Βέβαια από ότι κατάλαβα τη μείωση θα την πετύχουμε με κάποιας μορφής κρατικές χορηγίες όπως μείωση του φόρου κατανάλωσης στο πετρέλαιο (πάγιο αίτημα των αγροτών). Αλλά και άλλες ελαφρύνσεις όπως το κόστος ενέργειας για άρδευση, επιδοτήσεις στα λιπάσματα κλπ. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι ενισχύσεις αυτές θα μειώσουν το ονομαστικό κόστος παραγωγής (τα χρήματα που θα πληρώνουν άμεσα οι αγρότες και όχι το πραγματικό κόστος παραγωγής) αλλά είναι μόνο αυτές οι δυνατότητες που έχουμε; Μήπως υπάρχουν και άλλες δυνατότητες που μπορούμε να αξιοποιήσουμε; Ας το συζητήσιμε.
Ο κάθε αγρότης θα έπρεπε κατά τη γνώμη μου να κρατάει έναν λεπτομερή λογαριασμό των δαπανών του. Αυτό θα τον βοηθήσει να εξετάζει στο τέλος κάθε χρόνου πού πηγαίνουν τα χρήματα που ξοδεύει και τι επιστροφή (κέρδος) επιτυγχάνει. Θα πρέπει όμως στο τέλος της χρονιάς να βάλει στο λογαριασμό του και τις αποσβέσεις του εξοπλισμού. Όπως έχω ξαναγράψει η απόσβεση του εξοπλισμού στα σημερινά αγροκτήματα είναι το δεύτερο κόστος μετά το κόστος της γης. Αν ένας αγρότης 500 στρεμμάτων αγοράσει ένα τρακτέρ 50.000 € για να το αποσβέσει σε 15 χρόνια πρέπει στο τέλος κάθε χρόνου να πληρώνει 3.300 € για το κεφάλαιο που διέθεσε για την αγορά και με επιτόκιο 6% (0.06Χ15 χρόνια το μισό κεφάλαιο/ 15 χρόνια) άλλα 1.500 € για τους τόκους του κεφαλαίου δηλαδή 4.800 € ή περίπου 10 €/στρ. Αυτά χωρίς το πετρέλαιο, λάδια, συντήρηση και επισκευές και το κόστος του χειριστή. Χωρίς επίσης το κόστος των παρελκόμενων μηχανημάτων (σπαρτικές, ψεκαστικό κλπ) που θα χρειαστεί. Αν το αγρόκτημα είναι μικρότερο ή η τιμή του τρακτέρ μεγαλύτερη το κόστος αυξάνεται ανάλογα. Αν η καλλιέργεια είναι χειμερινή-ξηρική με είσπραξη 60-70€/στρ το κόστος δεν βγαίνει με τίποτα. Σε αρδευόμενες καλλιέργειες αυτό το κόστος είναι μικρό ποσοστό της είσπραξης και μπορεί να καλυφθεί. Προφανώς η απόφαση αγοράς εξοπλισμού είναι κρίσιμη και πρέπει να τη μελετά προσεκτικά ο αγρότης για να μειώσει το κόστος παραγωγής.
Αλλά θα πρέπει να αξιολογήσουμε κάθε δαπάνη που κάνουμε για τις εισροές. Αρχικά να ξεκαθαρίσουμε ότι οι σημερινές αποδόσεις στηρίζονται στις εισροές αυτές. Χωρίς κατάλληλο πολλαπλασιαστικό υλικό, λιπάσματα και φυτοφάρμακα, άρδευση κλπ οι αποδόσεις μας θα ήταν ελάχιστες. Αν πάμε 100 χρόνια πίσω οι αποδόσεις του σιταριού με το ζόρι έφταναν τα 100 κιλά/στρ, το δε μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού του πλανήτη ήταν στα όρια της φτώχειας. Για να καταλάβετε καλύτερα ποια ήταν η κατάσταση τους προηγούμενους δύο αιώνες προσέξτε το διάγραμμα. Δείχνει τον πληθυσμό του Πλανήτη και το ποσοστό του, που ήταν στο όριο της φτώχειας. Το 1820, ο πληθυσμός ήταν 1 δις και σχεδόν το σύνολο ήταν στα όρια της φτώχειας. Το 1900 ο πληθυσμός έφτασε στο 1,5 δις με μέρος του πληθυσμού έστω και μικρό να ξεφεύγει από τα όρια της φτώχιας. Από το 1950, με το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, την πράσινη επανάσταση και την αύξηση των χημικών εισροών η κατάσταση αλλάζει. Παρά την αλματώδη αύξηση του πληθυσμού του Πλανήτη ο πληθυσμός στα όρια της φτώχειας μειώνεται ουσιαστικά ως ποσοστό και έφτασε πολύ κάτω από το 1 δις το 2015. Μια εντυπωσιακή βελτίωση που πρέπει να την διατηρήσουμε την τάση μείωσης της φτώχειας και τα επόμενα χρόνια και να τη μηδενίσουμε. Ας μην ξεχνάμε ότι στο ίδιο διάστημα το προσδόκιμο ζωής διπλασιάστηκε παρά τις απόψεις ότι τα τρόφιμα δεν είναι υγιεινά. Επομένως οι εισροές είναι ιδιαίτερα χρήσιμες για να διατηρήσουμε την υψηλή παραγωγικότητα της γεωργίας μας. Καλύτερη διαχείρισή τους θα βοηθούσε να επιτευχθούν στόχοι όπως μικρότερό κόστος παραγωγής και μικρότερες αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον.
Αρχίζοντας από την κατεργασία του εδάφους. Θα πρέπει να ξεχάσουμε αυτό που οι παλιότεροι έλεγαν ότι η δουλειά μένει στο χωράφι. Αντίθετα όσο λιγότερα περάσματα κάνουμε στο χωράφι τόσο καλύτερα είναι γιατί περιορίζουμε τη συμπίεση του εδάφους και φυσικά και το κόστος παραγωγής. Στις εισροές χημικών ο βασικός κανόνας είναι να τα εφαρμόζουμε μόνο όταν χρειάζονται και με τρόπους που αυξάνουν τις αποδόσεις τους. Έχω γράψει πολλές φορές ότι προληπτικούς ψεκασμούς δεν επιτρέπεται να κάνουμε. Επίσης δεν ψεκάζουμε ποτέ με μόνο κριτήριο ότι ψεκάζει ο γείτονας. Καταλαβαίνω ότι ο αγρότης δεν μπορεί να μάθει τη φυσιολογία όλων των παρασίτων. Δυστυχώς δεν υπάρχουν σήμερα γεωπόνοι γεωργικών εφαρμογών να τους συμβουλεύουν όπως γίνονταν παλαιότερα. Θυμάμαι ακόμα τις διαμάχες του Αλέκου Γλιάτη, γεωπόνου φυτοπροστασίας της ΔΓ Λάρισας, με τους ιδιοκτήτες καταστημάτων πώλησης φυτοφαρμάκων κάθε καλοκαίρι για την αναγκαιότητα ψεκασμών. Σήμερα οι μόνοι σύμβουλοι των αγροτών είναι τα καταστήματα πώλησης των εισροών που βοηθούν σημαντικά, αλλά δεν μπορούμε να περιμένουμε απόλυτη αδιαφορία για το βραχυχρόνιο συμφέρον τους. Οι νέες τεχνολογίες όπως τα προγράμματα υποβοήθησης των αγροτών στη λήψη αποφάσεων μπορούν να προειδοποιούν τους αγρότες για τις προσβολές. Εικόνες από drones μπορούν να δείχνουν περιοχές με προβλήματα στο χωράφι έγκαιρα για λήψη μέτρων. Όλα όμως χρειάζονται εκπαίδευση των αγροτών που σήμερα δεν υπάρχει.
Η εφαρμογή των λιπασμάτων είναι ένα κρίσιμο στοιχείο του κόστους παραγωγής. Κρίσιμο στοιχείο η απόδοσή τους, δηλαδή το ποσοστό του λιπάσματος που παραλαμβάνεται από τα φυτά από το λίπασμα που εφαρμόζουμε. Για τα μεν φωσφορικά και καλιούχα λιπάσματα η ανάλυση του εδάφους πρέπει να είναι η βάση της εφαρμογής τους. Για τα αζωτούχα η εφαρμογή των 4 Σ (σωστό λίπασμα, τον σωστό χρόνο, στη σωστή θέση και στη σωστή ποσότητα και για τα Ελληνικά δεδομένα με το σωστό λιπασματοδιανομέα) σε πολλές δόσεις αυξάνουν την απόδοση χρήσης τους από τα φυτά.
Για τη δυνατότητα εξοικονόμησης νερού έγραψα στο προηγούμενο σημείωμα για τους αισθητήρες της AGENSO. Μήπως φέτος είναι η κατάλληλη χρονιά να προωθήσουμε τέτοια συστήματα; Ποιος θα ασχοληθεί; Το πολιτικό μας σύστημα ανταγωνίζεται μόνο σε παροχές και αποζημιώσεις και όχι στη δημιουργία αναπτυξιακών στόχων για τα επόμενα χρόνια. Πώς θα γίνουν οι αυξήσεις μισθών που επαγγέλλονται; Με δανεικά πάλι;
Κλείνοντας, θέλω να τονίσω ότι ένα κύριο στοιχείο μείωσης του κόστους παραγωγής είναι ο εξορθολογισμός των εισροών. Έχουμε μπροστά μας σημαντικές δυνατότητες που πρέπει να αξιοποιήσουμε για να μη ζούμε με τις αποζημιώσεις. Ποιος θα καθοδηγήσει τους αγρότες; Μια καλή ερώτηση σε αυτούς που διεκδικούν την ψήφο μας.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος, γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
