Από τον Κων/νο Οικονόμου

ΓΕΝΙΚΑ: Η Αμφιτρίτη ήταν στην ελληνική Μυθολογία θεότητα της θάλασσας και σύζυγος του Ποσειδώνα. Ήταν μια από τις πενήντα Νηρηίδες [κόρες του Νηρέα, πρωταρχικού θαλάσσιου θεού]. Κατ' άλλους ήταν απλώς η θηλυκή προσωποποίηση της θάλασσας, η μητέρα των ψαριών, των φαλαινών και των δελφινιών. Υπάρχουν τουλάχιστον δύο διαφορετικές εκδοχές για την καταγωγή της: Ο Ησίοδος [Θεογονία] ισχυρίζεται πως ήταν κόρη του Νηρέα και της Δωρίδας, ενώ ο νεότερος Απολλόδωρος, που κι αυτός την κατατάσσει στις Νηρηίδες, την μνημονεύει ως κόρη του Ωκεανού και της Τηθύος [δεν την εντάσσει όμως στις Ωκεανίδες]. Από το γάμο της Αμφιτρίτης με τον Ποσειδώνα γεννήθηκε ο Τρίτων. Κατά τον Απολλόδωρο [3.5.4], τέκνο επίσης των δύο θεών υπήρξε και η Βενθεσικύμη. Φαίνεται πως η Αμφιτρίτη υπήρξε προολύμπια θεότητα, η οποία μετά την είσοδο του Δωδεκάθεου στους Έλληνες “δόθηκε” σύζυγος του Ποσειδώνα.

ΑΜΦΙΤΡΙΤΗ ΚΑΙ ΑΛΚΥΩΝ: Η Αμφιτρίτη εμπλέκεται και στο μύθο των Αλκυονίδων, αφού αυτή φέρεται, σύμφωνα με ορισμένους αρχαίους συγγραφείς, να μεταμόρφωσε την Αλκυόνη στο ομώνυμο πουλί [κατ' άλλους υπεύθυνος της μεταμόρφωσης ήταν ο ίδιος ο Δίας].

Η ΑΜΦΙΤΡΙΤΗ ΣΤΑ ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ: Η Αμφιτρίτη δεν προσωποποιείται απολύτως στα ομηρικά έπη. Φαίνεται πως παρουσιάζεται ως απλώς μια έκφανση του θαλάσσιου στοιχείου. Μάλιστα μοιράζεται μαζί με τη Θέτιδα τον ίδιο τίτλο “θαλασσοτρέφουσα”.

ΛΑΤΡΕΙΑ: Αν και η Αμφιτρίτη δεν περιλαμβάνεται στην επίσημη αρχαία ελληνική θρησκεία, εντούτοις σε ένα αρχαϊκό στάδιο ήταν εξαιρετικής σημασίας, όπως αντιλαμβανόμαστε και από τον Ομηρικό Ύμνο στο Δήλιο Απόλλωνα. Μάλιστα, στον ύμνο αυτό η Αμφιτρίτη εμφανίζεται στην γέννα του Απόλλωνα μαζί με τη Διώνη, τη Ρέα και την Ιχναία [που από πολλούς ταυτιζόταν με την Θέμιδα]. Ακόμη σε ένα απόσπασμα του Βακχυλίδη ο Θησέας βλέπει τις θυγατέρες του Νηρέα να χορεύουν στο νερό ενώ η Αμφιτρίτη, στεφανωμένη με στεφάνι του γάμου της, τις παρακολουθεί. Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμη και στην Ιλιάδα η Αμφιτρίτη δεν εμφανίζεται ως σύζυγος του Ποσειδώνα. Ο Πίνδαρος, στην έκτη Ολυμπιακή Ωδή του, αναγνώρισε το ρόλο του Ποσειδώνα ως μεγάλου θεού της θάλασσας, και ως συζύγου της Αμφιτρίτης. Πάντως, για τους μεταγενέστερους συγγραφείς και ποιητές η Αμφιτρίτη έγινε απλώς μια αλληγορία για τη θάλασσα [Ευριπίδης, Κύκλωψ, 702, Οβίδιος, Μεταμορφώσεις Ι.14.

ΑΜΦΙΤΡΙΤΗ ΚΑΙ ΔΕΛΦΙΝΙ: Σε μια άλλη εκδοχή του μύθου, κάποτε η Αμφιτρίτη έφυγε στα απώτατα άκρα της θάλασσας για να αποφύγει το γάμο με τον θεό της θάλασσας, όπου, όμως, το δελφίνι του Ποσειδώνα, αφού την αναζήτησε και τη βρήκε, της μίλησε και την έπεισε να τον παντρευτεί το θεό της θάλασσας. Κατά τον Υγίνο, ο Ποσειδών για να τιμήσει το δελφίνι το καταστέρισε, το τοποθέτησε δηλαδή ανάμεσα στ' αστέρια με τη μορφή του αστερισμού Δελφίν.

ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ: Στην αγγειογραφία αλλά και σε μωσαϊκές παραστάσεις, η Αμφιτρίτη ήταν πάντοτε διακριτή από τις άλλες Νηρηίδες εξαιτίας της βασιλικης της ιδιότητας. Σε έργα της τέχνης, τόσο αρχαίων αλλά και σε πίνακες ζωγραφικής της Αναγέννησης, η Αμφιτρίτη είτε εμφανίζεται ένθρονη δίπλα στον Ποσειδώνα είτε να την οδηγεί στον Ποσειδώνα ένα άρμα που το σέρνουν ιππόκαμποι ή άλλα μυθικά πλάσματα του βυθού. Εμφανίζεται ντυμένη με βασιλικά φορέματα και έχει δίχτυ στα μαλλιά της.

* Ο Κωνσταντίνος Αθ. Οικονόμου, είναι δάσκαλος στο 32ο Δ Σχ. Λάρισας, συγγραφέας

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Απουλήιος, Χρυσός Όνος, 4.31. Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη, Ι.2.7, Αιλιανός, Περί Ζώων 12.45. Wilhelm Vollmer, Wörterbuch der Mythologie, 3rd ed., 1874. Robert Graves, Η ελληνικοί Μύθοι, 1960. Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, Σχολιασμός Οδύσσειας, 3.91.1458, γρ. 40. Υγίνος, Ποιητικά Αστρονομία, II.17. Smith, William, Λεξικό της ελληνικής και ρωμαϊκής βιογραφίας και της μυθολογίας, Λονδίνο (1873

konstantinosa.oikonomou@gmail.com www.scribd.com/oikonomoukon