Στις εκλογές συμμετείχαν το κόμμα των Φιλελευθέρων, η Ενωμένη Αντιπολίτευση που όλοι ήταν εναντίον του Βενιζέλου (κόμμα εθνικοφρόνων του Γούναρη, μεταρρυθμιστικό κόμμα, συντηρητικό κόμμα), το ΣΕΚΕ (Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας που από το 1924 έγινε ΚΚΕ) και ορισμένα άλλα μικρότερα κόμματα.

Ο Βενιζέλος ήταν κουρασμένος που ένα χρόνο αγωνιζόταν για τη Συνθήκη των Σεβρών. Τότε έγινε απόπειρα δολοφονίας του στον σταθμό της Λυών στο Παρίσι από δύο απόστρατους βασιλόφρονες αξιωματικούς (Απ. Τσερέπης, Γ. Κυριάκης). Τραυματισμένος στον αριστερό ώμο και επιδερμικά στο χέρι έτρεξε και γλίτωσε πέφτοντας κάτω στην αποθήκη αποσκευών και σώθηκε από τις δέκα σφαίρες των σκοπευτών. Στην Αθήνα διαδόθηκε ότι σκότωσαν τον Βενιζέλο στο Παρίσι οι βασιλόφρονες και οι βενιζελικοί ξεσηκώθηκαν, άρχισαν έκτροπα κατά των βασιλόφρονων μαγαζιών και εφημερίδων. Εκείνος που άδικα εκτελέσθηκε στις 31.07.192 ήταν ο Ίων Δραγούμης διπλωμάτης, δημοτικιστής, πρώην πρεσβευτής στην Πετρούπολη, φίλος της βασιλόφρονης Μαρίκας Κοτοπούλη που της κατέστρεψαν το θέατρο. Ο πατέρας του Ίωνα, ο Στέφανος Δραγούμης ήταν πρωθυπουργός μετά την επανάσταση στο Γουδί το 1909. Το γεγονός αυτό και ο θάνατος του βασιλιά Αλέξανδρου στις 12.10.1920 από το δάγκωμα μιας μαϊμούς στο χέρι, συνετέλεσαν αρνητικά για τον Βενιζέλο. Το μόνο που είχε να παρουσιάσει στον προεκλογικό αγώνα του στην Αττική ήταν ο χάρτης της Μεγάλης Ελλάδας των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών που τύπωσε στο Λονδίνο.

Στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920 (π.ημ.) παρά το ότι έλαβε 50,31% και αντιπολίτευση 49,36%, ο Βενιζέλος έχασε και έβγαλε 118 έδρες (εκ των οποίων οι 52 έδρες ήταν της Αν. και Δυτ. Θράκης) ενώ η αντιπολίτευση 250, διότι στο πλειοψηφικό σύστημα ο νικητής στην ευρεία περιφέρεια έπαιρνε όλες τις έδρες. Οι εκλογές εκείνες δεν έπρεπε να γίνουν. Ιδίως μετά τον θάνατο του βασιλιά Αλέξανδρου, μπορούσε να τις αναβάλει όπως τον συμβούλευαν πολλοί συνεργάτες και εργατικά σωματεία. «Δυστυχώς όμως ο Βενιζέλος μένει αμετάπειστος και σε εκείνους που του λένε να αναβάλει λέει: «όχι είναι αδύνατον, υποσχέθηκα στην αντιπολίτευση με την υπογραφή της Ειρήνης να κάνω εκλογές και θα τις κάνω». (βιβλ.1,σελ.519)

Ήταν μεγάλο σφάλμα εκείνες οι εκλογές. Ο Βενιζέλος σε επιστολή του στον καθηγητή Κ. Πολυχρονιάδη το 1934 γράφει: «Το βαρύτατο σφάλμα του ελληνικού λαού υπήρξε μόνο ότι κατά τις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου του 1920 μου στέρησε την εμπιστοσύνη του. Δεν μπορούσα, το ομολογώ, να φαντασθώ ότι ήταν δυνατόν ο ελληνικός λαός, όταν θα έθετα υπόψιν του το περιεχόμενο της Συνθήκης των Σεβρών να μη με περιβάλει με την απόλυτη εμπιστοσύνη του» (βιβλ.1,σελ.527).

Ο πρωθυπουργός της Αγγλίας Λόυδ Τζόρτζ είχε υποσχεθεί στον Βενιζέλο ότι αν κέρδιζε τις εκλογές, η Κωνσταντινούπολη θα γινόταν ελληνική. Πράγματι την παραμονή των εκλογών ο αρχιστράτηγος των βρετανικών δυνάμεων στην Κωνσταντινούπολη Μιλν, παρέδιδε τη διοίκηση του στρατηγείου Κωνσταντινουπόλεως στην Ελλάδα και στον συνταγματάρχη Κατεχάκη, λέγοντας: «Αφήνουμε σε σας και τον ελληνικό στρατό τη διαφύλαξη και διοίκηση της Κωνσταντινουπόλεως.» (βιβλ.1,σελ.467) Ο Κατεχάκης έστειλε τηλεγράφημα στον Βενιζέλο, το οποίο έφτασε την επόμενη των εκλογών.

Η ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης με πρωθυπουργό τον αγγλόφιλο Δημήτριο Ράλλη έγινε το πρωί της 4ης Νοεμβρίου. Το απόγευμα, ο Βενιζέλος έφυγε για την Ευρώπη γεμάτος θλίψη και απογοήτευση. Η νέα κυβέρνηση αντικατέστησε τον αρχιστράτηγο Στρατιάς Μικράς Ασίας Λ. Παρασκευόπουλο με τον φυλακισμένο υποστράτηγο Αναστάσιο Παπούλα και προκήρυξε δημοψήφισμα για τις 22.11.1920, στο οποίο δεν πήρε μέρος το φιλελεύθερο κόμμα, γιατί θεώρησε ότι θα ήταν νόθο. Στο ερώτημα για να ξαναγυρίσει ο Κωνσταντίνος τα «ΝΑΙ» ήταν 98% ενώ τα «ΟΧΙ» 2%. Το τελικό αποτέλεσμα ανακοινώθηκε στις 24.11.2019.

Από τότε το γκρέμισμα της Μεγάλης Ελλάδας άρχισε. Οι συμμαχικές δυνάμεις αμφισβήτησαν τη Συνθήκη των Σεβρών και έστειλαν στην ελληνική κυβέρνηση διακοίνωση στις 03.12 που στο τέλος αναφέρει ότι αν έρθει ο Κωνσταντίνος στης Ελλάδα «… οι τρεις δυνάμεις δηλώνουν ότι επιφυλάσσουν σ’ αυτές πλήρη ελευθερία δράσης για τον κανονισμό της κατάστασης» (βιβλ.2,σελ.29). Όλα αυτά εξαιτίας της επαναφοράς του Κωνσταντίνου στην Ελλάδα στις 06.12.1920.

Βιβλιογραφία:

1) «ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ, ΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΗΓΕΤΗΣ», ΔΗΜ. ΒΑΚΑ, ΑΘΗΝΑ, 1965

2) ΤΑ ΦΟΒΕΡΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ, «ΣΑΓΓΑΡΙΟΣ : ΕΠΟΠΟΙΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ», ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΩΤΙΑΔΗΣ, , ΕΚΔ. ΦΥΤΡΑΚΗ, ΑΘΗΝΑ, 1974

Από τον Στέφανο Παπαγεωργίου