- Κατά τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας ονομαζόταν οδός Χατζή Χουσεϊν πασά. Με αυτό το όνομα αναφέρεται ένας επιμήκης και σκολιός δρόμος μέσα στην άναρχη ρυμοτομία της τουρκοκρατούμενης Λάρισας και ο οποίος αποτυπώνεται στον «Χάρτη πόλεως Λαρίσσης, χαραχθείς τω 1880», ο οποίος είναι ενσωματωμένος στο βιβλίο του Επαμεινώνδα Φαρμακίδη[1].
- Μετά την απελευθέρωση τον ίδιο δρόμο τον βρίσκουμε στις πρώτες εφημερίδες της Λάρισας σαν οδό Ντάρκουλη ή απλώς Δάρκουλη, προφανώς από την ομώνυμη κεντρική συνοικία Νταρκουρά. Από το 1882 και μετά, με την εφαρμογή του νέου ρυμοτομικού σχεδίου, ο δρόμος σταδιακά διευρύνεται και ευθειάζεται.
- Τον Σεπτέμβριο του 1891 πέθανε στη Ρωσία η πριγκίπισσα της Ελλάδος Αλεξάνδρα (1870-1891). Ήταν κόρη του βασιλιά Γεωργίου Α’ και το 1889 παντρεύτηκε τον μέγα δούκα της Ρωσίας Παύλο Αλεξάνδροβιτς. Δυστυχώς όμως το 1891, λίγες ημέρες μετά τη γέννηση του δεύτερου παιδιού της, πέθανε σε ηλικία 21 ετών. Το Δημοτικό Συμβούλιο Λαρίσσης στη συνεδρίαση της 16ης Σεπτεμβρίου 1891, μετά από πρόταση του δημάρχου Διονυσίου Γαλάτη, αποφάσισε να δώσει το όνομα της εκλιπούσας πριγκίπισσας σε κεντρικό δρόμο της πόλης και μετονόμασε την οδό Ντάρκουλη σε Αλεξάνδρας. Διαβάζουμε από τα πρακτικά της συνεδρίασης του Δημοτικού Συμβουλίου: «Κατά πρότασιν του Δημάρχου, αποφαίνεται: ονομάζει την δημοτικήν οδόν Ντάρκουλη, την άγουσαν εις Εβραϊκήν συνοικίαν παρά τη οικία Ν. Κουκουτάρα εις οδόν Αλεξάνδρας, εις μνήμην αΐδιον της μεταστάσης βασιλόπαιδος, αγγελομόρφου Αλεξάνδρας, συζύγου Μεγάλου Δουκός Παύλου και αναρτά εις πινακίδα το όνομά της»(2).
- Η ονομασία αυτή του δρόμου διατηρήθηκε σαράντα περίπου χρόνια, μέχρι και το 1932. Τη χρονιά εκείνη μετονομάσθηκε σε οδό των Έξ. Η ονομασία αυτή δόθηκε το 1932, όταν ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος εξέφρασε την επιθυμία να αποκατασταθεί η μνήμη των έξι (οι πέντε ήταν πολιτικοί και ο έκτος στρατιωτικός), οι οποίοι έπειτα από δίκη, εκτελέσθηκαν το 1922 ως πρωταίτιοι της μικρασιατικής καταστροφής. Στην πόλη μας η ενέργεια αυτή του πρωθυπουργού μεταφράστηκε με τη μετονομασία μιας κεντρικής οδού στη μνήμη των έξι εκτελεσθέντων.
- Μεταπολεμικά, μετά την εξορία του αρχιεπισκόπου της Κύπρου Μακαρίου στις Σεϋχέλλες το 1956 και τα γεγονότα που ανέδειξαν το κυπριακό ζήτημα, είχαμε νέα μετονομασία του δρόμου αυτού σε Κύπρου, ονομασία η οποία διατηρείται μέχρι και σήμερα. Παρατηρούμε λοιπόν ότι μέσα σε 140 χρόνια είχαμε πέντε διαφορετικές ονομασίες του ίδιου δρόμου. Αυτό δεν πρέπει να μας εκπλήσσει. Το ίδιο συνέβη και σε πολλούς άλλους δρόμους της Λάρισας όλα αυτά τα χρόνια.
Η φωτογραφία που συνοδεύει το σημερινό κείμενο αποτυπώνει ένα τμήμα της οδού Αλεξάνδρας, όπως ήταν κατά τις πρώτες δεκαετίες του 1930. Το τμήμα αυτό το έχουμε συναντήσει και σε άλλες φωτογραφίες που δημοσιεύθηκαν. Η συγκεκριμένη προέρχεται από το εργαστήριο των Μαργαρίτη-Γκινάκου της Αθήνας. Το εν λόγω φωτογραφικό δίδυμο περιέτρεξε πολλές περιοχές της Ελλάδας και κυκλοφόρησε τη δεκαετία του 1930 αρκετά επιστολικά δελτάρια τα οποία έχουν ορισμένα χαρακτηριστικά που τα κάνουν ευδιάκριτα. Οι περισσότερες φωτογραφίες είναι τεχνικά άρτιες, πολύ καλά καδραρισμένες, και με καλή εκτύπωση και σε καλό χαρτί. Ο χρωματισμός τους είναι ελαφρώς υποκύανος, δεν φέρουν αρίθμηση, παρά μόνον στην οπίσθια όψη αναγράφουν την ονομασία του εργαστηρίου τους: «‘Εκδοσις Φωτοτυπείου Α. Γκινάκου - Γ. Μαργαρίτη, Στοά Συγγρού 6 Αθήναι». Η λεζάντα της κάρτας είναι εντός της φωτογραφίας, στο κατώτερο σημείο της, και η αναγραφή γίνεται με καλλιτεχνικούς χειρόγραφους χαρακτήρες στα Ελληνικά και τα Γαλλικά. Στη σημερινή φωτογραφία η λεζάντα δεν φαίνεται καθαρά λόγω της φωτεινότητας του δρόμου και αναφέρει : «Λάρισα. Οδός Αλεξάνδρας» και « Larissa. Rue Alexandra».
Τα κτίρια που διακρίνονται στη φωτογραφία βρίσκονται στη βόρεια πλευρά της πλατείας και είναι από αριστερά: Το φαρμακείο «Σαντράλ» του Νικ. Ζησιάδου και Σία - Το Μέγα Ξενοδοχείον Ύπνου «Το Στέμμα» - Το υποκατάστημα της Λαϊκής Τράπεζας στη Λάρισα - Το Μέγαρο Χατζημέτου (γνωστό και ως Λέσχη Ασλάνη) και στη συνέχεια άλλα κτίσματα. Στη φωτογραφία προέχει το Ξενοδοχείο «Το Στέμμα» για το οποίο θα αναφέρουμε ορισμένες ιστορικές πληροφορίες. Ήταν ένα διώροφο κτίσμα με δεκαοκτώ δωμάτια στον επάνω όροφο και δύο μεγάλες αίθουσες στο ισόγειο, οι οποίες φιλοξενούσαν η μία εστιατόριο και η άλλη καφενείο. Οι δύο αυτές αίθουσες είχαν τέσσερα μεγάλα τοξωτά ανοίγματα η κάθε μια στην πρόσοψη, για να επιτυγχάνεται επαρκής φυσικός φωτισμός, ενώ ο όροφος έφερε μια σειρά από πόρτες και παράθυρα, εννιά τον αριθμό. Η αρχιτεκτονική του κτιρίου ακολουθούσε τον νεοκλασικό ρυθμό, δημοφιλή την περίοδο εκείνη στα περισσότερα νεοαναγειρόμενα οικοδομήματα σε ολόκληρο τον ελληνικό χώρο. Ήταν για την εποχή του το σημείο αναφοράς στην πόλη για τους ξένους και έχει αποτυπωθεί σε μερικά χαρακτικά περιηγητών που επισκέφθηκαν την περίοδο εκείνη τη Λάρισα.
Δέκα χρόνια αργότερα, κατά τη διάρκεια του ελληνοτουρκικού πολέμου την άνοιξη του 1897, τα δωμάτιά του φιλοξένησαν πολεμικούς ανταποκριτές όλων των μεγάλων τότε εφημερίδων της Ευρώπης και της Αμερικής, καθώς και Έλληνες αξιωματικούς, ενώ στις αίθουσες του ισόγειου όπου σύχναζαν οι ένοικοι του ξενοδοχείου και αστοί της πόλης, κατέφθαναν αμέσως τα άσχημα συνήθως νέα από το μέτωπο του πολέμου. Το ξενοδοχείο παρέμεινε σαν δημοτική επιχείρηση μέχρι την πρώτη δημαρχία του Μιχαήλ Σάπκα (1914-1917), οπότε εκποιήθηκε σε ιδιώτες, με σκοπό από τα χρήματα που συγκεντρώθηκαν να κατασκευάζονταν ευρύχωρα σχολικά συγκροτήματα. Η κατασκευή των σχολικών κτιρίων τελικά άργησε να γίνει. Μεσολάβησε ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος, ο διχασμός, η μικρασιατική εκστρατεία και η Λάρισα απέκτησε σύγχρονα σχολικά κτίρια στις δύο επόμενες δημοτικές θητείες του Μιχ. Σάπκα (1925-1934).
Με τον σεισμό του 1941 ο επάνω όροφος έπαθε σοβαρές καταστροφές και κατά τη δεκαετία του 1970 στη θέση του κατασκευάστηκαν πολυώροφες οικοδομές.

Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com

[1]. Φαρμακίδης Επαμεινώνδας, Η Λάρισα. Από των μυθολογικών χρόνων μέχρι της προσαρτήσεως αυτής εις την Ελλάδα (1881), Βόλος (1926). Στην άκρη του χάρτη ο Φαρμακίδης σημειώνει ότι παραχωρήθηκε «προθύμως παρά του Συμπολίτου μου κ. Ιωάννου Τσιμπούκη».
[2]. Το όνομά της πριγκίπισσας Αλεξάνδρας εκτός από τη Λάρισα, δόθηκε και σε άλλες πόλεις της χώρας, σε δρόμους και δημόσια κτίρια. Στην Αθήνα λ. χ. η οδός Αλεξάνδρας και το νοσοκομείο Αλεξάνδρα υπάρχουν μέχρι και σήμερα.