κείμενό μας, αφού εκτιμηθούν τα νέα ευρήματα.
Στο σημερινό σημείωμά μας θα μεταφερθούμε στην οδό Πανός[1], έναν από τους παλαιότερους δρόμους στο κέντρο της Λάρισας, ο οποίος συγκέντρωνε κάθε είδους καταστήματα τα οποία όμως είχαν σχέση αποκλειστικά με τη διατροφή. Από τις αρχές του 20ού αιώνα συναντούσε κανείς εκεί κρεοπωλεία, ιχθυοπωλεία, οπωροπωλεία, παντοπωλεία, αρτοποιεία, ταβέρνες, εστιατόρια και καφενεία.
Ανεβαίνοντας την Πανός από την Κύπρου, στα αριστερά μας, στο σημείο όπου μέχρι να υψωθούν τα σημερινά πολυώροφα κτίρια υπήρχαν ο φούρνος του Ασημακόπουλου, το παντοπωλείο του Μπαρμπούτη και η ταβέρνα του Αδάμου που υπάρχει μέχρι σήμερα, το 1915 είχε ανοίξει τις πύλες του το ξενοδοχείο φαγητού[2] «Η Αφθονία» υπό τη διεύθυνση του Γεωργίου Νατάκια.
Ο Γεώργιος Νατάκιας ήλθε από την Αθήνα στη Λάρισα κατά το 1914. Νοίκιασε ένα κατάστημα στην οδό Πανός, το ανακαίνισε, το επίπλωσε με μεράκι και το εφοδίασε με όλα τα απαραίτητα ώστε να λειτουργήσει σαν ένα ευπρεπές εστιατόριο. Η λειτουργία του καταστήματος άρχισε το 1915. Ήταν κάτι που έλειπε την εποχή εκείνη από τη Λάρισα. Του έδωσε την επωνυμία "Αφθονία" γιατί ό,τι παρασκεύαζε και ό,τι πρόσφερε, ήταν άφθονο. Από την ώρα που άνοιξε το εστιατόριο του Νατάκια προσείλκυσε πολύ και εκλεκτό κόσμο. Στο πίσω μέρος του καταστήματος υπήρχε ανοικτός ακάλυπτος χώρος, τον οποίο μετάβαλε σε δροσερό ανθόκηπο, όπου τα αρώματα των λουλουδιών αναμειγνύονταν με το άρωμα των εκλεκτών κρασιών που σερβίριζε. Τα καλοκαίρια τον χώρο αυτόν προτιμούσαν πολλές αστικές οικογένειες της Λάρισας για τη βραδινή έξοδο και σ' αυτόν έδιναν ραντεβού οι καλοφαγάδες της πόλης.
Την εποχή που άρχισε να λειτουργεί το εστιατόριο του Γεωργίου Νατάκια, η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα ήταν πολύ ταραγμένη. Ήταν τα χρόνια του διχασμού και η Ελλάδα είχε αποκτήσει δύο κυβερνήσεις, μία στην Αθήνα σε συνεργασία με τον βασιλέα Κωνσταντίνο και μία στη Θεσσαλονίκη υπό τον Βενιζέλο. Η Λάρισα βρισκόταν στην περιοχή του κράτους των Αθηνών, το οποίο άρχιζε από την Ελασσόνα και κάτω. Το κράτος αυτό βρισκόταν σε στενό αποκλεισμό από τους Αγγλογάλλους που είχαν εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη, γι' αυτό και τα τρόφιμα σπάνιζαν, ιδιαίτερα το ψωμί. Όμως ο Νατάκιας φρόντισε να γνωριστεί με τον διευθυντή της επισιτιστικής υπηρεσίας της Λάρισας και έτσι το εστιατόριό του, σε αντίθεση με τα άλλα της πόλης, είχε επάρκεια ψωμιού. Όταν στα τέλη Μαΐου του 1917 τα γαλλικά στρατεύματα διέσπασαν τη διαχωριστική γραμμή και έφτασαν στη Λάρισα, το εστιατόριό του έγινε στέκι των Γάλλων αξιωματούχων, γιατί είχε την ικανότητα να τους σερβίρει από γαλλικές σπεσιαλιτέ μέχρι και βατραχοπόδαρα από τον Πηνειό. Επιπλέον οι ξένοι είχαν ανακαλύψει ότι τα μαύρα κρασιά της Ραψάνης έμοιαζαν πολύ με το γαλλικό «μποζολέ» και φρόντισε να εφοδιαστεί με μεγάλες ποσότητες.
Εκτός όμως από τους Γάλλους και πολλοί Λαρισαίοι προτιμούσαν την "Αφθονία" για την περιποίηση και το καλό φαγητό που διέθετε. Μεταξύ των άλλων ήταν το στέκι και πολλών φιλόμουσων. Η παλιά Λάρισα διέθετε πολλούς και καλλίφωνους τραγουδιστές οι οποίοι συγκροτούσαν αυτοσχέδιες χορωδίες και τραγουδούσαν από ωραίες επτανησιακές καντάδες, μέχρι εύθυμα τραγουδάκια από θεατρικές επιθεωρήσεις. Όχι σπάνια άκουγε κανείς άριες και χορικά από όπερες, γιατί από πολύ νωρίς μετά την απελευθέρωση και χάρη στη συμβολή των φιλαρμονικών, αρχικά τη στρατιωτική μπάντα και αργότερα τη Δημοτική Φιλαρμονική, αναπτύχθηκε το μουσικό αισθητήριο των Λαρισαίων, καθώς στις υπαίθριες συναυλίες τους εκτελούσαν συχνά αποσπάσματα από μελοδράματα. Έχουν μείνει ιστορικά τα ονόματα δύο διευθυντών της Δημοτικής Φιλαρμονικής, του Αυστριακού Καπελμάιερ[3] και του Ιταλού Ρουτζέρο[4]. Τέτοιες συντροφιές τραγουδιστών σύχναζαν κάθε βράδυ στην «Αφθονία» και το γεγονός αυτό προσείλκυε πολλούς πελάτες.
Πριν ο Νατάκιας ανοίξει το μαγαζί του, οι πελάτες των εστιατορίων και των ταβερνών έπιναν μαύρα αρετσίνωτα κρασιά του Καζακλάρ (Αμπελώνα), Τυρνάβου, Αμπελακίων και Ραψάνης. Ο πρώτος που έφερε ρετσίνα από τη Χαλκίδα και τα Σπάτα ήταν αυτός. Το διάστημα όπου δούλεψε στην Αθήνα διαπίστωσε ότι ένα μεγάλο μέρος των Αθηναίων είχε αλλάξει συνήθειες και είχε αρχίσει να πίνει το ρετσινάτο κρασί. Έκανε μια δοκιμή και στη Λάρισα. Έφερε μια μικρή ποσότητα και είδε ότι είτε από περιέργεια, είτε από μιμητισμό, πολλοί φίλοι του κρασιού το δοκίμασαν, το προτίμησαν και άρχισαν να το καταναλώνουν.
Αργότερα ο Νατάκιας μετέφερε το εστιατόριό του από την οδό Πανός στην αρχή της οδού Φαρσάλων (Ρούσβελτ σήμερα)[5]. Στη νέα θέση του όχι μόνον διατήρησε την πελατεία που είχε στην άλλη, αλλά και την αύξησε. Δούλεψε πολύ καλά γιατί ήταν έξυπνος επαγγελματίας και ο πελάτης του δεν έφευγε ποτέ παραπονούμενος. Όταν μετά το 1930 εγκατέλειψε[6] και το δεύτερο στη σειρά εστιατόριο, άνοιξε κατάστημα αποικιακών ειδών. Ήταν από τα καλύτερα στην πόλη και έκανε καλή δουλειά.
Με τα χρήματα που συγκέντρωσε από τις επαγγελματικές του δραστηριότητες έκτισε, όπως αναφέρει ο δημοσιογράφος Κώστας Περραιβός[7] τα τρία όμοια σπίτια που υπάρχουν ακόμη στη γωνία των οδών 31ης Αυγούστου, Λορέντζου Μαβίλη και Δροσίνη. Είχαν και τα τρία σπουδαία αρχιτεκτονική, η οποία θαυμάζεται ακόμη. Το ένα έχει κατεδαφιστεί από χρόνια (1994) και στη θέση του έχει κατασκευαστεί πολυώροφη οικοδομή, ενώ τα άλλα δύο (ο κόσμος τα γνωρίζει ως δίδυμα) υπάρχουν μέχρι σήμερα με μέτωπο επί της 31ης Αυγούστου. Το γωνιακό είναι ιδιοκτησία της οικογένειας Γκαρανέ που ζει στην Αμερική και το άλλο της οικογένειας Οικονόμου από την Αγιά, έχουν όμως παντελώς εγκαταλειφτεί. Ευτυχώς ότι τώρα τελευταία ακούγεται πως ο Δήμος Λαρισαίων ενδιαφέρεται για την απόκτηση και την αξιοποίησή τους.
Εκτός αυτών φρόντισε οικονομικά και το εκκλησάκι του Αγίου Βησσαρίωνος. Είναι γνωστό ότι το 1918, όταν κατεδαφίστηκαν τα βασιλικά ανάκτορα, το παρεκκλήσι του Αγίου Βησσαρίωνος που είχε υποστεί πολλές φθορές, διατηρήθηκε. Την ίδια χρονιά ο εστιάτορας Γεώργιος Νατάκιας, με δαπάνες του ανακαίνισε το εκκλησάκι. Κάλυψε με επίχρισμα τους εξωτερικούς τοίχους, ολοκλήρωσε την αγιογράφησή του, το εμπλούτισε με ιερά σκεύη και έτσι ο ναός του αγίου αποδόθηκε στη χρήση των πιστών της περιοχής.
-----------------------
[1]. Ο Πάν ήταν αρχαία ελληνική θεότητα συνυφασμένη με την πανίδα της φύσης. Απεικονιζόταν με κέρατα και πόδια τράγου, εξ' ού και «Θεός τραγοπόδαρος». Η μόνιμη διαμονή του ήταν οι χώροι της φύσης (όρη, δάση, σπήλαια, κοιλάδες, κ.λπ.), παίζοντας αυλό δικής του έμπνευσης. Ο παλαιός δημοσιογράφος και εκδότης της εφημερίδας "Μικρά" Θρασύβουλος Μακρής δεν μπορούσε να διανοηθεί ποια ...σοφή κεφαλή σκέφθηκε να δώσει το όνομα του αρχαίου αυτού θεού στη συγκεκριμένη κεντρική οδό της Λάρισας. Για αντιπερισπασμό και χαριτολογώντας την ονόμαζε αντί Πανός, "οδό Παντός", επειδή εκεί εύρισκε να αγοράσει κανείς τα πάντα.
[2]. Προπολεμικά τα ξενοδοχεία ονομαζόταν ξενοδοχεία ύπνου, εν αντιθέσει με τα εστιατόρια τα οποία προσδιορίζονταν ως ξενοδοχεία φαγητού, επειδή και οι δύο κατηγορίες καταστημάτων προσέφεραν υπηρεσίες κυρίως σε ξένους επισκέπτες.
[3]. Ο Λουκάς Καπελμάγιερ (1839-1904) κλήθηκε από την Αυστρία για να διοργανώσει τη Φιλαρμονική του Δήμου στα τέλη του 19ου αιώνα. Έμεινε για αρκετό διάστημα στη Λάρισα και νυμφεύθηκε Λαρισαία κόρη. Από τον γάμο του απέκτησε δύο κόρες. Η μία, Ιφιγένεια στο όνομα, παντρεύτηκε τον Ιωάννη Γραμματίδη, πατέρα του δημοσιογράφου και πολιτικού Χρήστου Γραμματίδη. Βλέπε: Γραμματίδης Χρήστος, Παλιά Λάρισα. Μνήμες, Αθήνα (2007) σελ. 171-172, και Αλέξανδρος Γρηγορίου. Λουκάς Κάπελμάιερ, ο πρώτος διευθυντής της Δημοτικής Φιλαρμονικής, εφ. "Ελευθερία", φύλλο της 3ης Απριλίου 2016.
[4]. Αττίλιο Ρουτζέρο (1866-1935). Ήλθε από τον Πειραιά στη Λάρισα το 1902 και το 1903 ανέλαβε διευθυντής της Φιλαρμονικής του Μουσικού Γυμναστικού Συλλόγου Λαρίσης στη θέση του παραιτηθέντος Κάπελμάιερ και κατόπιν διορίσθηκε καθηγητής Μουσικής στο Αρσάκειο. Αλέξανδρος Γρηγορίου. Αττίλιο Ρουτζέρο. Ο Ιταλός αρχιμουσικός της Λάρισας, εφ. "Ελευθερία", φύλλο της 11ης Μαρτίου 2016.
[5]. Η προπολεμική οδός Φαρσάλων ξεκινούσε από την Κύπρου και κατέληγε στη σημερινή Γρηγορίου Ε’. Μεταπολεμικά μετονομάσθηκε για να τιμηθεί ο πρόεδρος Ρούσβελτ. Φαρσάλων σήμερα είναι ο δρόμος που ξεκινά από την Πολυτεχνείου, ως προέκταση της Παναγούλη και εκτείνεται σε μεγάλη απόσταση, νότια της πόλης.
[6]. Αφήνοντας ο Νατάκιας το δεύτερο εστιατόριό του στη Φαρσάλων, τη λειτουργία του ανέλαβε ο Ζήσης Γκατζιρούλης, πατέρας του μακαριστού μητροπολίτου Αττικής και Μεγαρίδος Νικοδήμου.
[7]. Ολύμπιος [Κώστας Περραιβός], Η Λάρισα που χάθηκε, εφ. "Λάρισα", φύλλο της 18ης Μαρτίου 1974.
Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου (nikapap@hotmail.com)