσουν να επιβιώσουν. Ο διογκούμενος αριθμός μεταναστών που εισήλθαν στη χώρα το τελευταίο διάστημα αλλά και η κατάρρευση του κράτους πρόνοιας στην Ελλάδα τα χρόνια της κρίσης απομακρύνουν από μια πληρέστερη αντιμετώπιση του προβλήματος την ελληνική πολιτεία.
Ωστόσο, το πρόβλημα δεν είναι μόνο «ελληνικό» ή «ιταλικό»• το προσφυγικό-μεταναστευτικό είναι ζήτημα ολόκληρης της Ενωμένης Ευρώπης. Η Ελλάδα και η Ιταλία αποτελούν τις «πύλες» της Ευρώπης για τους εισερχόμενους σε αυτή μετανάστες από την Ασία και την Αφρική και αυτόματα καθίστανται χώρες υποδοχής. Παρά το γεγονός ότι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έχουν παραδεχτεί τη σοβαρότητα του προβλήματος για ολόκληρη την Ευρώπη, είναι εμφανής η έλλειψη ολοκληρωμένου ευρωπαϊκού σχεδίου για την αντιμετώπισή του. Πολύ περισσότερο, οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης εμφανίζονται απρόθυμες να αναλάβουν το βάρος που αναλογεί σε καθεμιά, ενώ ορισμένες επιχειρούν να «θωρακίσουν» τα σύνορά τους οικοδομώντας απροσπέλαστους φράκτες κατά μήκος των συνόρων τους (βλ. Αυστρία, Ουγγαρία).
Είναι φανερό ότι η έννοια του εθνικού κράτους δεν έχει ξεπεραστεί στην Ευρώπη του εικοστού πρώτου αιώνα και τα εθνικά σύνορα δεν έχουν αρθεί, παρά το γεγονός ότι τις τελευταίες δεκαετίες οι ευρωπαϊκές κοινωνίες μετατρέπονται σε πολυπολιτισμικές. Η αντίληψη αυτή οδηγεί τις ευρωπαϊκές χώρες σε εσωστρέφεια, ενισχύει ρατσιστικές και αντιευρωπαϊκές τάσεις στο εσωτερικό τους και σε τελική ανάλυση δεν προστατεύει ούτε τους πολίτες των μεμονωμένων ευρωπαϊκών κρατών, γιατί εάν καίγεται το σπίτι του γείτονα αργά ή γρήγορα η φωτιά θα επεκταθεί και στο διπλανό. Για ακόμη μια φορά, λοιπόν, αναδεικνύεται η ανάγκη η Ευρώπη να επιστρέψει στα ιδεώδη της αλληλεγγύης και της ανθρωπιάς που μεταξύ άλλων είχαν εμπνεύσει τους οραματιστές της, να επανέλθει δηλαδή στις πραγματικές ρίζες και τις αξίες της.