Από αρκετό καιρό διαφαινόταν ότι η διεθνής οικονομία, αφού διέγραψε μια μακρά περίοδο ακμής και ανάπτυξης, θα έπαιρνε την κάτω βόλτα, θα εισέρχονταν στην παρακμή και στην ύφεση, σε μια περίοδο κρίσης με άγνωστο το βάθος και τη διάρκειά της. Οι ρυθμοί ανάπτυξης έπεσαν και η κρίση, αφού έδειξε τις απειλητικές διαθέσεις της προ των πυλών, εισήλθε ήδη εντός των τειχών, αναστάτωσε όλες τις οικονομίες του κόσμου, τρομοκράτησε επιχειρηματίες και απλούς καταθέτες, γκρέμισε όλα τα χρηματιστήρια και άπλωσε παντού το γκρίζο νέφος της αμφιβολίας, της αναξιοπιστίας και της απαισιοδοξίας. Το κύριο ερώτημα που τίθεται τώρα είναι, αν πρόκειται για μια πραγματική κρίση ή για μια τεχνητή κρίση, που έχει τις ρίζες της στα βρώμικα παιγνίδια ορισμένων άπληστων κερδοσκόπων, αετονύχηδων και αεριτζήδων. Όσοι έχουν στοιχειώδεις οικονομικές γνώσεις, δικαιολογημένα πιστεύουν ότι δεν μπορεί να ομιλούμε για οικονομική κρίση, όταν υπάρχει αφθονία γεωργικών και βιομηχανικών προϊόντων και πλήρης επάρκεια πρώτων υλών. Θα επρόκειτο για πραγματική κρίση, αν σημειωνόταν σημαντική κάμψη της παραγωγής σ' όλους τους τομείς λόγω π.χ. φυσικών καταστροφών, πολέμων κ.λπ. Η μείωση των πωλήσεων και της ζήτησης γενικότερα σε ορισμένα αγαθά δεν αποτελεί οπωσδήποτε ένδειξη οικονομικής δυσπραγίας, γιατί ο περιορισμός της ζήτησης οφείλεται και στον κορεσμό. Άμα π.χ. στο κάθε σπίτι υπάρχουν 2 και 3 αυτοκίνητα και ο οικιακός εξοπλισμός είναι πλήρης, είναι επόμενο να πέσουν οι πωλήσεις με κάποιους αντίκτυπους στην απασχόληση και στην παραγωγικότητα, αλλά όχι στις δυνατότητες κάλυψης των βιοτικών αναγκών.

Πέραν των γνωστών ελλείψεων σε βασικά αγαθά, που παρατηρούνται κατά κύριο λόγο στον τρίτο κόσμο, δεν είχαμε τον τελευταίο καιρό στις αναπτυγμένες οικονομίες τέτοιες εξελίξεις και ανατροπές, ώστε να δικαιολογείται η κατάρρευση μεγάλων τραπεζικών ιδρυμάτων και η δημιουργία πανικού, ικανού να επιφέρει σοβαρά πλήγματα σε όλους τους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας. Τότε, πού οφείλεται αυτή η οικονομική αναστάτωση; Ασφαλώς στα παιγνίδια των αεριτζήδων. Κάποτε το τραπεζικό σύστημα ήταν πιο απλό και λειτουργούσε με καθαρότερους όρους και διαφανέστερες διαδικασίες. Οι τράπεζες συγκέντρωναν τις καταθέσεις του κόσμου, σχημάτιζαν τεράστια κεφάλαια και δανειοδοτούσαν όσους ήθελαν κάπου να δραστηριοποιηθούν. Σήμερα, κάποιοι οικονομολόγοι, τραπεζίτες και επιχειρηματίες σοφίστηκαν ορισμένους τρόπους για εύκολη, γρήγορη και μεγάλη εξοικονόμηση χρημάτων. Έτσι εισήγαγαν νέους όρους και έννοιες στην επιστήμη της οικονομίας και κυρίως στις τραπεζικές συναλλαγές με οδηγό πάντοτε τον κοπανιστό αέρα.

Ενώ παλαιότερα οι επενδυτές κατέφευγαν στον τραπεζικό δανεισμό για να στήσουν μια επιχείρηση, σήμερα προσπαθούν να εξοικονομήσουν πόρους από μια λίστα τραπεζικών προϊόντων, που χαρακτηρίστηκαν τελευταία ως «τοξικά» και που αποτελούν παγίδες για τους άπειρους καταθέτες και για όσους επιδιώκουν τον γρήγορο πλουτισμό. Όλα αυτά τα προϊόντα, που ονομάζονται αμοιβαία κεφάλαια, ρέπος, δομημένα ομόλογα κ.λπ., δεν είναι τίποτε άλλο παρά εφευρέσεις των ανίδρωτων αεριτζήδων, που στόχο έχουν να αδειάζουν τις τσέπες του κοσμάκη και να κερδοσκοπούν ασύστολα και προκλητικότατα. Δεν είναι λίγοι αυτοί, που αντί να στήσουν μια παραγωγική επιχείρηση και να συμβάλουν στην ανάπτυξη της οικονομίας, δραστηριοποιούνται στον τομέα των τραπεζικών προϊόντων ή ιδρύουν επιχειρήσεις, όπως π.χ. εταιρίες διαχείρισης ακινήτων, χωρίς κεφάλαια, με ένα γραφείο και δυο - τρία τηλέφωνα και αρπάζουν τα χρήματα των ανυποψίαστων ανθρώπων. Χρηματιστηριακές και ασφαλιστικές εταιρίες και άλλα φυσικά ή νομικά πρόσωπα σε προσελκύουν με δελεαστικές προσφορές και όταν έρθει η ώρα της αντιπαροχής σε παραπέμπουν στα ψιλά γράμματα των συμβολαίων, που ούτε με μεγεθυντικό φακό δεν μπορεί κανείς να διαβάσει, με αποτέλεσμα να μην βρίσκεις πουθενά το δίκιο σου. Αλλά και τα χρηματιστήρια δεν λειτουργούν με δίκαιες διαδικασίες, γιατί οι κερδοσκόποι τα κατευθύνουν όπως θέλουν, παίζοντας κατά διαστήματα τα παιγνίδια που τους βολεύουν, φουσκώνοντας και ξεφουσκώνοντας κάποιες μετοχές που δεν αντιπροσωπεύουν τίποτε περισσότερο από την αξία ενός κουρελόχαρτου. Έτσι τα τραπεζικά προϊόντα, ορισμένες χρηματιστηριακές εταιρίες και κάποιες άλλες, που ακούνε στο όνομα οφ σορ εταιρίες, μόνον κακό κάνουν στην οικονομία.

Οι κυβερνήσεις των διαφόρων χωρών είναι ευκαιρία τώρα να αυξήσουν την εποπτεία τους στο τραπεζικό σύστημα και κυρίως στα διάφορα τραπεζικά προϊόντα και σε όσες εταιρίες ασχολούνται με χρηματοπιστωτικές εργασίες, θέτοντας διαφανέστερους όρους λειτουργίας τους, ώστε να προστατευθούν πληρέστερα οι αποταμιευτές και να μην χρειάζεται κάλυψη των ζημιών με δημόσιο χρήμα, με χρήμα δηλαδή των φορολογουμένων πολιτών, γιατί είναι μεγάλη αδικία και παραλογισμός να καρπούνται τα κέρδη ορισμένοι εμπλεκόμενοι και διαπλεκόμενοι, αλλά τις ζημίες να τις πληρώνει το σύνολο του λαού. Και αν τη στήριξη αυτή την έκαναν οι ΗΠΑ και ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, την έκαναν όπως καταλαβαίνουν οι πάντες, για να τονώσουν το αίσθημα της αξιοπιστίας και να σταματήσουν τον πανικό που θα προκαλούσε γενικότερη κατάρρευση των οικονομιών του κόσμου. Αυτό όμως δεν μπορεί να ξανασυμβεί, γιατί ούτε τα κρατικά έσοδα είναι ανεξάντλητα ούτε η τακτική της χρηματοδότησης και της στήριξης των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, που καταρρέουν, είναι παραδεκτή. Είναι ακατανόητο άλλοι να κερδίζουν και άλλοι να πληρώνουν. Ήλθε η ώρα που θα πρέπει να περιοριστεί ο ανεξέλεγκτος δανεισμός και η κυκλοφορία των τοξικών τραπεζικών προϊόντων, πριν μολυνθεί κάθε οικονομική δραστηριότητα. Οι τράπεζες, που εισπράττουν τριπλάσια και πενταπλάσια επιτόκια από τις χορηγήσεις δανείων έναντι αυτών που καταβάλλουν στους καταθέτες, έχουν τη δυνατότητα, αλλά και την υποχρέωση να εγγυηθούν πλήρως τις καταθέσεις των αποταμιευτών και να περιορίσουν σε λογικά πλαίσια την κερδοφορία τους. Αν δε χτυπηθούν αλύπητα και αυτοί που επιδιώκουν τον γρήγορο και παράνομο πλουτισμό, μπορεί κανείς να ελπίζει σε μια καλυτέρευση της οικονομικής κατάστασης.

Ο δρ. Ι. Παπαδημόπουλος είναι δικηγόρος, πρώην βουλευτής της ΝΔ