Η απασχόληση των παιδιών όμως μέσα στο σπίτι δεν είναι απλή υπόθεση. Οι γονείς έχουν επιστρατεύσει ό,τι μέσο έχουν στη διάθεσή τους, για να βοηθήσουν τα παιδιά τους να περνούν ευχάριστα τις μέρες τους. Παιχνίδι, βιβλία, παραμύθια, εικαστικές κατασκευές, μουσική και αξιοποίηση της τεχνολογίας είναι τα «όπλα» που έχουν στη φαρέτρα τους. Τα βιβλία όμως, όπως φαίνεται, είναι εκείνα που κρατούν τα σκήπτρα και μάλιστα με διαφορά. Η εκπαιδευτικός-συγγραφέας κ. Ελένη Αναστασοπούλου μιλά στην «ΕτΔ» για το κατά πόσο η κρίση του κορονοϊού ανέδειξε σε μεγαλύτερο βαθμό την αξία του παιδικού βιβλίου, για το παραμύθι της «Eνα δώρο για τον παππού», ένα βιβλίο που πραγματεύεται τη σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας και στα παιδιά, μια σχέση που σήμερα δοκιμάζεται από την πανδημία, το νέο της πνευματικό «παιδί». Από τη συζήτηση δεν θα μπορούσε να λείπει και το θέμα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, μιας και η Ελένη Αναστασοπούλου είναι εκπαιδευτικός και διετέλεσε και περιφερειακή διευθύντρια Εκπαίδευσης.

Η συνέντευξη:

- Κυρία Αναστασοπούλου, αυτές τις ημέρες του εγκλεισμού, τα βιβλία αποδεικνύονται οι πολυτιμότεροι σύντροφοι των παιδιών. Θεωρείτε ότι η κρίση του κορονοϊού ανέδειξε ακόμη περισσότερο την αξία και σημασία του παιδικού βιβλίου;

Θα ήταν ευχής έργο αν ήταν αληθινό, να είναι το βιβλίο ένας από τους πολυτιμότερους φίλους των παιδιών, όχι μόνο σε συνθήκες εγκλεισμού, αλλά και κάθε περίσταση. Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική. Αν ένα παιδί δεν έχει επαφή με το έγχαρτο βιβλίο από τα πρώτα του κιόλας βήματα, αν δεν έχει συνηθίσει να βλέπει τους γονείς του να κρατούν ένα βιβλίο στα χέρια τους σε καθημερινή βάση, αν δεν του έχουν διαβάσει παραμύθια και ιστορίες πριν κοιμηθούν, αν η μαμά και ο μπαμπάς δεν έχουν κρατήσει στην αγκαλιά τους το παιδί διαβάζοντας ή βλέποντας τις εικόνες ενός βιβλίου, αν η οθόνη του υπολογιστή και τα «παιδικά» προγράμματα είναι η εύκολη λύση «παρκαρίσματος» των παιδιών, τότε δύσκολα τα παιδιά θα νιώσουν το βιβλίο ως έναν από τους πολυτιμότερους συντρόφους.

Το βιβλίο, όπως και οι μεγάλες αγάπες, θέλει αποκλειστικότητα. Θέλει να του αφιερωθείς. Να το πιάσεις τρυφερά στα χέρια, να κάνεις τον κόπο να γυρίσεις τις σελίδες του, με όλο το βάρος των νοημάτων ή της απλής ευχαρίστησης που κουβαλούν, να συνδιαλλαγείς μαζί του, να το αναζητήσεις ξανά και ξανά. Αν μάθεις να το κάνεις αυτό, τότε θα σου δώσει όλο τον κρυμμένο θησαυρό του. Ελπίζω κι εύχομαι από την καρδιά μου, να γίνει ο εγκλεισμός η ευκαιρία για παιδιά και γονείς ν’ ανακαλύψουν μαζί, τον πλούτο και την αναγνωστική ευχαρίστηση των βιβλίων, λέει η κ. Αναστασοπούλου.

Να προσθέσω ωστόσο πως ό,τι εμπεριέχει το στοιχείο του εξαναγκασμού γίνεται απωθητικό για τον άνθρωπο. Γι’ αυτό σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί ο υποχρεωτικός εγκλεισμός σαν εργαλείο πίεσης προς τα παιδιά, διότι τότε θα έχουμε ακριβώς τ’ αντίθετα αποτελέσματα.

-Το παραμύθι σας «Eνα δώρο για τον παππού» είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Τώρα που τα παιδιά στερούνται τον παππού και τη γιαγιά, με ποιον τρόπο τα παραμύθια τούς φέρνουν κοντά τους;

Το συγκεκριμένο παραμύθι μου, ανάμεσα στ΄ άλλα που διαπραγματεύεται, αναφέρεται στη σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας και στα παιδιά. Ανάμεσα στους παππούδες/γιαγιάδες και στα εγγόνια τους. Δείχνει ότι δεν φροντίζουν μόνο οι παππούδες/γιαγιάδες τα εγγόνια, αλλά αντίστοιχα μπορούν και τα εγγόνια να κάνουν πράγματα γι’ αυτούς. Εξαιτίας της πανδημίας, ειδικά αυτή η σχέση έχει πληγεί περισσότερο απ’ όλες, αφού για λόγους προστασίας τα εγγόνια πρέπει να είναι μακριά από τους ηλικιωμένους.

Το πρώτο, λοιπόν, δώρο που μπορούν να κάνουν τα παιδιά στους παππούδες/γιαγιάδες τους, είναι να μείνουν μακριά τους και να παίρνουν όλα τα μέτρα προφύλαξης. Μακριά όμως, δεν σημαίνει σε αποξένωση. Εδώ η τεχνολογία, που τόσο υμνήθηκε τον τελευταίο καιρό, μπορεί να παίξει τον ρόλο της. Είναι πολύ σημαντικό, τόσο για τα παιδιά όσο και για τους παππούδες/γιαγιάδες τους να επικοινωνούν τακτικά. Τα παραμύθια, οι ιστορίες, τα τραγούδια και τα ταχταρίσματα των παππούδων/γιαγιάδων προς τα εγγόνια τους, μπορούν να συνεχιστούν με τις βιντεοκλήσεις αλλά και τις τηλεφωνικές κλήσεις.

Φυσικά, σε καμία περίπτωση, δεν μπορούν ν’ αντικαταστήσουν τη φυσική επαφή, το χάδι, την αγκαλιά αυτών των «σημαντικών Άλλων» στη ζωή των παιδιών. Είναι απλά βοηθητικά, ας μην το ξεχνάμε. Κι αν θέλουν τα παιδιά, μπορούν να κάνουν ό,τι έκανε ο Μάριος για τον παππού του: ν’ ανατρέξουν στο οικογενειακό φωτογραφικό άλμπουμ να ετοιμάσουν την ιστορία του παππού και της γιαγιάς, μέσα από τις φωτογραφίες τους και να τους το χαρίσουν όταν θα βρεθούν ξανά κοντά τους.

Να προσθέσω εδώ ότι η φετινή Παγκόσμια ημέρα του Παιδικού Βιβλίου, που γιορτάζεται στις 2 Απριλίου, ήταν φτωχότερη και παράξενη. Ακυρώθηκαν όλες οι προγραμματισμένες δράσεις που θα κάναμε όλοι οι συγγράφεις ανάμεσα σε παιδιά και με τα βιβλία αγκαλιά. Έτσι κι εγώ ανταποκρίθηκα με μεγάλη χαρά στην πρόταση του Δήμου Λαρισαίων να βιντεοσκοπήσω ένα παραμύθι μου, συγκεκριμένα το «Ένα δώρο για τον παππού», κι αυτό ν’ αναρτηθεί στη σελίδα του Δήμου για να φτάσει στα σπίτια όλων των παιδιών. Έτσι θα έχουμε την ψευδαίσθηση ότι θα είμαστε μαζί, αλλά και τη βεβαιότητα ότι ο κορονοϊός δεν θα μας νικήσει.

-Πολλοί συγγραφείς αυτήν την περίοδο -συνηθίζεται σε περιόδους κρίσης - διακατέχονται από συγγραφικό οίστρο. Ετοιμάζετε κάτι καινούριο;

Όπως ανέφερα και νωρίτερα ο υποχρεωτικός εγκλεισμός δεν είναι πάντα παραγωγικός και δημιουργικός. Ευτυχώς επανάκτησα γρήγορα τους ρυθμούς μου και είμαι μεταξύ διαβάσματος, γραψίματος και σβησίματος σχεδόν όλη μέρα, με μικρά διαλείμματα επικοινωνίας και άσκησης.

Μόλις εκδόθηκε, από τις εκδόσεις Θράκα, ένα βιβλίο μου με χαϊκού, απόσταγμα και ανάσες διαφυγής τα τέσσερα χρόνια της θητείας μου ως περιφερειακή δ/ντρια Εκπαίδευσης Θεσσαλίας. Είναι ένα πανέμορφο βιβλίο τσέπης, ένα μπονσάι όπως ταιριάζει σε αυτά τα ιαπωνικής φόρμας ποιήματα. Μπορεί κανείς να το έχει συνέχεια μαζί του, αφού τα χαϊκού διαβάζονται σαν φάρμακο, σε μικρές δόσεις. Η πανδημία δεν επέτρεψε να το συστήσουμε στο αναγνωστικό κοινό, κάτι που θα γίνει άμα τη λήξη των περιοριστικών μέτρων.

-Με τα σχολεία κλειστά «ανακαλύψαμε» την εξ αποστάσεως εκπαίδευση: Παρά τα όποια προβλήματα, χιλιάδες μαθητές σε όλη τη χώρα παρακολουθούν μαθήματα μέσω του διαδικτύου. Είστε εκπαιδευτικός και διατελέσατε και καθήκοντα περιφερειακής δ/ντριας Εκπαίδευσης Θεσσαλίας για μεγάλο χρονικό διάστημα, θεωρείτε ότι προχωρά ικανοποιητικά;

Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι μια επικουρική μέθοδος εκπαίδευσης, χρήσιμη σε συνθήκες σαν αυτή που διαβιούμε όπως και σε κάποιες ιδιαίτερες περιπτώσεις όπου δεν μπορεί να γίνει η εκ του σύνεγγυς διδασκαλία. Τίποτα λιγότερο, τίποτα περισσότερο.

Ας μου επιτραπεί να διαφωνήσω με τους πανηγυρισμούς της υπουργού περί μετάβασης του σχολείου στην ψηφιακή εποχή, αναβάθμισης της εκπαίδευσης κι άλλα παρόμοια. Καταρχάς το ψηφιακό σχολείο υπάρχει από το 2010, και στην παρούσα περίσταση γενικεύτηκε και βελτιώθηκε, αν και με πολλές δυσκολίες, η χρήση των υπαρχουσών τεχνολογικών εφαρμογών.

Αυτό θα ήταν αδύνατο χωρίς τις τιτάνιες προσπάθειες των εκπαιδευτικών, οι οποίοι παρά την άδικη και αμετροεπή στοχοποίησή τους από μερίδα των ΜΜΕ, παλεύουν μ’ ένα ηλεκτρονικό σύστημα που συχνά πυκνά «πέφτει» ή «η σύνδεση δεν είναι εφικτή», εκπαιδευτικών που αφιερώνουν πολύ περισσότερο χρόνο απ’ ό,τι αφιέρωναν στο σχολείο για να είναι κοντά στους μαθητές τους. Οι περισσότεροι δε, είχαν ξεκινήσει τις ηλεκτρονικές επαφές με τους μαθητές τους, πολύ πριν τη σχετική εντολή του ΥΠΑΙΘ για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Είναι θετικό που η πλειονότητα των μαθητών δεν έχασαν την επαφή με τους εκπαιδευτικούς, και δεν λέω με το σχολείο, διότι η επαφή με το σχολείο δυστυχώς με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση ακυρώνεται.

Το σχολείο είναι κοινότητα, είναι διάλογος, είναι αντίρρηση και συμφωνία, είναι αντίθεση και σύνθεση, είναι αλληλεπίδραση, είναι η επαφή των βλεμμάτων, το άκουσμα της ανάσας των παιδιών, η συναίσθηση της αγωνίας, είναι κοινωνικοποίηση, είναι ανταλλαγή σκέψεων και ιδεών, είναι δημοκρατία. Όλα αυτά εντάσσονται στην αποστολή του σχολείου κι αυτό δεν μπορεί να γίνει κατά μόνας. Θέλει ομαδικότητα, θέλει φυσική και όχι ψηφιακή παρουσία. Βέβαια αν η μόνη ανησυχία είναι να καλυφθεί η ύλη και η προετοιμασία για τις εξετάσεις, τότε η εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι πολύτιμη. Τότε όμως δεν μιλάμε για σχολείο, αλλά για χώρο προετοιμασίας εξετάσεων.

Τρομάζω στην ιδέα ότι αυτού του τύπου η εκπαίδευση μπορεί να δημιουργήσει τη διάθεση σε κάποιους να την παγιώσουν στο μέλλον, να τη χρησιμοποιήσουν ευρέως και ν’ αντικατασταθεί η διά ζώσης διδασκαλία. Από τη στιγμή που θα διαρραγεί η σχέση τύπου συγκοινωνούντων δοχείων, μαθητή με μαθητή, εκπαιδευτικού με μαθητή, εκπαιδευτικού με εκπαιδευτικό και σχολείου με γονείς, θα πάψει να υπάρχει το σχολείο τουλάχιστον με τις γνωστές παιδαγωγικές λειτουργίες που μέχρι σήμερα γνωρίζουμε. Το απεύχομαι.

Συνέντευξη: Νατάσα Πολυγένη