Από τον Γιώργο Ξενόφο

«Η ενδοοικογενειακή βία» - όπως χαρακτηρίζεται η συγκεκριμένη μορφή βίας - εκδηλώνεται κατά κύριο λόγο, είτε σαν βία που ασκείται μεταξύ των συζύγων ή σαν βία που ασκούν οι γονείς στα παιδιά τους ή - σπανιότερα - το αντίστροφο (Gelles, 1979). Ο αριθμός των περιστατικών και των ειδών αυτών βίας, όπως έχει διαπιστωθεί από διάφορες έρευνες, δεν είναι καθόλου αμελητέος. Ο πραγματικός τους, όμως, αριθμός σπάνια, αν όχι ποτέ, γίνεται γνωστός, επειδή, στις περισσότερες περιπτώσεις, τα θύματα - σύζυγοι, παιδιά, γονείς - φοβούμενα την εκδίκηση του οικονομικά και σωματικά ισχυρότερου από αυτά δράστη, δεν καταγγέλλουν τη θυματοποίησή τους στην Αστυνομία. Αναφερόμενοι, ειδικότερα, στους λόγους της χρήσης της βίας μεταξύ των συζύγων - κυρίως του συζύγου κατά της συζύγου - για την επίλυση των διαφορών τους, θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε πως ένας από τους λόγους αυτούς είναι η υιοθέτηση προτύπων βίαιης συμπεριφοράς από την κοινωνία στην οποία ανήκουν, τα οποία με τον τρόπο αυτό τα ακολουθούν και αυτοί. Ενας δεύτερος λόγος έχει να κάνει με την κακή τους οικονομική κατάσταση και το άγχος που αυτή τους δημιουργεί. Ενας τρίτος λόγος είναι η ανισότητα που υπάρχει στη σχέση τους, όπου συνήθως ο σύζυγος ως ο οικονομικά ισχυρότερος θέλει να αποφασίζει αυτός μόνος του για όλα τα ζητήματα. Και, τέλος, ένας τέταρτος λόγος μπορεί να είναι η έντονη ζήλια και η ανταγωνιστική διάθεση που έχει ο ένας για τα επιτεύγματα του άλλου συζύγου, τόσο σε προσωπικά όσο και σε επαγγελματικά ζητήματα. Σχετικά δε με τις κακοποιήσεις των παιδιών, θα πρέπει να πούμε πως αυτές αφορούν στις σωματικές κακώσεις που τους προξενούν συνήθως οι γονείς τους και οι οποίες τους επιφέρουν διαταραχές νοητικής και συναισθηματικής μορφής. Οι κυριότερες μορφές των κακοποιήσεων αυτών αφορούν: πρώτο στις σωματικές κακοποιήσεις που περιλαμβάνουν κάθε είδους σωματικές βλάβες, δεύτερο στις ψυχολογικές κακοποιήσεις που περιλαμβάνουν πράξεις και συμπεριφορές απομόνωσης, απόρριψης και εκφοβισμού, τρίτο στην παραμέληση και τέταρτο στη σεξουαλική παραβίαση. Η βία των γονέων που ξεπερνάει τα συνηθισμένα σωφρονιστικά μέτρα και η οποία συνεπάγεται την κακοποίηση των παιδιών τους είναι συνήθως απόρροια του χαμηλού τους μορφωτικού επιπέδου ή και του νεαρού της ηλικίας τους και σχετίζεται άμεσα με την ανωριμότητά τους να επιτελέσουν το ρόλο των γονέων, καθώς και με την κακώς εννοούμενη «παράδοση» (εφόσον οι δικοί μου γονείς με έκαναν άνθρωπο με το ξύλο, το ίδιο θα κάνω κι εγώ στα παιδιά μου, για να γίνουν καλοί άνθρωποι»). Σ' ό,τι αφορά, όμως, στο «έγκλημα» της αιμομιξίας, θα πούμε πως σε οικογένειες κοινωνιών του παρελθόντος περισσότερο και πολύ λιγότερο σε σημερινές, η εγκληματική αυτή συμπεριφορά έδινε σημαντικό «παρών». Έτσι, είχαμε συχνά την αιμομιξία - κατά κανόνα - του πατέρα με τις ανήλικες κόρες του και στη συνέχεια του αδελφού με κάποια από τις αδελφές του.

Βέβαια, και τότε και τώρα, οι καταγγελίες για το συγκεκριμένο έγκλημα δεν ήταν πολλές, λόγω της μειωτικής θέσης και της ντροπής που αισθάνεται το θύμα. Για επιβεβαίωση των παραπάνω μπορούμε να ανατρέξουμε στις στατιστικές της Δικαιοσύνης. Ενδεικτικά παρατηρούμε πως οι καταδικασθέντες για το έγκλημα αυτό για μια πενταετία, λόγου χάριν από τη δεκαετία του '80 (1981-1985) ήταν συνολικά 18 (17 άνδρες και μία (1) γυναίκα) και για την αντίστοιχη πενταετία από τη δεκαετία του '90 (1991-1995) ήταν συνολικά μόνο 10 (όλοι άνδρες). Συμπεραίνεται, λοιπόν, ότι το ενδοοικογενειακό έγκλημα αυτό ή τείνει να εξαφανιστεί από την ελληνική κοινωνία - το πιθανότερο - ή και σήμερα εξακολουθεί ακόμη να μην καταγγέλλεται στις αρχές, επειδή τα θύματα δεν τολμούν να αντιμετωπίσουν τη δημοσιότητα που ενδεχόμενα θα συνεπάγεται η θυματοποίησή τους. Ενδεικτικά για τις κακοποιήσεις συζύγων από τους συζύγους τους, αναφέρουμε πως από έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Κέντρο Υποδοχής Κακοποιημένων Γυναικών Αθήνας (που λειτουργεί υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Ισότητας) σε δείγμα 100 κακοποιημένων γυναικών, που το επισκέφθηκαν την περίοδο Ιανουαρίου μέχρι και το Νοέμβριο του 2000, διαπιστώθηκαν, μεταξύ άλλων, και τα εξής: Η πλειονότητα των θυμάτων (75%) ήταν έγγαμες, όπως και η πλειονότητα των δραστών (71%). Το 28,3% των έγγαμων θυμάτων γυναικών ήταν μεταξύ 11 - 50 ετών και το 2% μεταξύ 61-70 ετών! Και για να μην κουράζουμε με νούμερα πολλά, θα πούμε μόνο ότι από τους δράστες το 20% είχαν πανεπιστημιακή μόρφωση, το 36% είχαν τελειώσει το λύκειο και το 30% την υποχρεωτική εκπαίδευση. Οι άνδρες δράστες προέρχονταν συνήθως από πολυμελείς παραδοσιακές οικογένειες, στις οποίες ο πατέρας ασκούσε βία στις μητέρες τους και αρκετές φορές και στους ίδιους. Τα περισσότερα περιστατικά δεν είχαν καταγγελθεί στις αρχές, γιατί τα θύματα φοβούνταν την κοινωνική κατακραυγή, αλλά και γιατί δεν υπήρχε κρατική ή ιδιωτική υποστηρικτική δομή προς αυτά. Στο θέμα της κακοποίησης των γυναικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αναφέρεται και η παρακάτω είδηση, όπως αυτή μεταδόθηκε από το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων (Α.Π.Ε.) στις 24 / 2/ 2002. «Μια Ευρωπαία γυναίκα πέφτει μια, τουλάχιστον, φορά στη ζωή της θύμα σωματικής βίας από το σύζυγο ή το σύντροφό της και γενικότερα στην Ευρώπη οι γυναίκες ηλικίας μεταξύ 15 - 44 ετών διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να τραυματιστούν ή να πεθάνουν κακοποιημένες από συντρόφους και συζύγους παρά να χάσουν τη ζωή τους από καρκίνο, οδικά ατυχήματα, ελονοσία ή πόλεμο. Αυτά τα εντυπωσιακά στοιχεία, που στηρίζονται σε σχετική έρευνα του Πανεπιστημίου της Μαδρίτης, την οποία χρηματοδότησε η Επιτροπή, παρουσιάστηκαν στις κοινωνικές υποθέσεις, στο άτυπο συμβούλιο των υπουργών των κοινοτικών κυβερνήσεων που ασχολούνται με τα δικαιώματα και τις συνθήκες ζωής των γυναικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που πραγματοποιήθηκε στην Ισπανία (Άγιος Ιάκωβος της Κομποστέλα)...». Αλλά και ως σήμερα, η κατάσταση δεν άλλαξε. Ακόμη παραμένουν σε υψηλά ποσοστά τα στατιστικά στοιχεία που δίνονται όσον αφορά στην «ενδοοικογενειακή βία» και τα «ενδοοικογενειακά εγκλήματα» που διαπράττονται γενικότερα στον κόσμο.