Σε μια ανάγνωση του νέου νομοσχεδίου, που δεν αφορά και μόνο στην αλλαγή που επιφέρει στο εκλογικό σύστημα, αλλά και στη δημιουργία νέων θεσμών, ο δικηγόρος και Β’ αντιπρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Λάρισας κ. Γιάννης Γιαγλάρας, μιλώντας στην «Ε», αναλύει πτυχές του, υποστηρίζοντας ότι ο Κλεισθένης: «Ισχυροποιεί τον ρόλο του δικηγόρου και ενισχύει τη δημοκρατία. Αποτελεί σωρευμένη εμπειρία λειτουργίας του υφιστάμενου νομικού πλαισίου και επιλύει πρακτικά ζητήματα που δημιούργησε η υλοποίηση των προηγούμενων νόμων».
Όπως αναφέρει ο κ. Γιαγλάρας: «Το αναρτηθέν προς διαβούλευση σχέδιο νόμου προέκυψε μετά από εκτεταμένη και συντεταγμένη επεξεργασία, με τη συμμετοχή όλων των φορέων.
Με το άρθρο 5 του ν. 4368/2016 προβλέφθηκε η σύσταση ειδικής Επιτροπής στο Υπουργείο Εσωτερικών, με έργο την επεξεργασία προτάσεων για το θέμα.
Η Επιτροπή συγκροτήθηκε τον Ιούνιο του ίδιου έτους, με απόφαση του υπουργού Εσωτερικών, υπό την προεδρία του γενικού γραμματέα του Υπουργείου και με τη συμμετοχή επιτελικών στελεχών του Υπουργείου, Ειδικών επιστημόνων και εμπειρογνωμόνων σε θέματα Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Περιφερειακής Ανάπτυξης και εκπροσώπων της Κεντρικής Ένωσης Δήμων (3 εκπρόσωποι – διαπαραταξιακά), της Ένωσης Περιφερειών (3 εκπρόσωποι – διαπαραταξιακά) της ΠΟΕ-ΟΤΑ και της ομοσπονδίας των εργαζομένων στις Περιφέρειες (ΟΣΥΑΠΕ).
Την 1η Μαρτίου 2017 έδωσε στη δημοσιότητα τις προτάσεις στις οποίες είχε καταλήξει.
Το υπό κατάθεση σχέδιο νόμου, το οποίο ονομάστηκε ήδη από τον υπουργό Εσωτερικών «Κλεισθένης Ι», υλοποιεί το πρώτο κύμα της εν λόγω μεταρρύθμισης. Για την κατάρτισή του λήφθηκαν υπόψη όλες οι προτάσεις και προβληματισμοί που κατατέθηκαν στον ετήσιας διάρκειας δημόσιο διάλογο».
Συνέντευξη στη Λένα Κισσάβου
* Κύριε Γιαγλάρα, πώς κρίνετε τη θεσμική αλλαγή στην τοπική αυτοδιοίκηση;
- Η μεταρρύθμιση κρίθηκε αναγκαία καθώς βελτιώνονται διατάξεις της ισχύουσας νομοθεσίας, αναδιαρθρώνεται πιο αποτελεσματικά η κρατική χρηματοδότηση με την κατηγοριοποίηση των δήμων και θεσμοθετείται η απλή αναλογική.
Προκρίνεται μέσω των νέων ρυθμίσεων η ενδυνάμωση του επιστημονικού δυναμικού των φορέων αυτοδιοίκησης, εισάγονται νέα οικονομικά εργαλεία και φιλοδοξεί να εισάγει νέο ευέλικτο σύστημα εποπτείας, ώστε να αποδυναμωθεί η γραφειοκρατία.
Αποτελεί σωρευμένη εμπειρία λειτουργίας των υφιστάμενου νομικού πλαισίου και επιλύει πρακτικά ζητήματα που δημιούργησε η υλοποίηση των προηγούμενων νόμων.
* Ποιες κατηγορίες δήμων δημιουργούνται και σε τι εξυπηρετεί η διάκρισή τους;
- Εισάγεται κατηγοριοποίηση των δήμων ως εξής: Δήμοι Μητροπολιτικών Κέντρων (Δήμοι του πολεοδομικού συγκροτήματος της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης).
Μεγάλοι Ηπειρωτικοί Δήμοι και πρωτεύουσες Νομών (ηπειρωτικοί δήμοι, περιλαμβανομένης της Κρήτης και της Εύβοιας, με πληθυσμό άνω των 25.000 κατοίκων, καθώς και δήμοι που αποτελούν πρωτεύουσα νομού, ανεξαρτήτως πληθυσμού).
Μεσαίοι Ηπειρωτικοί Δήμοι (ηπειρωτικοί δήμοι, περιλαμβανομένης της Κρήτης και της Εύβοιας, με πληθυσμό 10.000-25.000 κατοίκους).
Μικροί Ηπειρωτικοί Δήμοι (ηπειρωτικοί δήμοι, περιλαμβανομένης της Κρήτης και της Εύβοιας, με πληθυσμό κάτω των 10.000 κατοίκων).
Μεγάλοι και Μεσαίοι Νησιωτικοί Δήμοι (νησιωτικοί δήμοι με πληθυσμό άνω των 3.500 κατοίκων). Μικροί Νησιωτικοί Δήμοι (με πληθυσμό έως 3.500 κατοίκους).
Η διάκρισή τους θα λαμβάνεται υπόψη για τον καθορισμό των αρμοδιοτήτων τους, την κατάρτιση των Οργανισμών Εσωτερικής Υπηρεσίας τους, την κατανομή της κρατικής χρηματοδότησης (ΚΑΠ), καθώς και την αξιοποίηση της χρηματοδότησης από εθνικούς ή ευρωπαϊκούς πόρους και δεν υφίσταται αλλαγή στα όρια των δήμων σε σχέση με το ισχύον καθεστώς.
* Ποιες είναι οι αλλαγές στο εκλογικό σύστημα;
- Καταρχήν να επισημάνω ότι αποσυνδέεται η διεξαγωγή των αυτοδιοικητικών εκλογών από τις ευρωεκλογές. Οι αυτοδιοικητικές εκλογές θα διεξάγονται πλέον κάθε τέσσερα χρόνια τον Οκτώβριο και οι νέες αυτοδιοικητικές αρχές θα εγκαθίστανται την 1η Ιανουαρίου του επόμενου έτους. Καθιερώνεται το σύστημα της απλής αναλογικής σε δύο γύρους.
Στον πρώτο γύρο θα κατανέμεται το σύνολο των εδρών κάθε συμβουλίου, με απλή αναλογική.
Στον δεύτερο γύρο, ο οποίος θα πραγματοποιείται μόνο αν κανένας συνδυασμός δεν έχει λάβει 50% + 1 ψήφο στον α’ γύρο, θα αναδεικνύεται ο δήμαρχος/ περιφερειάρχης μεταξύ των δύο πρώτων συνδυασμών, χωρίς όμως αυτό να συνεπάγεται κανενός είδους εκλογική ενίσχυση («μπόνους»).
Επεκτείνεται το δικαίωμα εκλέγειν και εκλέγεσθαι των πολιτών κρατών-μελών της Ε.Ε., που κατοικούν στην Ελλάδα, και στις περιφερειακές εκλογές (μέχρι πρότινος ίσχυε μόνο για τις δημοτικές).
Εξορθολογίζονται τα κωλύματα εκλογιμότητας και τα ασυμβίβαστα, ούτως ώστε να μην αποκλείονται από τη συμμετοχή τους στα τοπικά πράγματα πολίτες με ευκαιριακή απασχόληση στους ΟΤΑ (ΙΔΟΧ) ή μικρο-οφειλέτες των ΟΤΑ (κάτω των 500 ευρώ) και επαναδιατυπώνεται η ποσόστωση φύλου σε 40% επί των υποψηφίων που περιλαμβάνει κάθε συνδυασμός».
* Εκδηλώνονται φόβοι ότι με το νέο εκλογικό σύστημα, θα υπάρξει αδυναμία διαχείρισης και διοίκησης στους ΟΤΑ. Ποια άποψη έχετε γι’ αυτό;
- Η έλλειψη αυτοδυναμίας και η «συγκατοίκηση» του δημάρχου ή του περιφερειάρχη με ομάδες ή παρατάξεις του Συμβουλίου, δεν είναι πρωτόγνωρο φαινόμενο στην Αυτοδιοίκηση. Ας μην ξεχνάμε ότι τούτο ίσχυσε στον Δήμο Λαρισαίων την τρέχουσα δημοτική περίοδο και δημοτικές παρατάξεις συναίνεσαν στο πρόσωπο του δημάρχου. Η πολιτική συγκυρία άλλωστε εκ των πραγμάτων δεν ευνοεί την αυτοδυναμία λόγω του κατακερματισμού των δυνάμεων και πιστεύω ότι οι ενδιαφερόμενοι θα σταθούν προ των ευθυνών τους και θα επιλέξουν τη σύμπλευση και τη συνεννόηση με συγγενείς παρατάξεις, ώστε το αποτέλεσμα να είναι προς όφελος των πολιτών. Στόχος άλλωστε είναι η συναίνεση και η ομοψυχία και πιστεύω ότι η προηγούμενη αυτοδιοικητική εμπειρία στη πόλη μας έχει απτά παραδείγματα.
Εφόσον πλέον ο κανόνας θα είναι αυτός, χρέος των πολιτικών θα είναι να συμπλεύσουν για το καλό των πολιτών.
Παράλληλα βέβαια εισάγονται και θεσμικές δικλείδες που ευνοούν την επίτευξη συναίνεσης, ως αντιστάθμισμα στην καθιέρωση της απλής αναλογικής, προκειμένου – στο βαθμό που κάτι τέτοιο είναι θεσμικά αντιμετωπίσιμο – να μετριαστεί ο κίνδυνος παραλυτικών φαινομένων.
Ενδεικτικά: μείωση των αυξημένων πλειοψηφιών, καθιέρωση της «εποικοδομητικής λευκής ψήφου», δυνατότητα ορισμού αντιδημάρχων και αντιπεριφερειαρχών και από τις παρατάξεις της μειοψηφίας κ.λπ..
Προσαρμόζεται ο τρόπος συγκρότησης όλων των συλλογικών οργάνων των Δήμων και των Περιφερειών (προεδρείο, οικονομική επιτροπή, επιτροπή ποιότητας ζωής, λοιπές επιτροπές) στο δεδομένο της αναλογικής συγκρότησης των οικείων Συμβουλίων.
Να σημειώσουμε δε ότι, ο «Κλεισθένης», βελτιώνει την ευελιξία των δήμων και καταπολεμά τη γραφειοκρατία.
Συγκεκριμένα, με τον «Καλλικράτη» είχε προβλεφθεί ο θεσμός του Ελεγκτή Νομιμότητας και της Αυτοτελούς Υπηρεσίας Εποπτείας ΟΤΑ, ως αρμόδιων για την άσκηση της προβλεπόμενης από το Σύνταγμα κρατικής εποπτείας (έλεγχος νομιμότητας) επί των ΟΤΑ, χωρίς να ενεργοποιηθεί αποτελεσματικά.
Με το νέο σχέδιο νόμου επέρχονται σημειακές βελτιώσεις.
Αποσαφηνίζεται το περιεχόμενο και η έκταση της κρατικής εποπτείας επί των ΟΤΑ, καθώς επίσης και ο ρόλος των επιμέρους κρατικών φορέων στο πλαίσιο αυτό. Αυξάνονται τα εχέγγυα ανεξαρτησίας του Επόπτη ΟΤΑ.
Παράλληλα ενισχύεται το επιστημονικό δυναμικό των Αυτοτελών Υπηρεσιών Εποπτείας, με την προσθήκη ενός Τμήματος Νομικών Συμβούλων (Δικηγόροι) σε κάθε Αυτοτελή Υπηρεσία. Προβλέπονται πέντε θέσεις νομικών για τον Δήμο Λαρισαίων.
Καθιερώνεται μία Επιτροπή Συντονισμού και Ελέγχου Εποπτείας ΟΤΑ, στην οποία θα μετέχουν όλοι οι φορείς που εμπλέκονται στον διοικητικό και δικαστικό έλεγχο των ΟΤΑ, και θα έχει τον χαρακτήρα ενός θεσμικού φόρουμ εκατέρωθεν ενημέρωσης και ανταλλαγής απόψεων για τα θέματα της προαγωγής της νομιμότητας και της διαφάνειας στον χώρο της Αυτοδιοίκησης.
Οριοθετείται καλύτερα το εύρος των πράξεων των ΟΤΑ που υπάγονται στον έλεγχο του Επόπτη ΟΤΑ, ώστε αφ’ ενός να γίνεται ενδελεχής και σε βάθος έλεγχος, αφ’ ετέρου να μη συσσωρεύονται γραφειοκρατικά βάρη που τελικά εμποδίζουν την ελεύθερη δράση των ΟΤΑ. Στην κατεύθυνση αυτή προβλέπεται η δυνατότητα να αξιοποιηθούν και εργαλεία στρωματοποιημένης δειγματοληψίας και ανάλυσης κινδύνου».
* Ποια είναι τα στοιχεία, στο προτεινόμενο νομοσχέδιο, που θεωρείτε ότι ενισχύουν τη δημοκρατία;
- Ενισχύεται η συμμετοχή των πολιτών, με την εισαγωγή νέων θεσμών ή και την ενεργοποίηση παλιών.
Ειδικότερα, ενισχύεται ο ρόλος της Δημοτικής και Περιφερειακής Επιτροπής Διαβούλευσης, με ρυθμίσεις που διευκολύνουν τη συγκρότησή της και ενισχύουν την αυτονομία της έναντι της εκάστοτε δημοτικής ή περιφερειακής αρχής.
Αποκτά μεγαλύτερη δημοκρατική νομιμοποίηση και, κατά συνέπεια, δυνατότητα ουσιαστικότερης παρέμβασης, το Συμβούλιο Ένταξης Μεταναστών και Προσφύγων των Δήμων. Ειδικότερα, οι συναρμόδιοι υπουργοί εξουσιοδοτούνται να ρυθμίσουν τον τρόπο με τον οποίο οι εκπρόσωποι των μεταναστών και των προσφύγων δεν θα ορίζονται αυθαίρετα, αλλά θα επιλέγονται από τους ίδιους.
Ο θεσμός της συνέλευσης των κατοίκων επεκτείνεται σε όλες τις κοινότητες, ανεξαρτήτως πληθυσμού, με δυνατότητα να διεξάγεται και ανά μικρότερες γεωγραφικές υποδιαιρέσεις (λ.χ. συνοικίες, εκλογικά διαμερίσματα, ενορίες κ.λπ.) για πρακτικούς λόγους διευκόλυνσης της συμμετοχής.
Θεσμοθετείται η συμμετοχική δημοκρατία καθώς ενεργοποιείται ο θεσμός του τοπικού δημοψηφίσματος, ενώ επεκτείνεται και σε περιφερειακό επίπεδο. Αντικείμενο τοπικού ή περιφερειακού δημοψηφίσματος μπορεί να είναι κάθε θέμα τοπικού ενδιαφέροντος, εκτός από συγκεκριμένα ρητά αναφερόμενα, όπως λ.χ. θέματα εθνικής ασφάλειας, εξωτερικής πολιτικής, μεταναστευτικής πολιτικής, δημοσιονομικής διαχείρισης κ.λπ.
Δημοψήφισμα προκηρύσσεται είτε με πρωτοβουλία του οικείου Δημοτικού/ Περιφερειακού Συμβουλίου είτε με λαϊκή πρωτοβουλία. Ας θυμηθούμε το άτυπο δημοψήφισμα που έγινε στη Θεσσαλονίκη για την ιδιωτικοποίηση της ΕΥΑΘ το 2014, το οποίο πλέον προβλέπεται ρητά για θέματα τοπικού ενδιαφέροντος.
Αντικαθίσταται ο θεσμός του Δημοτικού –Περιφερειακού Συμπαραστάτη και δημιουργείται αυτός του Τοπικού –Περιφερειακού Διαμεσολαβητή, με αντιμισθία, για τον οποίο προβλέπεται ένα ελάχιστο τυπικών προσόντων, ενώ εισάγεται σειρά κωλυμάτων και ασυμβίβαστων που ενισχύουν τα εχέγγυα αμεροληψίας.
* Γιατί ισχυριστήκατε ότι ο «Κλεισθένης» ισχυροποιεί τον ρόλο των δικηγόρων;
- Οι συμμετοχικοί θεσμοί, τα τοπικά και περιφερειακά δημοψηφίσματα, η πρόσληψη νομικών σε κάθε αυτοτελή υπηρεσία εποπτείας ΟΤΑ και ο θεσμός του Διαμεσολαβητή, υπό τη δικηγορική οπτική, εξασφαλίζουν γρήγορη επίλυση των προβλημάτων των πολιτών με τους ΟΤΑ, από ανθρώπους με γνώσεις και αμεροληψία. Ο ρόλος των δικηγόρων και διαμεσολαβητών στην αυτοδιοίκηση, πέρα από νέες θέσεις εργασίας για τους νομικούς, δίνει προοπτική στον δικηγορικό κλάδο και του αποδίδει το κύρος που του αναλογεί στην πολιτεία.
