«Ιταμώ θυμώ τε και πυρί, θείος έρως αντιταττόμενος»

Άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός

Ένας Έλληνας αεροπόρος, στον πόλεμο του 1912, όπως διηγείται ο ίδιος, την ώρα της φοβερής μάχης, άκουγε μέσα του τα λόγια ενός ύμνου, που επαναλαμβάνονταν σαν μια αυτενεργούμενη προσευχή. Δεν έπαψε καθόλου η προσευχή αυτή, όσο διαρκούσε η φοβερή μάχη, είπε ο γενναίος αυτός άντρας . Ήταν τα λόγια αυτά ενός ύμνου, που ψάλλεται στον όρθρο, το Δεκαπενταύγουστο: «Ιταμώ θυμώ τε και πυρί, θείος έρως αντιταττόμενος»:

Ο ύμνος είναι έργο του Αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνού και αναφέρεται στο μαρτύριο «των τριών παίδων εν τη καμίνω», που ο Ναβουχοδονόσωρ τους έριξε στη φωτιά. Στον ιταμό θυμό του τυράννου και στη φωτιά, οι μάρτυρες αντέταξαν το θείο έρωτα, την υπερέχουσα αγάπη του Θεού, που τους βοήθησε να υπερβούν το μαρτύριο: «Το μεν πυρ εδρόσιζε, τω δε θυμώ εγέλα» γράφει ο Άγιος.

Η Παναγία είναι η πνευματική υπόσταση του ανθρώπου! Περιέχει όλα εκείνα τα στοιχεία με τα οποία ο άνθρωπος, αν και ζει μέσα στον κόσμο υπερβαίνει αυτόν τον κόσμο και γίνεται πνευματικός άνθρωπος. Απολαμβάνει τη μεγάλη χαρά να είναι από αυτή εδώ τη ζωή ένας «πολίτης του ουρανού».

Αυτό δεν είναι θεωρίες σοφών ανθρώπων. Είναι πραγματικότητα την οποία βιώνουν οι άγιοι από αυτόν εδώ τον κόσμο και πρώτη από αυτούς, εβίωσε η υπεραγία Θεοτόκος. Η Παναγία είναι η εκπλήρωση της εντολής «να ζείτε σ΄ αυτόν τον κόσμο χωρίς να είστε από αυτόν τον κόσμο».

Στο ερώτημα που βασανίζει τους ανθρώπους που θέλουν να ακολουθήσουν το δρόμο του Θεού, και βασανίζονται αν είναι εφικτή η ζωή της πλήρους υπακοής στο Θεό, την απάντηση δίνει το πρόσωπο και η ζωή της Παναγίας.

Πώς, με ποιο τρόπο μπορεί κανείς να ζει υπακούοντας με όλη του την ψυχή στο θέλημα του Θεού; Αυτό είναι επίσης ένα άλλο βασανιστικό ερώτημα. Τα λόγια της Παναγίας όπως καταγράφονται στον ύμνο της δίνουν πλήρη απάντηση σ΄ αυτό. «Μεγαλύνει η ψυχή μου τον Κύριον και ηγαλλίασε το πνεύμα μου επί τω Θεώ τω Σωτήρι μου».

Το νόημα των λόγων αυτών είναι πως ο τρόπος να ζεις υπακούοντας στον Θεό, «να ζεις με το σταυρό στο χέρι», όπως λένε χαρακτηριστικά οι απλοί άνθρωποι, είναι να αγαπάς πάνω από όλα το Θεό. Η αγάπη του Θεού, ο «θείος έρως» όπως την ονομάζει ο Άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός, ως η πρωταρχική αγάπη του ανθρώπου, υπερνικάει τη δύναμη του κακού. Κραταιά ως θάνατος αγάπη.

Η αγάπη του Θεού πάνω από όλα, «αγαπήσεις Κύριον τον Θεόν σου εξ όλης της καρδίας σου κ.λπ., αυτή είναι η πρώτη εντολή, η οποία αποτελεί το θεμέλιο του πνευματικού ανθρώπου και της πνευματικής ζωής.. Αν έχεις άλλες αξίες μεγαλύτερες απ΄ την αγάπη του Θεού, αν δεν «μεγαλύνει η ψυχή σου τον Κύριον» όπως η ψυχή της Παναγίας, δεν έγινες ακόμα πνευματικός άνθρωπος και δεν απέκτησες ακόμα πνευματική υπόσταση.

Στην κλήση του Ιησού να τον ακολουθήσουν και να γίνουν μαθητές τους, οι κλητευόμενοι που δεν ήθελαν να τον ακολουθήσουν, εύρισκαν διάφορες δικαιολογίες να αρνηθούν. Κάποιος είπε, ότι πρέπει να πάει να θάψει τον πατέρα του. Ο Ιησούς του απάντησε, «άφησε τους νεκρούς να θάψουν τους νεκρούς τους», με την έννοια, ότι αν δεν αγαπάς πάνω από όλα το Θεό, τα πάντα είναι για σένα νεκρά. Νομίζεις ότι ζεις, ενώ απλώς φυτοζωείς.

Η πνευματική υπόσταση θεμελιώνεται στην υπερέχουσα αγάπη του Θεού και στην πίστη ότι ο Θεός είναι για τον πνευματικό άνθρωπο η πρωταρχική και η υπερέχουσα τα πάντα πνευματική αξία, που μπροστά της όλες οι άλλες αξίες της ζωής κάμπτονται, είναι δηλαδή λιγότερο πολύτιμες. Αυτό σημαίνουν τα λόγια, «παν γόνυ κάμψει και πάσα γλώσσα εξομολογήσεται τω Θεώ».