Η Λάρισα είναι συνυφασμένη, από τα προϊστορικά ακόμα χρόνια, με το ποτάμι της τον Πηνειό, στη δεξιά όχθη του οποίου είναι ανεπτυγμένη η πόλη. Τις δύο όχθες του ιστορικού και μυθικού αυτού ποταμού συνέδεε ανέκαθεν κάποια γέφυρα, μέσω της οποίας διαπεραιώνονταν οι ταξιδιώτες που ήθελαν να πάνε προς βορά ή έρχονταν από εκεί. Τη μορφή της κατά τα παλαιά χρόνια φυσικό είναι να μην τη γνωρίζουμε. Εκείνο που έφθασε μέχρι την εποχή μας είναι η μεγάλη λίθινη γέφυρα, που σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις είναι έργο του Χασάν μπέη, εγγονού του Τουρχάν μπέη, του κατακτητού της Θεσσαλίας το 1423. Έχουμε γράψει επανειλημμένως για την γέφυρα αυτή, η οποία ήταν ό,τι ομορφότερο είχε να επιδείξει η Λάρισα κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας. Οι ευρωπαίοι περιηγητές των χρόνων αυτών την περιέγραψαν, την ύμνησαν και την αποτύπωσαν στα οδοιπορικά τους. Η στερεή κατασκευή της την κράτησε αλώβητη σχεδόν 500 χρόνια και αν δεν ήταν το βέβηλο ανθρώπινο χέρι να την καταστρέψει σε εποχές πολέμου, η γέφυρα αυτή με τις ιδανικές της αναλογίες θα επιβίωνε μέχρι και σήμερα αγέρωχη και κομψή.
Όμως τον Απρίλιο του 1941, όταν πλησίαζε προς τη Λάρισα η γερμανική πολεμική μηχανή με προορισμό την Αθήνα, Άγγλοι κομάντος ανατίναξαν ένα μεγάλο μέρος της για να καθυστερήσουν την προέλαση των εχθρικών στρατευμάτων. Όμως το μηχανικό του γερμανικού στρατού γεφύρωσε με βάρκες τις όχθες του Πηνειού για να προσπελάσει το ποτάμι, δίπλα από την ανατιναγμένη γέφυρα. Ακολούθησε κάποια προσωρινή σύζευξη των υπολειμμάτων της με ξύλινη κατασκευή, για να αποκαταστήσει τη επικοινωνία με τη συνοικία του Πέρα μαχαλά και βορειότερα μέχρι τη δυτική Μακεδονία. Αυτά μέχρι τον Οκτώβριο του 1944, γιατί με την οπισθοχώρηση των Γερμανών έγινε μια δεύτερη ανατίναξη στα υπόλοιπα τόξα της γέφυρας που είχαν απομείνει. Το πρόσχημά τους ήταν να γίνει ανετότερη η οπισθοχώρησή τους. Έτσι έμεινε και πάλι η πόλη χωρίς γέφυρα. Στην αρχή βάρκες εξυπηρετούσαν την μετάβαση στην απέναντι πλευρά. Λίγο αργότερα κατασκευάσθηκε νοτιότερα, στο σημείο της σημερινής δεύτερης οδικής γέφυρας, εκεί όπου βρίσκεται το στενότερο σημείο της κοίτης, ξύλινη γέφυρα, ενώ συγχρόνως άρχιζε και η ζεύξη των υπολειμμάτων της παλαιάς με ξύλινη κατασκευή κάπως στερεότερη και ευρύτερη. Η κατάσταση αυτή διατηρήθηκε μέχρι το 1950 όταν ξεκίνησαν τα έργα κατασκευής της νέας γέφυρας με οπλισμένο σκυρόδεμα (μπετόν). Την υπόλοιπη πορεία της μέχρι σήμερα, που διαθέτει δύο ξεχωριστά οδοστρώματα για αυτοκίνητα και ειδική πεζογέφυρα, λίγο-πολύ την γνωρίζουμε.
Τη σημερινή φωτογραφία μπορούμε να την κατατάξουμε στις ιστορικές εικόνες της πόλεως, γιατί αποτυπώνει μια ιδιαίτερη φάση της ιστορικής διαδρομής της γέφυρας της Λάρισας. Προέρχεται από τη συλλογή του Ιταλού ιατρού Pierluigi Zamperin, ο οποίος διατελούσε την περίοδο εκείνη ιατρικός σύμβουλος του "21οOspedaledaCampo" του ιταλικού στρατού. Μετά την κατοχή της Ελλάδος από τους Γερμανούς, τα ιταλικά στρατεύματα ξεκίνησαν από την Αλβανία και μέσω Ηπείρου έφθασαν στη Θεσσαλία, πέρασαν από τη Λάρισα και κατέληξαν στον Βόλο, όπου στρατοπέδευσαν και εγκατέστησαν το συγκεκριμένο ιταλικό νοσοκομείο. Η φωτογραφία αυτή έγινε γνωστή με την μεσολάβηση του καλού φίλου Θωμά Κυριάκου, ο οποίος δείχνει να έχει ιδιαίτερη αδυναμία στην αναζήτηση συλλογών με παλαιές φωτογραφίες της Λάρισας όπου γης μέσω του διαδικτύου και να τις αναδεικνύει στην ιστοσελίδα του.
Ο Ιταλός ιατρόςPierluigiZamperin στάθηκε στη δεξιά όχθη του Πηνειού, σε ένα σημείο της σημερινής οδού Καλλιθέας, στο ύψος του εξοχικού κέντρου «Πευκάκια». Το κέντρο αυτό βρισκόταν σε μια υπερυψωμένη περιοχή και καταλάμβανε τη θέση όπου μέχρι το 1908 βρισκόταν το τζαμί του Χασάν μπέη. Έστρεψε τον φακό του προς την πρόχειρη ξύλινη γέφυρα του Πηνειού. Ήταν 24 Ιουνίου 1941 και είχαν περάσει δύο περίπου μήνες από την ανατίναξή της από τους Άγγλους. Στο διάστημα αυτό τα υπολείμματα της γέφυρας συζεύχθηκαν με ξύλινη κατασκευή. Πολλαπλοί επιμήκεις ξύλινοι δοκοί στερεώθηκαν επάνω στα βάθρα της παλαιάς γέφυρας[1] και επάνω τους επιστρώθηκε ανθεκτικό ξύλινο οδόστρωμα, ικανό να επιτρέπει την διέλευση και βαρέων οχημάτων και μάλιστα σε διπλή σειρά, όπως διακρίνεται και στη φωτογραφία. Στα πλάγια δημιουργήθηκαν στενά πεζοδρόμια. Ξύλινα στηθαία τοποθετήθηκαν στις άκρες για την προφύλαξη των πεζών. Πίσω παρατηρούμε το πυκνό δάσος της περιοχής του Αλκαζάρ, το οποίο όμως τον χειμώνα του 1942, που έτυχε να είναι ασυνήθιστα κρύος, αποψιλώθηκε από τους Ιταλούς στρατιώτες για να χρησιμοποιηθεί η ξυλεία του ως θερμαντικό υλικό. Η ξύλινη αυτή κατασκευή που αντικρίζουμε στη φωτογραφία διατηρήθηκε επί 3,5 χρόνια, μέχρι τον Οκτώβριο του 1944, όπως ήδη αναφέρθηκε.
Στο σημείο αυτό θέλω να τονίσω ότι με την ευαισθητοποίηση αρκετών συμπολιτών μας και μάλιστα νέων σε ηλικία ανθρώπων, οι οποίοι διαθέτουν ευχέρεια στον χειρισμό των σύγχρονων ηλεκτρονικών μέσων, αρχίζει να δημιουργείται ένα corpus, μια τράπεζα παλαιών φωτογραφιών και λοιπών απεικονίσεων της Λάρισας, η οποία θα βοηθήσει και αυτή με τον τρόπο της στην ανάδειξη της πλούσιας ιστορίας της. Ας το θεωρήσουμε αυτό σαν κάποιο ενθαρρυντικό και παρήγορο γεγονός στη σημερινή μίζερη εποχή μας.
------------------------------
[1]. Ήταν τόσο καλά στερεωμένη στο βυθό της κοίτης του ποταμού η παλαιά γέφυρα, ώστε και η νέα με μπετόν που την αντικατέστησε το 1950 στηρίχθηκε πάνω στα βάθρα της. Όλα τα υπολείμματα της παλαιάς γέφυρας είχαν κατεδαφισθεί, εκτός από τα βάθρα. Οι τεχνίτες που εργάσθηκαν στη κατεδάφισή της διηγούνται ότι ήταν τόσο στερεή η συνδεσμολογία των λίθων με αρμούς ώστε ήταν ευκολότερη η σχάση της πέτρας από τη διάνοιξη των αρμών.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΘ. ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ
nikapap@hotmail.com
