Οι πληροφορίες για τον Κρανιώτη ιερομόναχο Ιωνά Ολύμπιο προέρχονται από τη διαθήκη που o ίδιος συνέταξε στις 14 Ιανουαρίου του 1841 στη Λαμία στο συμβολαιογράφο Κ. Οικονομίδη. Η διαθήκη δημοσιεύτηκε από το Γ. Δημητρίου στο περιοδικό ‘Θεσσαλικό Ημερολόγιο’. 1 Στη διαθήκη του αυτή ο Ιωνάς μας πληροφορεί ότι γεννήθηκε στην Κρανιά. Όπως δηλώνει το πατριδωνυμικό του, Ολύμπιος, πρόκειται για την Κρανιά Ολύμπου, στο σχολειό της οποίας κληροδοτεί 2000 δραχμές (εις την πατρίδα μου Κρανιά δια το σχολείον (αφήνω) δραχμ δύο χιλιάδας) 2. Θα πρέπει ασφαλώς να γεννήθηκε στο β΄ μισό του 18ου αιώνα, όταν η Κρανιά βρισκόταν σε μεγάλη ακμή. Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε στο σχολείο της γενέτειράς του, το οποίο δεν ξέχασε στη διαθήκη του. Δε γνωρίζουμε τίποτα για την κατοπινή σταδιοδρομία του. Φαίνεται ότι για κάμποσο καιρό υπήρξε μοναχός στη Μονή της Ολυμπιώτισσας της Ελασσόνας, στην οποία δωρίζει 1000 δραχμές και τους σταυρούς του.

Είναι πιθανό να κατέβηκε μαζί με άλλους Θεσσαλομακεδόνες στην αγωνιζόμενη Ελλάδα, γιατί με τη δημιουργία του ελληνικού κράτους δραστηριοποιείται ως ιερέας στα συνοριακά χωριά της Φθιώτιδας. Στη διαθήκη χαρακτηρίζεται «ιερέας του σώματος οροφυλακής Φθιώτιδος». Στη Λαμία εγκαθίστανται και αδέρφια του με τις οικογένειές τους. Είναι γνωστό ότι το μεγαλύτερο μέρος των Θεσσαλών και Μακεδόνων αγωνιστών, που πήραν μέρος στην επανάσταση το ΄21, εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Φθιώτιδας και ειδικότερα στην περιοχή της Αταλάντης και της Στυλίδας. Αυτό φαίνεται να συνέβη και με την οικογένεια του Ιωνά. Είχε άλλα τέσσερα αδέρφια εγκατεστημένα στη Λαμία, τον Αντώνιο, το Βασίλειο, το Δημήτριο και το Νικόλαο, όλοι τους παντρεμένοι. Ο Βασίλειος όμως έχει πεθάνει, αφού κληροδοτεί στη ‘Βασίλαινα’, κι όχι στον αδερφό του Βασίλη, ένα ποσό που δεν προσδιορίζεται. Αναφέρονται ακόμη δυο παντρεμένα ανίψια του. Ο ένας, γιος του Δημητρίου, ονομάζεται Ξενοφώντας. Δυο ανεψιές του, κόρες του Νικολάου, είναι ανύπανδρες ακόμα. Τέλος δυο ανίψια του, ο Βασίλειος Αντωνίου και ο Μενέλαος Βασιλείου, ζουν και δραστηριοποιούνται επαγγελματικά στην Πρωσία (Προυσία).

Από τα ονόματα των δυο ανιψιών συμπεραίνουμε ότι ο Βασίλειος είναι γιος του Αντωνίου, ενώ ο Μενέλαος γιος του Βασιλείου. Η επαγγελματική τους δραστηριοποίηση στην Πρωσία δείχνει ότι οι εμπορικές δραστηριότητες των Κρανιωτών την περίοδο της ακμής έφταναν μέχρι τη μακρινή αυτή χώρα.

Η φροντίδα του Ιωνά για την οικογένειά του δε σταματά μόνο στ’ αδέρφια του, που ζουν στη Λαμία, αλλά νοιάζεται και για τους φτωχούς συγγενείς του, που παρέμειναν στην καταστραμμένη γενέτειρά του, την Κρανιά. Γι’ αυτό αφήνει «εις την πατρίδα μου Κρανιά δρ. πεντακοσίας, δια να μοιρασθώσι εις τους πτωχούς συγγενείς μου». Τα χρήματα τα αφήνει στην κοινότητα, για να μοιραστούν στους συγγενείς του. Δεν αναφέρει όμως ονόματα. Το επώνυμο της οικογένειας ήταν Αθανασίου. Ιωνάς είναι το εκκλησιαστικό του όνομα, ενώ το Ολύμπιος το πατριδωνυμικό που ο ίδιος υιοθέτησε, όπως συνηθίζονταν τότε από όσους βρίσκονταν μακριά από την πατρίδα τους (π.χ. Άνθιμος Ολύμπιος, Ιωάννης Ολύμπιος ονομάστηκαν και οι συμπατριώτες του κλπ).

Φαίνεται ότι ένας αδερφός του, ο Θανάσης, που ήταν ιερέας στο χωριό, παρέμεινε και μετά την καταστροφή κοντά στο ποίμνιο του που δεν εγκατέλειψε το χωριό, για να το στηρίξει. Αυτό μας πληροφορεί ανορθόγραφη ενθύμηση από τον παπα-Θανάση σε έντυπο Ευαγγέλιο του 1811.

 «Παπα-Θανάση / του/ ‘καμα/ και γράφο/ οπιος το διαβάσι/ ας έχει ευχήν του. 1822, δίνο θύμησιν, γράφο. Τον χρόνον αυτόν ελιτούργισεν ο Άγιος Γεράσιμος, ο δεσπότις, την ημέραν του Αγίου Προφίτου Ηλιού του θεσβήτου/. Εχιροτόνισεν έναν παπά-Γρηγόριο. Εις τούτον/ τον χρόνον επολεμούσεν ο Μοριάς»3.

Από τον παπα-Θανάση αυτόν η οικογένεια πήρε το επώνυμο Παπαθανασίου, οι απόγονοι του οποίου σήμερα κατοικούν στη Λάρισα κι αλλού.

Με τη διαθήκη του ο Ιωνάς κληροδοτεί πάνω από 18.000 δραχμές στους συγγενείς του, αλλά και σε εκκλησιές, διάφορα ιδρύματα, καθώς και στο πανεπιστήμιο Αθηνών. Ακόμα στους ανεψιούς του, που ζουν στην Πρωσία, κληροδοτεί «το ανήκον εις εμέ τέταρτον εκ του χωρίου Αχλάδι» 4. Είναι βέβαια ν’ απορεί κανείς πώς κατόρθωσε ο Ιωνάς να γίνει ιδιοκτήτης του ενός τετάρτου του χωριού Αχλάδι, το οποίο βρίσκεται 15 περίπου χιλιόμετρα ανατολικά της Στυλίδας.

Ο Ιωνάς Ολύμπιος πέθανε το 1843, αφού ο συμβολαιογράφος Κ. Οικονομίδης, που συνέταξε τη διαθήκη, στις 2-11-1843 κινεί τις διαδικασίες για την εκτέλεσή της.

Από τη διαθήκη που συνέταξε ο Κρανιώτης ιερομόναχος Ιωνάς Ολύμπιος θα μπορούσε να επισημάνει κανείς τα ακόλουθα. Πρώτα-πρώτα την επιχειρηματική του ικανότητα, κάτι ασφαλώς που διαμόρφωσε μέσα στο εμπορευματικό κλίμα που επικρατούσε στη γενέτειρά του στα χρόνια της νεότητάς του. Αν και απλός ιερέας, έχει δημιουργήσει μια τεράστια περιουσία για τα μέτρα της εποχής. Ύστερα δείχνει την αγάπη του προς την ευρύτερη οικογένειά του, όχι μόνο αυτούς που είχε κοντά του, αλλά και προς αυτούς που είχαν απομείνει στη γενέτειρά του Κρανιά. Τέλος η οικονομική ενίσχυση τόσο του σχολείου της Κρανιάς όσο και του πανεπιστημίου Αθηνών, που μόλις είχε ιδρυθεί, δείχνει την έγνοια του για τη μόρφωση των νέων.

Είναι πάντως άξιο θαυμασμού που από την Κρανιά Ολύμπου ξεπήδησαν την ίδια εποχή δυο σημαντικές εκκλησιαστικές προσωπικότητες, ο επίσκοπος Ναυπάκτου Άνθιμος Ολύμπιος και ο ιερομόναχος Ιωνάς Ολύμπιος. Ο πρώτος ποίμανε για 30 χρόνια (1852-1881) τους κατοίκους της Ναυπακτίας, ενώ ο δεύτερος αναδείχτηκε ευεργέτης της γενέτειράς του Κρανιάς, εκκλησιών και προπαντός του νεοσύστατου πανεπιστημίου Αθηνών.

Σημειώσεις

1. Δημητρίου Γ. (2010). Η διαθήκη του Κρανιώτη ιερομόναχου Ιωνά Ολύμπιου (1841). ΘΕΣ. ΗΜΕΡ. 2010, τομ. 57, σελ. 107-111.

2. ό.π. σελ. 110.

3. Μπασλής Γιάννης (2013). Κρανιά Ολύμπου. Η χιλιόχρονη ιστορία της. Εκδ. Έναστρον, σελ. 67.

4. Δημητρίου Γ. (2010). σελ. 109-110.

Από τον Γιάννη Μπασλή, δρ. φ.