Οι εκπρόσωποι των ξένων δογμάτων και των βιβλικών εταιρειών που είχαν ιδρυθεί στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες τα προηγούμενα χρόνια, πίστευαν πως ήταν η κατάλληλη χρονική συγκυρία για να επιτευχθούν οι στόχοι τους, αφού ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδος ήταν ευρωπαϊστής και με φιλελεύθερες απόψεις. Η μέθοδος που ακολούθησαν για να πετύχουν τον σκοπό τους, υπήρξε πρωτοποριακή για την εποχή, αφού στηρίχθηκε σε δύο βασικούς άξονες. Αφενός στην παροχή υλικής βοήθειας σε τρόφιμα και ρουχισμό και αφετέρου στην εκπαίδευση των νέων με την ίδρυση και λειτουργία σχολείων σε όλες σχεδόν τις μεγάλες πόλεις της ελληνικής επικράτειας. Κατά τη διάρκεια των αποστολών τους μεταφέρθηκαν χιλιάδες θρησκευτικά βιβλία, φυλλάδια και σχολικά εγχειρίδια μεταφρασμένα στη νεοελληνική, τα οποία διατέθηκαν στη νεολαία.

Δεν υπολόγισαν όμως ότι ο Καποδίστριας ήταν βαθιά θρησκευόμενο άτομο. Είχε αποδεχθεί τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης ως προς την ισονομία, την ισοπολιτεία και την κοινωνική δικαιοσύνη, ήταν με άλλα λόγια δημοκράτης, αλλά ουδέποτε απαρνήθηκε την ελληνορθόδοξη πίστη που κράτησε ζωντανούς τους Έλληνες κατά τους χρόνους της δουλείας [1].

Την ίδια περίοδο στην τουρκοκρατούμενη ακόμα Θεσσαλία αρχίζει να παρατηρείται μία ανάλογη κίνηση. Το 1834 ο Isaac Lowndes (1790-1873), ως επικεφαλής της London Missionary Society στην Κέρκυρα, απέστειλε στη Λάρισα και τον Τύρναβο κάποιον εκπρόσωπό του για να βολιδοσκοπήσει τις προοπτικές ίδρυσης σχολείων για περαιτέρω προπαγανδιστική δράση. Ο τελευταίος κατά τη λαϊκή ρήση «έταξε λαγούς με πετραχείλια» στον τότε σχολάρχη της Σχολής του Τυρνάβου Κωνσταντίνο Βασιλείου για την παροχή βοήθειας σε εποπτικό υλικό και σχολικά εγχειρίδια. Του ζήτησε όμως να αποστείλει μία επιστολή στον Lowndes στην Κέρκυρα, στην οποία θα περιέγραφε τις ανάγκες της σχολής. Πράγματι ο αγαθός και απονήρευτος σχολάρχης μετέβη ο ίδιος στην Κέρκυρα και παρέδωσε αυτοπροσώπως την επιστολή στον Lowndes.

Η επιστολή έφερε τις υπογραφές του Βασιλείου, της πενταμελούς επιτροπής της Σχολής αλλά και αυτήν του μητροπολίτη Λαρίσης Μελετίου ως επικεφαλής της Ορθοδόξου Κοινότητας και της Εφορείας της Σχολής. Εξηγώντας τον λόγο που επισύναψε αυτήν την επιστολή, ο Lowndes σημειώνει: «Σε πολλές περιπτώσεις προμήθευσα με μαθήματα και βιβλία διαφορετικά σχολεία στην ηπειρωτική Αλβανία και οι δάσκαλοι ενός σχολείου στη Θεσσαλία, έχοντας ακούσει για τέτοιες προμήθειες, έγραψαν μια επιστολή, χωρίς να γνωρίζουν όμως σε ποιον να την απευθύνουν. Ο Σχολάρχης τους, παρουσιάστηκε σε εμένα και μου την παρέδωσε [στην Κέρκυρα] με την ελπίδα ότι θα τους βοηθήσω». Η επιστολή που του προσκόμισε ο Βασιλείου έγραφε:

«Τύρναβος Θεσσαλίας, 1 Ιουλίου 1834 […]. Αν και κατοικούμε στη μικρή πόλη του Τυρνάβου της Θεσσαλίας, που κάποτε ήταν μεγάλη, πολυπληθής και περίλαμπρη, αλλά επί του παρόντος ευρίσκεται σε αθλιότητα εξαιτίας μιας σειράς θλιβερών πολιτικών καταπιέσεων, ποτέ δεν δείξαμε αδιαφορία για τη μελέτη των Ιερών Γραφών και πάντα διατηρούσαμε ένα σχολείο στο οποίο διδάχθηκε η αρχαία ελληνική γλώσσα. Αυτό το σχολείο συνεχίζει επί του παρόντος τη λειτουργία του υπό την αιγίδα του Σεβαστού και Ευπαιδεύτου Μητροπολίτη μας.

Πρόσφατα, έχουμε ενεργήσει για τη λειτουργία ενός αλληλοδιδακτικού σχολείου στο οποίο θα μπορούν να φοιτήσουν περίπου 300 μαθητές. Για τον σκοπό αυτό έχουμε ξεκινήσει την ανέγερση ενός κατάλληλου κτιρίου, ωστόσο τα πενιχρά οικονομικά μας δεν μας επέτρεψαν να το αποπερατώσουμε, ώστε να εξασφαλίσουμε την ετήσια επιχορήγηση της Κοινότητος. Από αυτή την άποψη, δεν διαθέτουμε σχεδόν εξ ολοκλήρου σχολικά υλικά κάθε είδους, όπως πίνακες για ανάγνωση και αριθμητική, αναγνωστικά βιβλία, καθώς και κάθε άλλη υλικοτεχνική υποδομή.

Οι δουλειές μας δεν αποφέρουν καθόλου έσοδα και τα φτωχά παιδιά μας χάνουν καθημερινά το ενδιαφέρον τους για οτιδήποτε, αφού το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους το περνούν χωρίς να κάνουν απολύτως τίποτα. Παρόλο που είμαστε αποκλεισμένοι, σε μεγάλο βαθμό, από την πολιτισμένη κοινωνία, γνωρίζουμε από καιρό τα ευσεβή σχέδια των Ιεραποστολών και τη γενναιόδωρη προσκόλλησή τους στο καταπιεσμένο Ελληνικό Έθνος.

Οι πράξεις και τα έργα σας, είναι και ο λόγος που μας παρότρυνε και μας ενθάρρυνε να θέσουμε τις επιθυμίες μας ενώπιόν σας, τους ευσεβείς ιεραποστόλους των παραπάνω κοινωνιών, χωρίς να αμφιβάλουμε ότι θα μας θεωρήσετε ως άξιους της ευεργεσίας σας, όπως οι κάτοικοι μεγαλύτερων και περισσότερων αγαπημένων πόλεων, τις οποίες έχετε ευεργετήσει κατά το παρελθόν.

Επειδή δεν γνωρίζουμε ποιος είναι ο καταλληλότερος τρόπος για να σας παρουσιάσουμε την περίπτωσή μας, έχουμε αποστείλει τον σχολάρχη μας Κωνσταντίνο Βασιλείου, τον κομιστή δηλαδή αυτής της επιστολής, στον οποίον μπορείτε να παραδώσετε την όποια βοήθεια νομίζετε και είστε διατεθειμένοι να προσφέρετε στους φτωχούς μαθητές μας.

Ο Σχολάρχης [υπογραφή], Η Σχολική Επιτροπή [5 υπογραφές], Ο Μητροπολίτης Λαρίσης Μελέτιος [υπογραφή και σφραγίδα]» [2].

Ο Lowndes παρέδωσε στον Βασιλείου 100 μικρά και μεγάλα βιβλία με δημοσιεύματα ποικίλου περιεχομένου, 12 Καινές Διαθήκες μεταφρασμένες στην νεοελληνική γλώσσα, 5 όμοιες στην αρχαία και νέα ελληνική, καθώς και 12 τεύχη της Γενέσεως, 5 όμοια της Πεντατεύχου και 12 όμοια του Ψαλτηρίου, όλα στην νέα ελληνική. Επίσης παρέδωσε ένα βοήθημα (εποπτικό υλικό) για την ανάγνωση, ένα για την ορθογραφία και ένα για την αριθμητική (Σε σύνολο 149 βιβλία και είδη εποπτικού υλικού). Παρόλο που ο Lowndes πίστευε ότι τα βιβλία που παρέδωσε στον Τυρναβίτη σχολάρχη μπορούσαν να φέρουν τα ποθούμενα αποτελέσματα, κανείς ευπαίδευτος Τυρναβίτης της εποχής εκείνης, δεν ενστερνίστηκε τα πιστεύω της Βιβλικής Εταιρείας.

Τα περισσότερα από τα παραπάνω βιβλία διασώζονται μέχρι σήμερα στη Δημοτική Βιβλιοθήκη του Τυρνάβου [3].

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1]. Δεν είναι τυχαίο ότι μετά από τη δολοφονία του (1831) και κατά τη διάρκεια της Αντιβασιλείας, η αναδιοργάνωση του Ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος ανατέθηκε στον Γερμανό μισιονάριο Christian Ludwig Korck, επίσημο εκπρόσωπο στην Ελλάδα της Church Missionary Society του Λονδίνου.

[2]. Rev. Isaac Lowndes, «Letter from Corfu, August 27, 1834», The Evangelical Magazine and Missionary Chronicle (London), τ. 22 (1834), σ. 513-514. Η μετάφραση της επιστολής έγινε από τον γράφοντα. Δημοσιεύθηκε στα Πρακτικά του 9ου Συνεδρίου Λαρισαϊκών Σπουδών (Λάρισα, 10-11 Δεκεμβρίου 2016), «Ευρωπαίοι και Αμερικανοί μισιονάριοι στη Λάρισα τον 19ο αιώνα. Προσπάθειες προσηλυτισμού των κατοίκων της», Λάρισα 2018, σ. 191-204. Ειδικώς, σ. 192-194.

[3]. Ζήσης Μελισσάκης, Κατάλογος των Παλαιών Εντύπων της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Τυρνάβου. Αθήνα: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ) / Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών (ΙΙΕ), 2016.

Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου