Κατά τη διάρκεια της ποιμαντορίας του επέδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε ζητήματα εκπαίδευσης και το 1873 σύστησε στη Λάρισα εκπαιδευτική επιτροπή «δραστηρίως καταγινομένη και αξιεπαίνως μεριμνώσα περί ανεγέρσεως καταστήματος Γυμνασίου» [2]. Μέλη της επιτροπής ήταν οι πρόκριτοι της Λάρισας: Xατζηλαζάρου, Καλπακίδης, Ζορμπάς, Πασχονίδης και Γεωργιάδης, οι οποίοι συγκέντρωσαν εισφορές των κατοίκων, ενώ ο μητροπολίτης διέθεσε χρήματα από το ταμείο της Μητρόπολης. Το κτίριο του γυμνασίου αποπερατώθηκε εξωτερικά τον Ιούλιο του 1874, αλλά επειδή «είχε ανάγκη εσωτερικής κατασκευής και διακοσμήσεως», η παραπάνω επιτροπή αποφάσισε να συγκεντρώσει χρήματα με την μέθοδο της λαχειοφόρου αγοράς [3]. Η τελευταία όμως δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα, με αποτέλεσμα ο μητροπολίτης Ιωακείμ να αναζητήσει άλλους τρόπους χρηματοδότησης του έργου. Απευθύνθηκε τότε στην Εκπαιδευτική Επιτροπή του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου της Κωνσταντινουπόλεως (ΕΦΣΚ). Συνέταξε και απέστειλε μία επιστολή η οποία αναγνώστηκε από τον πρόεδρο της επιτροπής Σπυρίδωνα Μαυρογένη [4], κατά τη διάρκεια της επετείου εορτής για την ίδρυση του Συλλόγου στις 12 Μαΐου 1875 [5]. Μεταξύ άλλων, στην επιστολή του ανέφερε τα εξής:

«Η επαρχία Λαρίσσης, πλην των υποκειμένων αυτή τεσσάρων επισκοπών, αριθμεί ιδία περί τας 7 χιλιάδας οικογενειών, συνωκισμένων εις 140 και επέκεινα χωρία, υπαγόμενα εις τα διαμερίσματα Λαρίσσης και Τυρνάβου, των κωμοπόλεων Αλμυρού και Καρδιτζάνης, πλην άλλων ολίγων τινών κειμένων επί της Πίνδου εκατέρωθεν του Αχελώου της πάλαι επισκοπής Ραδοβιτζίου, και όλων συμποσουμένων περί τα τριάκοντα, τα και ορεινότερα, ανήκοντα τα πλείστα εις τα Άγραφα, το Ραδοβίτζιον και το Αλμυρόν (…). Οι δε κάτοικοι των χωρίων τούτων, μη υπερβάλλοντες εν τοις πλείστοις τας 25 ή 30 οικογενείας, υπό τοιαύτης κατατρύχονται της πενίας, ώστε ευτυχείς νομίζονται οι απαλλαττόμενοι ή ελαττούντες τα προς τους κυρίους των οικιών και αγρών αυτών έντοκα χρέη.

Πλην δε των τακτικών και εκτάκτων φόρων, υφίστανται οι δυστυχείς και αδιαλείπτους κινδύνους και επιθέσεις και διαρπαγάς της λυμαινομένης την χώραν ληστείας (…). Από τοιούτων ανθρώπων ουδεμία συνεισφορά προς συντήρησιν σχολείων εστίν εφικτή. Αλλ’ ούτε και εκ των ιδιαιτέρων ιδιοκτήτων χωριδίων η συνεισφορά σταθερά, εν οίς οι γεωργοί τους παίδας μάλλον εις την διαχείρισιν του αρότρου και της καλαύροπος [= ποιμενική ράβδος], ενασκήσαι σκοπούσιν, ή εις την εν τοις γράμμασιν άσκησιν. Αλλά και οι τας πόλεις και κωμοπόλεις οικούντες χειρώνακτες και αποχειροβίωτοι [= βιοπαλαιστές] και ένιοι εν μικροίς ορίοις μικρόν εμπόριον μετιόντες, μόλις τα προς το ζήν πορίζονται, και κατά τούτο μόνον των εν τοις αγροίς βιούντων κρείττονες, καθότι ιδίας οικούντες οικίας των εκ της ληστείας αμέσων κινδύνων και πειρασμών απηλλαγμένοι εισίν […].

Άμεσος και εγγύς αιτία των σπουδαίων τούτων στερήσεων εισίν ομολογουμένως αι αντίξοαι περιπέτειαι, προς άς επάλαιε διηνεκώς η ατυχής αύτη χώρα, και ής οι κάτοικοι και υλικώς και ηθικώς έπαθον τ’ ανήκουστα. Τοιαύτη ακριβώς η κατάστασις και της ομογενούς Κοινότητος και εν αυτή τη πρωτευούση της Θεσσαλίας Λαρίσση, ής μόλις αποτελεί το τέταρτον του όλου πληθυσμού υπερβαίνοντος τας 3 χιλιάδας οικογενειών, των πλείστων Οθωμανών όντων ισχυρών και διά τον πλούτον και την ηθικήν αυτών επιρροήν. Την εν Λαρίσση χριστιανική ορθόδοξον Κοινότητα υπερτερούσαν την των Ιουδαίων κατά εκατόν ή εκατόν πεντήκοντα μόνον οικογενείας αποτελούσι ζευγίται, κηπουροί, εργάται, τεχνίται, εργοστασιάρχαι και τινές παρεπίδημοι μικρέμποροι. Απέναντι 50 χιλιάδων γροσίων, όσα σήμερον κατά μέσον όρον δαπανώνται ετησίως προς συντήρησιν πέντε δημοτικών σχολείων, κατά τας εις τα άκρα της πόλεως κειμένας χριστιανικάς συνοικίας, ενός παρθεναγωγείου και μιας ελληνικής σχολής από διετίας εις βαθμόν σχολαρχείου προαχθείσης, μόνος σταθερός πόρος δύναται να λογισθή αι υπέρ των σχολείων συνεισφοραί των ιερών εκκλησιών, υπό βαρύτατα χρέη και τούτων διατελουσών, και τα εκ διαφόρων υποθέσεων εν τη μητροπόλει γλίσχρα [= ανεπαρκή] τινά δικαιώματα.

Το δε προκύπτον ετησίως έλλειμμα τριακοσίων περίπου λιρών ανεπλήρου τέως λαχείον τι, υπέρ των σχολείων εκδιδόμενον, και μετά πολλών των αγώνων κατορθούμενον. Πλην δε τούτων και η στέρησις καταστημάτων ελληνικής σχολής και παρθεναγωγείου, αμφοτέρων υποσάθρων και ετοιμορρόπων όντων, και ταχείαν την πρόνοιαν απαιτούντων, δεινοτέρας καθιστά τας δυσχερείας των φίλων των γραμμάτων. Και όμως διά τοιούτων μέσων (…) προήχθη η Κοινότης εις αγοράν καταλλήλου οικοπέδου εν τω κέντρω της πόλεως κειμένου αντί 350 οθ. λιρών, και επ’ εσχάτων θεία συνάρσει και τον θεμέλιον λίθον προς οικοδομήν έθεντο, εκ προχείρων δανείων το ελλείπον αναπληρούντες».

Μετά την ανάγνωση της επιστολής του μητροπολίτη Ιωακείμ, ο πρόεδρος της Εκπαιδευτικής Επιτροπής του ΕΦΣΚ, πρότεινε όπως χορηγηθούν στην επιτροπή του Γυμνασίου Λαρίσης, 40 χρυσές λίρες Τουρκίας για τη συνέχιση των εργασιών. Η πρόταση έγινα ομόφωνα αποδεκτή από τα μέλη της επιτροπής του ΕΦΣΚ.

Ελάχιστους όμως μήνες αργότερα, ο μητροπολίτης Ιωακείμ μετατέθηκε στη Μητρόπολη Δέρκων (8 Αυγούστου 1875). Το κτίσμα παρέμεινε ημιτελές μέχρι την απελευθέρωση της Λάρισας το 1881. Με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου πέρασε στην κυριότητα του Δήμου Λαρίσης, ενώ με απόφαση της Νομαρχίας (και μετά τις απαραίτητες επισκευές) στεγάστηκε σε αυτό το Διδασκαλείο Αρρένων (10 Οκτωβρίου 1882).

 ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1]. Αλέξανδρος Χ. Γρηγορίου, «Ιωακείμ Κρουσουλούδης (1837-1887): Μητροπολίτης της Λάρισας και μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης», Ελευθερία (Λάρισα), 3 Δεκεμβρίου 2017.

[2]. Φάρος της Όθρυος (Λαμία), φ. 803 (29 Μαρτίου 1874).

[3]. Τυπώθηκαν 15.000 λαχεία ονομαστικής αξίας 2,5 δρχ. (συνολικά 37.500 δρχ.) τα οποία διατέθηκαν στο εσωτερικό της Θεσσαλίας αλλά και στην επαρχία της Λαμίας. Βλ. Φάρος της Όθρυος (Λαμία), φ. 817 (3 Αυγούστου 1974). Ο Μεχμέτ Τζιαβήτ πασάς, ως διάδοχος του παραιτηθέντα Αζίζ πασά, διέθεσε στους Οθωμανούς μπέηδες της Λάρισας πολλά λαχεία, ενώ ως αγοραστές αναφέρονται επίσης οι δήμαρχοι της Λαμίας (1.000 λαχεία), της Υπάτης, της Σπερχειάδος και της Μακρακώμης (ανά 200 έκαστος).

[4]. Διδάκτορας ιατρικής, καθηγητής στην Αυτοκρατορική Ιατρική Σχολή της Κωνσταντινουπόλεως και προσωπικός ιατρός του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Β΄.

[5]. «Έκθεσις της εκπαιδευτικής επιτροπής περί της καταστάσεως της παιδείας εν ταις επαρχίαις της Οθωμανικής αυτοκρατορίας», Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος (Κωνσταντινούπολη), τ. Θ΄ (1874-1875), σ. 182-192. Ειδικώς «περί Θεσσαλίας», σ. 186-188.

Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου