Του Λεωνίδα Τζέκα

Σήμερα ταξιδεύουμε στη Μονή Αγίας Τριάδος Λιβαδίου που βρίσκεται στις ανατολικές πλαγιές του Τιτάρου, απέναντι από τον Όλυμπο και κάτω από το χωριό Λιβάδι τη γενέτειρα των Λαζαίων και του Γ. Ολυμπίου.

Επί τουρκοκρατίας εδώ λειτούργησε κρυφό σχολειό και υπήρξε το καταφύγιο των κλεφτοαρματολών του Ολύμπου και των Πιερίων. Το 1822 από εδώ ξεκίνησε η επανάσταση και ο Επίσκοπος Πέτρας ευλόγησε τα όπλα των επαναστατών.

Η «Ε.τ.Δ.» επισκέφτηκε το Μοναστήρι, που βρίσκεται σε υψόμετρο 1.100 μέτρων, αφού πριν φτάσουμε στο χωριό στρίψαμε δεξιά.

Πανέμορφα πετρόκτιστα κτίρια ορθώνονται μπροστά μας ενώ πίσω ο Όλυμπος χάνεται μέσα στα σύννεφα. Η θέα είναι μοναδική και το περιβάλλον κατάλληλο για τον μοναχικό βίο.

Χτυπάμε το κουδούνι και η μεγάλη ξύλινη πόρτα ανοίγει , μια μοναχή μας καλωσορίζει και αναλαμβάνει την ξενάγησή μας. Όλα είναι εντυπωσιακά και κυρίως ο συνδυασμός τις πέτρας, του μάρμαρου, με τα ξυλόγλυπτα τέμπλα και τις μοναδικές αγιογραφίες.

Ιστορικές μαρτυρίες και πληροφορίες για την ύπαρξη και λειτουργία της μονής είναι ελάχιστες και ξεκινούν από τις αρχές του 18ου αι., γι’ αυτό και δεν γνωρίζουμε τη χρονολογία ιδρύσεως. Πιθανόν να κτίστηκε κατά τον 17ο αι. μια εποχή άνθησης και ακμής του μοναστικού βίου στον θεσσαλικό χώρο.

Στα οθωμανικά χρόνια η μονή ωφελείται από τη σχετική ανεξαρτησία που εξασφαλίζουν στην περιοχή τα αρματολίκια του Ολύμπου και από την γενικότερη ανάκαμψη του ελληνικού στοιχείου και βρίσκεται σε περίοδο ακμής. Το έτος 1942 η μονή πυρπολήθηκε από τους Ιταλούς σε αντίποινα για την υπόνοια υπόθαλψης ανταρτών. Από τότε αρχίζει η παρακμή της μονής ώσπου μένει χωρίς αδελφότητα.

Η αρχική μονή του μοναστηριακού συγκροτήματος έχει αλλοιωθεί από τις πολλαπλές και καταστροφικές επιθέσεις αλλά, μετά την εγκατάσταση γυναικείας αδελφότητας ανακαινίστηκε πλήρως.

Η κύρια είσοδος βρίσκεται στο δυτικό τμήμα της μονής. Ο ναός, τα κελιά των μοναχών, οι χώροι υποδοχής και τα υπόλοιπα κτίσματα σχηματίζουν ένα «Π», στο εσωτερικό του οποίου περικλείεται ο αύλειος χώρος με τη φιάλη του αγιασμού.

Το καθολικό της μονής είναι ένας μονόχωρος, δρομικός ναός με εξωτερικές διαστάσεις 18×6,30μ. και ύψος περίπου 9,20μ. Εσωτερικά η συνέχεια του χώρου διασπάται από πέντε ισαπέχουσες κατακόρυφες νευρώσεις στο βόρειο και νότιο τοίχο, συμμετρικά διατεταγμένες ως προς τον κύριο άξονα του ναού. Σε επαφή με τη νότια όψη και σε όλο το μήκος της, έχει κατασκευαστεί ένα προστώο – εξωνάρθηκας το οποίο προς τον νότο οριοθετείται από μία τοξοστοιχία επτά ανοιγμάτων, στηριζόμενοι αρχικά σε πέντε κίονες και τρεις πεσσούς. Κατά τον τελευταίο αιώνα το μεσαίο από τα πέντε υποστυλώματα αφαιρέθηκε για να δημιουργηθεί πρόσβαση από την αυλή της μονής.

Ο κύριος όγκος του ναού, σήμερα, προέκυψε μετά από εκτεταμένη αναδόμηση, η οποία σύμφωνα με κεραμοπλαστική επιγραφή που βρίσκεται λίγο κάτω από τον γείσο της στέγης, στο μέσο της νότιας όψης, ολοκληρώθηκε το 1832. Σε αυτή τη φάση ανοικοδόμησης ανήκει το σύνολο σχεδόν της νότιας όψης, η τοξοστοιχία με τα υποστυλώματα, τμήματα της ανατολικής και δυτικής όψης και ίσως η ανώτερη ζώνη της βόρειας όψης. Ωστόσο, στη νότια όψη είναι εμφανέστατη η ύπαρξη μιας παλαιότερης φάσης, που ανήκε πιθανότατα σε έναν ναό του 18ου αι. ο οποίος κατέρρευσε κατά την καταστροφή της μονής από τους Τούρκους το 1822.

Ο σημερινός ναός ήταν αρχικά καμαροσκεπής με διαμήκη καμάρα, η οποία πιθανώς κατασκευάστηκε κατά αντιστοιχία της μορφής που είχε ο ναός πριν από την καταστροφή του 1822. Η καμάρα αυτή αφαιρέθηκε στα τέλη του 19ου αι. και κατασκευάστηκε η σημερινή ξύλινη στέγη επικαλυμμένη με ντόπια σχιστόπλακα. Η ξύλινη στέγη που κατασκευάστηκε είναι δίρριχτη με τυπικές τραπεζοειδής απολήξεις στα ανατολικά και δυτικά άκρα.

Εσωτερικά της Τράπεζας σώζεται το παλαιό περίτεχνο επιχρυσωμένο ξυλόγλυπτο τέμπλο, το οποίο σύμφωνα με την επιγραφή, κατασκευάστηκε το 1750. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είναι οι φυτόμορφες ζωγραφικές παραστάσεις στα θωράκια, το περίτεχνο σκάλισμά του και ο πλούσιος χρωματικός διάκοσμος.

Στα ανατολικά της μονής υπάρχει κοιμητηριακός ναός του Αγίου Χαραλάμπους ο οποίος κτίστηκε το 1760 και σώθηκε μετά την ανακαίνιση το 2006. Κάτω από το Ιερό του Αγίου Χαραλάμπους υπάρχει το οστεοφυλάκιο της Ιεράς Μονής της Αγίας Τριάδας, με τα οστά των μοναχών της μονής, των επισκόπων Πέτρας και ιερέων του Λιβαδίου.

Από τα μοναδικά κειμήλια της ιεράς μονής που σώζονται σήμερα είναι ένα απότμημα από την κάρα του Αγίου Προκοπίου, λείψανα αγίων, ιερά σκεύη και εικόνες του τέμπλου του καθολικού της ιεράς μονής, φιλοτεχνημένες το 1750.

Η ξενάγηση κατέληξε στο αρχονταρίκι όπου μας περίμενε ένας ελληνικός και ένα γλυκό του κουταλιού, δείγμα της μοναδικής φιλοξενίας.