Έκτοτε δεν έλαβε μέρος σε καμία πλειοδοτική δημοπρασία για την ενοικίαση κτημάτων που ανήκαν στην κυριότητα της Κοινότητας Ρετσάνης (ή Ρέτσιανης όπως την αναφέρουν πολλοί). Επιπλέον το 1888, με απόφαση των δικαστηρίων Λαρίσης,«αποπέμφθηκε» από την εκμίσθωση των κτημάτων της κοινοτικής μονής Άγιος Ιωάννης, ο Θεολόγος στην Αθανάτη (Μελίβοια), λόγω επανειλημμένης δυστροπίας στην καταβολή μισθωμάτων στην Κοινότητα.

Τα χρόνια που ακολούθησαν, ένα μεγάλο μέρος του αποθεματικού κεφαλαίου αλλά και των εσόδων της Κοινότητας Ρετσάνης (κυρίως από φορολογία αγροτικών προϊόντων), εξανεμίσθηκε στις μεταξύ της τελευταίας και του Ελληνικού Δημοσίου διενέξεις, που αφορούσαν την κυριότητα των κοινοτικών γαιών. Επιπλέον η Κοινότητα είχε να αντιμετωπίσει και ένα άλλο πρόβλημα. Πολλοί κάτοικοι (τα ονόματα των οποίων εμφανίζονται στα πρακτικά των συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Δωτίου μεταξύ των ετών 1887-1893), έχοντας εκμεταλλευτεί την ανώμαλη κατάσταση που επικράτησε μετά από το τέλος της επανάστασης του 1878,«καταπάτησαν» κοινοτικές γαίες, τις οποίες, μετά από την απελευθέρωση της Θεσσαλίας (1881), τις παρουσίασαν ως ανήκουσες δήθεν στην πλήρη κυριότητά τους. Είκοσι περίπου χρόνια αργότερα, η Κοινότητα της Ρετσάνης θέλοντας να διαφυλάξει την περιουσία της, ανέθεσε σε δικηγόρους της Αγιάς (Δημήτριος Κωνσταντάς, Δημήτριος Ποταμιάνος, Γεώργιος Γκανίλας) αλλά και της Λάρισας (Αθανάσιος Μανδαλόπουλος, Γεώργιος Τέτσης, Γεώργιος Ροδόπουλος, Νικόλαος Καραστεργίου, Ανδρέας Πεταλάς), όπως «διεκδικίσωσι των υπ’ αυτών καταληφθεισών και εκχωρηθεισών κοινοτικών γαιών» [1].

Αυτά τα γεγονότα καταρρίπτουν εν μέρει τον μύθο που ήθελε τη Στεφανία Φαβρ ως σφετερίστρια της κοινοτικής περιουσίας! «Ιστορίες» και προφορικές «αφηγήσεις» γηραιοτέρων που υπεισήλθαν στις συνειδήσεις των νεωτέρων γενεών! Η αλήθεια είναι ότι οι Φαβρ χρωστούσαν πολλά. Αλλά και τους χρωστούσαν πολλά. Μικροδάνεια που είχαν δοθεί σε δεκάδες κατοίκους της Ρετσάνης και του Τουρκοχωρίου, από την εποχή ακόμα που ο Ευγένιος Φαβρ βρισκόταν στο απόγειο της επιχειρηματικής του δραστηριότητος, δεν αναζητήθηκαν ποτέ, ιδίως μετά από τον αδόκητο χαμό του (1886). Οι κάτοικοι της Ρετσάνης βεβαίως και τα γνώριζαν όλα αυτά και έτρεφαν μία ιδιαίτερη ευαισθησία στη χήρα σύζυγό του Στεφανία. Ίσως και αυτός τελικά να ήταν ο λόγος που στην ίδια προαναφερθείσα συνεδρίαση (27 Μαρτίου 1892), το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Δωτίου κατόπιν αιτήσεως της Κοινότητας Ρετσάνης, κήρυξε άκυρα «τα από 1ης Σεπτεμβρίου 1888 γραμμάτια της οφειλέτιδος Στεφανίας Φαβρ εις διαταγήν της Κοινότητος Ρετσάνης εκ δραχμών δύο χιλιάδων οκτακοσίων εξήκοντα (2.860) και διατάσσει την επιστροφήν των γραμματίων τούτων εις την ρηθείσαν οφειλέτιδα δωρούμενον αυτήν το υπ’ αυτής οφειλόμενον εις την Κοινότητα ως άνω μνησθέν ποσόν και τους μέχρι τούδε τόκους αυτών» [2].

Τον Απρίλιο του 1893 οι υποθέσεις της καταπάτησης των κοινοτικών γαιών και της μοναστηριακής περιουσίας έφθασαν στον Άρειο Πάγο. Η Κοινότητα της Ρετσάνης ανέθεσε στον Αθηναίο δικηγόρο, Δημήτριο Κροκιδά, την εκπροσώπησή της [3]. Και σε αυτήν την περίπτωση απουσιάζει παντελώς το όνομα των Φαβρ από τις δικογραφίες. Το 1896 όλες οι αποφάσεις του Αρείου Πάγου δικαίωσαν την Κοινότητα της Ρετσάνης. Οι «καταπατητές» υποχρεώθηκαν στη σύναψη πωλητηρίων συμβολαίων με το Κοινοτικό Συμβούλιο να αποφασίζει «όπως απαλλαγώσι της πληρωμής τόκου οι από του έτους 1871 μέχρι του 1895 οφείλοντες στην Κοινότητα Ρετσάνης». Η απόφαση αυτή επικυρώθηκε από το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Δωτίου [4].

Κατά τη διάρκεια του Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 και της προσωρινής κατοχής που ακολούθησε (1897-1898), η Στεφανία Φαβρ επέδειξε μία ιδιαίτερα φιλελληνική δραστηριότητα που έμελλε να γίνει αντικείμενο συζήτησης στο Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Δωτίου αμέσως μετά από την αποχώρηση των Τούρκων. Συγκεκριμένα, την Κυριακή 19 Ιουλίου 1898 συνήλθε εκτάκτως το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Δωτίου (πρόεδρος: Γεώργιος Ευθυμιάδης και δήμαρχος: Στέργιος Καρανίκας) και αποφάσισε ομόφωνα τη σύνταξη και αποστολή μίας επιστολής στην Κυβέρνηση, στην οποία περιγράφεται αναλυτικά η φιλελληνική δράση της Στεφανίας Φαβρ και του Καρόλου Βιανέλλι. Γράφει, μεταξύ άλλων, η επιστολή: «Ζητώμεν όπως εκφράσητε την ευαρέσκειαν της Σεβαστής Κυβερνήσεως προς την Στεφανίαν, χήρα Ευγενίου Φαβρ και τω παρ’ αυτής αξιοτίμω κυρίου Καρόλου Βιανέλλη, οίτινες […] κατά την επανάστασιν του 1877 έως 1879 μετά μεγάλης αυταπαρνήσεως και δαπανών, υψώσαντες τη Γαλλική σημαίαν εν τω οίκω των και την ισχύν των εν Θεσσαλία Γάλλων προξένων επικαλεσθέντες […], έσωσαν την πόλιν της Αγυιάς και τα πέριξ χωρία από τας πυρπολήσεις και καταστροφάς, πολλούς δε τους εξ’ Ελλάδος επαναστάτας απέκρυψαν εις την οικίαν των, έθρεψαν, ενέδυσαν και απέστειλαν αβλαβείς εις την Ελευθέραν Ελλάδαν […]. Ήδη δε η χήρα σύζυγος του αοιδίμου Ευγενίου Φαβρ κατά την απαισίαν κατάληψιν της Θεσσαλίας [1897-1898], υψώσασα τη Γαλλικήν σημαίαν εν τω οίκω αυτής, ανέλαβεν την υπεράσπισιν της επαρχίας προλαβούσα διά του Φιλελληνικωτάτου προξένου της Γαλλίας κ. Ιουλίου Ροζού πολλάς καταστροφάς και κατασχέσεις. Εν τω οίκω της διέσωσεν πάντα τα παραδοθέντα αυτώ Δημόσια Αρχεία και την περιουσίαν ευπόρων πολιτών, πάντα δε καταδιωκόμενον απέκρυπτεν εις την οικίαν της […]» [5]. Με τηλεγράφημά του (12 Σεπτεμβρίου 1898) ο διάδοχος Κωνσταντίνος ενημέρωσε τη Στεφανία Φαβρ ότι η Κυβέρνηση θα της αποστείλει εντός πολυτελούς θήκης ευχαριστήρια επιστολή για τις εξαίρετες πράξεις της [6].

Εκπροσωπώντας την Κυβέρνηση του Αλέξανδρου Ζαΐμη, ο υπουργός των Εσωτερικών Γεώργιος Κόρπας (1838-1911), απέστειλε στην Στεφανία Φαβρ την πολύτιμη θήκη με τα ευχαριστήρια έγγραφα. Μαζί με την Στεφανία Φαβρ τιμήθηκε και η Αικατερίνη Ζλατάνου, η οποία από το Μάντσεστερ της Αγγλίας, όπου ήταν εγκατεστημένη, «συνέλεξε κολοσσιαίο ποσό εξ εράνων δια τους παθόντες κατά τον πόλεμον» [7].

Για τα τελευταία χρόνια της ζωής της Στεφανίας Φαβρ, αλλά και για τον ρόλο που διαδραμάτισε στη ζωή της ο Κάρολος Βιανέλλι, θα αναφερθούμε στο επόμενο και τελευταίο μέρος του άρθρου.

(συνεχίζεται)

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1]. Γενικά Αρχεία του Κράτους, Τοπικό Αρχείο Αγιάς (ΓΑΚ/ΤΑΑ), Αρχείο Δήμου Δωτίου, φκ. 002 [1887-1893], Πρακτικά Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Δωτίου, 27 Μαρτίου 1892.

[2]. ΓΑΚ/ΤΑΑ, ό.π. 27 Μαρτίου 1892.

[3]. ΓΑΚ/ΤΑΑ, Αρχείο Δήμου Δωτίου, φκ. 003 [1893-1895], 8 Απριλίου 1893.

[4]. ΓΑΚ/ΤΑΑ, Αρχείο Δήμου Δωτίου, φκ. 004 [1895-1897], 4 Αυγούστου 1896.

[5]. ΓΑΚ/ΤΑΑ, Αρχείο Δήμου Δωτίου, φκ. 005 [1898], αρ. 2 (19 Ιουλίου 1898).

[6]. ΓΑΚ/ΤΑΑ, Αρχείο Οικογένειας Φαβρ, Τηλεγράφημα (αρ. 3734, 12.9.1898).

[7]. Σκριπ (Αθήνα), 1 Σεπτεμβρίου 1898.

Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου