ΑΡΘΡΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ ΜΝΗΜΗΣ ΟΜΗΡΩΝ ΚΑΙ ΘΥΜΑΤΩΝ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ 2015

Για να θυμόμαστε όσους είπαν «Όχι» στη ναζιστική θηριωδία

Δημοσίευση: 25 Ιαν 2015 9:55 | Τελευταία ενημέρωση: 25 Μαϊ 2015 19:03

* Της Μπέττυς Μαγρίζου

Αθήνα, Μάρτιος του 1944. Ένα δεκατετράχρονο τότε, Εβραιόπουλο διηγιόταν χρόνια μετά:

«Όταν ακούσαμε στη γειτονιά πως έρχονται τα γερμανικά αποσπάσματα που μάζευαν τους Εβραίους, εγώ και ο Χριστιανός φίλος μου κρυφτήκαμε στην αυλή του σπιτιού στο οποίο έμενε τότε η οικογένειά μου. Ο Έλληνας διερμηνέας μας ρώτησε τα ονόματά μας.

-Αριστοτέλης, απάντησα

-Δημήτρης, είπε ο φίλος μου

Ο Γερμανός επικεφαλής έκανε ένα νόημα, και ένας στρατιώτης μας τράβηξε κάτω τα παντελόνια. Ο διερμηνέας περιεργάστηκε τα γεννητικά μας όργανα, και, δείχνοντας εμένα μόνο, έκανε νόημα στους στρατιώτες να με συλλάβουν.

Η περιτομή «πρόδωσε» το μυστικό του παιδιού, και φαίνεται ότι το ελληνοπρεπές όνομα που το είχαν δασκαλέψει να χρησιμοποιεί, δεν ήταν αρκετό να το σώσει από τις συνέπειες της εφαρμογής της «τελικής λύσης», που είχε εξαπλωθεί πλέον σε όλη την ελληνική επικράτεια. Στην Αθήνα και στις άλλες ιταλοκρατούμενες περιοχές, το σχέδιο βιομηχανικής εξόντωσης των Ελλήνων Εβραίων δεν είχε προχωρήσει λόγω της απροθυμίας των ιταλικών αρχών κατοχής να συμπράξουν κι αυτό μέχρι την συνθηκολόγηση της Ιταλίας τον Σεπτέμβριο του 1943, οπότε και ο διοικητής του Sonderkommando Άλφρεντ Ρόζεμπεργκ, κύριος ιδεολόγος του ναζιστικού καθεστώτος, θα έκλεινε οριστικά το ζήτημα της ύπαρξης «υπανθρώπων» στην Ελλάδα. Ήταν η ώρα να εφαρμοστούν και στην Αθήνα οι περιβόητοι «Νόμοι της Νυρεμβέργης».

Στην Αθήνα, τις παραμονές του πολέμου, η εβραϊκή κοινότητα αριθμούσε 3.000 άτομα. Η «λεία» δεν ήταν εύκολη για τους Ναζί• τουλάχιστον, δεν ήταν τόσο εύκολη όπως στη Θεσσαλονίκη και στις βουλγαροκρατούμενες περιοχές. Κι αυτό γιατί όσο έσφιγγαν τα λουριά, τόσο εμφανίζονταν μηχανισμοί αλληλεγγύης.

Απλοί άνθρωποι που αποφάσιζαν να δώσουν κρησφύγετο στους διωκόμενους συνανθρώπους τους, χωρίς να υπολογίζουν τον κίνδυνο της πιθανής εκτέλεσης αν εντοπιζόταν.

«Γιατί, παιδί μου, γιατί οι δικές μας ζωές να είναι πιο πολύτιμες από τις δικές σας;», είχε πει ο Χριστιανός γείτονάς στον νεαρό Εβραίο, που έκρυβε.

Επίσης δομές αλληλέγγυων που ρίσκαραν πολλά για να σώσουν ζωές, όπως η Αστυνομία του Άγγελου Έβερτ, η Εκκλησία του Αρχιεπίσκοπου Δαμασκηνού και οι αντιστασιακές οργανώσεις, κυρίως το ΕΑΜ.

Εάν το ΕΑΜ έμεινε στην καρδιά των Εβραίων για τις ηρωικές πράξεις διάσωσης συνολικά 3.000 διωκομένων, στην λογική πάντα της κοινωνικής δικαιοσύνης (οι πλούσιοι και ευκατάστατοι Εβραίοι υποχρεώνονταν να στηρίξουν οικονομικά τη φυγάδευση δύο ακόμα φτωχών ομοθρήσκων τους), ο Δαμασκηνός έμεινε στην Ιστορία, αρχικά για τις δύο επιστολές διαμαρτυρίας προς τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Λογοθετόπουλο και προς τον πληρεξούσιο του Ράιχ για την Ελλάδα, Γκίντερ Άλτεμπουργκ, τον Μάρτιο του 1943. Αυτό φανερά, μιας που κρυφά η δράση του ήταν πολύ πιο ουσιαστική, όταν φρόντισε π.χ. να κρυφτούν 250 μικρά παιδάκια σε μοναστήρια. Ή όταν, σε συνεργασία με τον Έβερτ και έξι ακόμη αξιωματικούς της Αστυνομίας (τους αστυνομικούς διευθυντές Δημήτριο Βρανόπουλο, Μιχαήλ Γλύκα και Δημήτριο Βλαστάρη, και τους αστυνόμους Λουκάκη, Τσενόγλου και Βολταιράκη), αλλά και με τον Παναγιώτη Χαλδέζο, γενικό διευθυντή διοικητικών υπηρεσιών και προϊστάμενο του Μητρώου του Δήμου Αθηναίων, συνέλαβαν και πραγματοποίησαν το παράτολμο σχέδιο του εφοδιασμού των διωκόμενων Εβραίων με αυθεντικές αστυνομικές ταυτότητες.

Ο Δαμασκηνός κάλεσε τον Χαλδέζο και του είπε:

«Εγώ έκαμα τον σταυρό μου, μίλησα με τον Θεό, και απεφάσισα να σώσω όσες ψυχές Εβραίων ημπορώ. Έστω και αν κινδυνεύω. Εγώ θα τους βαπτίζω τους Εβραίους, και συ θα τους δίδης πιστοποιητικόν του Δήμου για να πάρουν ταυτότητα ως χριστιανοί Έλληνες».

Δεν επρόκειτο για μια απλή υπόθεση. Οι ταυτότητες έπρεπε, όχι μόνο να φαίνονται αυθεντικές, αλλά και να είναι. Η δημοσιογράφος Μαρία Ρεζάν σώθηκε χάρη σε μια τέτοια ταυτότητα:

«Χάρη στον Έβερτ πλήθος ανθρώπων σώθηκαν. Κυρίως χάρη στις πλαστές του ταυτότητες, που στο κάτω μέρος τους έφεραν φαρδιά πλατιά την υπογραφή του. Όπως ακριβώς και η δική μου, με το όνομα Μαρία Φιούμη, εκ Χανίων Κρήτης παρακαλώ, ώστε να είναι μακριά ο τόπος της καταγωγής και δύσκολη η επαλήθευση σε ώρα ανάγκης>>

Γράφει η Ιωάννα Τσάτσου ,αδελφή του νομπελίστα ποιητή Γ.Σεφέρη και σύζυγος του προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας Κ. Τσάτσου και δεξί χέρι του Δαμασκηνού:

<<Οι Γερμανοί και οι ντόπιοι συνεργάτες τους ήταν υποψιασμένοι, και για αυτό, έπρεπε να παρθούν προσεκτικά όλα τα μέτρα και τίποτε να μην αφεθεί στην τύχη. Τα χριστιανικά ονόματα που εμφανίζονταν στα πλαστά δελτία έπρεπε να είναι καταχωρημένα στα μητρώα του Δήμου Αθηναίων, για την περίπτωση που θα γινόταν σχετικός έλεγχος από τους Ναζί. Αλλά, για να έχει μια οικογένεια την οικογενειακή της μερίδα στα μητρώα αυτά, έπρεπε να φαίνονται -και να είναι διαθέσιμα- τα αντίστοιχα πιστοποιητικά βάπτισης, τα οποία φυσικά εκδίδονταν από την Εκκλησία, με προγενέστερη ημερομηνία.

Ο Αρχιεπίσκοπος, με μεγάλο προσωπικό του κίνδυνο, κάνει μια τεράστια προσπάθεια να σώσει όσους μπορεί. Συνεννοήθηκε με τον Παναγιώτη Χαλδέζο του Δήμου Αθηναίων. Αυτός έχει ανοίξει ιδιαίτερο δημοτολόγιο και μετά τη βάφτιση, τους δίνει πιστοποιητικό ότι είναι Έλληνες Χριστιανοί».

Είναι αδιαμφισβήτητο το γεγονός της διάσωσης τόσων πολλών ζωών. Όμως από την άλλη, υπήρξαν και πράξεις ντροπής και προδοσίας, όπως στην περίπτωση των 200 Εβραίων της Αθήνας που ανασύρθηκαν από τις κρυψώνες τους από Χριστιανούς συμπολίτες τους, όχι μόνο Ταγματασφαλήτες, και παραδόθηκαν έναντι αμοιβής στη Γκεστάπο, ενώ το ΕΑΜ προειδοποιούσε με προκηρύξεις ότι όποιος θα πρόδιδε κρυπτόμενο Εβραίο θα εκτελούνταν.

Ο ακριβής αριθμός των Εβραίων που σώθηκαν χάρη στις πλαστές ταυτότητες είναι δύσκολο να διακριβωθεί. Το Εβραϊκό Ίδρυμα Yad Vashem κάνει λόγο για πάνω από 50 οικογένειες(αυτές οι περιπτώσεις τους γνωστοποιήθηκαν) . Πολλοί ερευνητές μιλούν για 1.200 άτομα. Ο Μιλτιάδης Έβερτ στο βιβλίο για τον πατέρα του αναφέρει τον αριθμό των 7.500 πλαστών δελτίων μόνο σε Εβραίους.

Στο Yad Vashem έχουν αναγνωριστεί εκατοντάδες Έλληνες ως «Δίκαιοι των Εθνών», μεταξύ των οποίων οι Δαμασκηνός, Έβερτ, Βρανόπουλος και Γλύκας , ήδη από το 1969. Τέσσερα δέντρα, ειδικά αφιερωμένα στους τέσσερις αυτούς ανθρώπους, έχουν φυτευτεί στους λόφους της Ιερουσαλήμ, στο βουνό που είναι αφιερωμένο στους Ήρωες και τους Μάρτυρες του Ολοκαυτώματος, στη Λεωφόρο των Δικαίων των Εθνών που οδηγεί στο Μουσείο όπου βρίσκονται τα αρχεία του Yad Vashem. Όσοι περισσότεροι μη Εβραίοι ήρωες έρχονται στο φως, τόσα περισσότερα δέντρα φυτεύονται, έτσι ώστε τώρα πλέον να αποτελούν ένα δάσος που καλύπτει όλο και περισσότερο την πλαγιά, για να θυμόμαστε όσους είπαν έμπρακτα «Όχι» στη ναζιστική θηριωδία.

Αν επισκεφθείτε το μέρος αυτό, θα ανακαλύψετε και δέντρα αφιερωμένα σε ανθρώπους με καταγωγή από χωριά του νομού Λάρισας.

Τους ευχαριστούμε όλους από καρδιάς!

 

* Η Μπέττυ Μαγρίζου είναι συγγραφέας και Γ.Γ της Ισραηλιτικής Κοινότητας Λάρισας.

Περισσότερα σε αυτή την κατηγορία: « Προηγούμενο Επόμενο »

Συνδρομητική Υπηρεσία

διαβάστε την ελευθερία online

Ηλεκτρονικό Αρχείο Εφημερίδας


Σύνδεση Εγγραφή

Πρωτοσέλιδο εφημερίδας

Δείτε όλα τα πρωτοσέλιδα της εφημερίδας

Ψιθυριστά

Ο καιρός στη Λάρισα

Διαφημίσεις

INTERCOMM FOODS
ΣΕΞ ΣΤΗ ΓΑΥΔΟ
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΕΣΠΑ 1-3-24
Μείνε μαζί μας

Η "Ελευθερία", ήταν από τις πρώτες εφημερίδες που σηματοδότησε την παρουσία της στο Internet, μ' ένα ολοκληρωμένο site.

Facebook Twitter Youtube

 

Θεσσαλικές Επιλογές

 sel ejofyllo karfitsa 1

Γενικές Πληροφορίες

Η Εφημερίδα

Ταυτότητα

Όροι Χρήσης

Προσωπικά Δεδομένα

Επικοινωνία

 

Η σελίδα είναι πλήρως συμμορφωμένη με τη σύσταση (ΕΕ) 2018/334 της επιτροπής της 1ης Μαρτίου 2018 , σχετικά με τα μέτρα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του παράνομου περιεχομένου στο διαδίκτυο (L63).

 

Visa Mastercard  Maestro  MasterPass