της Έφης Τουφεξή

φωτογραφίες: Θάνος Ευθυμιόπουλος

 Σχολικά θρανία του 1930 φυλαγμένα για χρόνια σε μια κατακόμβη-αποθήκη ενός ερειπωμένου σχολείου. Παλιά βιβλία, αναγνωστικά, αριθμητήρια και εγκυκλοπαίδειες, ιστορικοί χάρτες παραπεταμένα σε γωνιές παλιών σχολικών αιθουσών ή κλειδωμένα σε ντουλάπες. Για κάποιους θα ήταν μόνο παλιατζούρες… Για τη διευθύντρια του Δημοτικού Σχολείου Γόννων, Κωνσταντίνα Μπούτου, συναδέλφους της εκπαιδευτικούς και τους μαθητές της, είναι μικροί θησαυροί! Περιποιήθηκαν τα ευρήματά τους και τα εγκατέστησαν στο υπόγειο του νεόδμητου Δημοτικού Σχολείου, όπου μας φέρνουν σε επαφή με τη σχολική ατμόσφαιρα του περασμένου αιώνα.

Στον αύλειο χώρο του νεόδμητου Δημοτικού Σχολείου Γόννων δάσκαλοι και μαθητές έχουν πιάσει δουλειά... «Κυρία, πού χρησίμευαν αυτά τα πιάτα; Τότε τα παιδιά έτρωγαν στο σχολείο;», ρωτάει με ενδιαφέρον μια μαθήτρια, βλέποντας τη διευθύντρια του Δημοτικού Σχολείου Γόννων, Κωνσταντίνα Μπούτου, να βγαίνει από την αποθήκη του γειτονικού παλιού σχολικού κτηρίου, κρατώντας στα χέρια της μια πλειάδα σκονισμένων τσίγκινων πιάτων. «Τα μαθητικά συσσίτια ξεκίνησαν να λειτουργούν μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Ήταν μέτρο πρόνοιας για την προστασία της υγείας των ασθενικών και υποσιτισμένων παιδιών. Τότε οι μαθητές έπαιρναν το πρωινό και το μεσημεριανό τους σε μεγάλες τραπεζαρίες σαν κι αυτή που βρήκαμε κι εμείς στην αποθήκη του εγκαταλειμμένου σχολείου», εξηγεί η διευθύντρια και πριν καλά-καλά ολοκληρώσει τη φράση της δεκάδες μαθητές συνωστίζονται γύρω της για να περιεργαστούν τα καζάνια με τις κουτάλες, τα μαχαιροπήρουνα, τα τσίγκινα ποτήρια.

«Κι αυτές οι μεγάλες κονσέρβες με ζωγραφισμένο το σχήμα του Αμερικανικού και του Καναδικού Ερυθρού Σταυρού τι είναι;», απορεί ένας μεγαλύτερος μαθητής, δείχνοντας έναν άδειο τενεκέ. «Πρόκειται για τενεκεδένια δοχεία, στα οποία φυλάσσονταν λάδι και τα προσέφεραν οι Καναδοί ως βοήθεια στην Ελλάδα και τα Ελληνόπουλα, που δοκιμάζονταν σκληρά από τον πόλεμο και την κατοχή», πληροφορεί η διευθύντρια. «Τότε, δηλαδή, δεν είχαμε να φάμε;», τη ρωτούν με ένα στόμα και το γαϊτανάκι των ερωτήσεων για την ιστορία του τόπου τους έχει μόλις αρχίσει... Οι λιλιπούτειοι την κοιτούν με τα μάτια ανοιχτά, ρουφώντας σαν σφουγγαράκια κάθε λέξη γι’ αυτό το άγνωστο κοντινό παρελθόν. Βέβαια μαζί με το πνεύμα θέτουν σε δράση και τα χέρια τους! Όλοι εθελοντικά βουτούν τα σφουγγάρια και βοηθούν τη δασκάλα τους στο καθάρισμα των σκευών.

Λίγο πιο εκεί δύο εκπαιδευτικοί μαζί με μαθητές ακουμπούν στο σχολικό αύλειο χώρο τρία παλιά ξύλινα θρανία, που μόλις ανέσυραν από την αποθήκη-κατακόμβη. Μια μαθήτρια αψηφά τη σκόνη και αγγίζει ευλαβικά την επιφάνεια του ενός, ψάχνοντας για χαραγμένα σημάδια ή σημειώσεις μιας άλλης γενιάς… «Μπορεί σε αυτό το θρανίο να κάθονταν οι γονείς μου», αναφωνεί! «Και να μελετούσαν με αυτά τα βιβλία», σπεύδει να συμπληρώσει μια συμμαθήτριά της, η οποία διαβάζει φωναχτά τους τίτλους των βιβλίων που σαν «κόρη οφθαλμού» κρατάει: «Διάπλασις των παίδων», «Κρινολούλουδα», «Η ζωή του Χριστού σε εικόνες, τα παιδικά χρόνια». Πιο θαρραλέοι μαθητές, τα ανοίγουν και φυλλομετρούν τις σελίδες τους. Είναι γραμμένα στην καθαρεύουσα και οι ζωγραφιές τους είναι τόσο απλοϊκές», σχολιάζουν.

Γύρω τους, τόσα απλοϊκά αντικείμενα, τόσα πρωτόγνωρα διδακτικά μέσα. Θα τα καθαρίσουν και θα τα μεταφέρουν απέναντι, στον υπόγειο χώρο του νεόδμητου Δημοτικού Σχολείου Γόννων, όπου θα στεγαστεί προσωρινά η συλλογή για την ελληνική εκπαίδευση και την ιστορία της. Εκείνη την ημέρα του περσινού Σεπτέμβρη, με την έναρξη της τρέχουσας σχολικής χρονιάς, η διευθύντριά τους, Κωνσταντίνα Μπούτου, ξεκίνησε να ξετυλίγει μπροστά τους έναν νέο κόσμο προς εξερεύνηση και μάθηση! Έναν κόσμο που φιλοξενεί ιστορικά εκπαιδευτικά τεκμήρια και φωτίζει τη σχολική πραγματικότητα των γονιών και των παππούδων τους. Για την ίδια την κ. Μπούτου, σκαπανέα αυτού του έργου, όλα ξεκίνησαν τυχαία…  

Συλλέκτρια ιστορίας!

Το νέο Δημοτικό Σχολείο Γόννων, που άνοιξε φέτος την πύλη του για πρώτη φορά, κατασκευάστηκε στον περίβολο του παλιού σχολείου. Το παλιό, που η ίδρυσή του χρονολογείται το 1907, εγκαταλείφθηκε μετά το σεισμό του 2003 ως ακατάλληλο για στέγαση. Σε αυτό αναζήτησε αρχικά η κ. Κωνσταντίνα Μπούτου εποπτικό υλικό διδασκαλίας για να το αξιοποιήσει στις τάξεις του καινούργιου σχολείου. Και βρέθηκε μπροστά… στη σκονισμένη ιστορία της εκπαίδευσης!

«Στις γωνιές του ανακάλυψα παραπεταμένα σχολικά βιβλία από το 1940 και μια πληθώρα αξιόλογων ιστορικών και γεωγραφικών χαρτών. Ξεκλειδώνοντας παλιές ντουλάπες βρήκα μια ολοκληρωμένη σειρά της “Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας”, που χρονολογείται από το 1930, καθώς και άλλες μεταγενέστερες εγκυκλοπαίδειες. Εντόπισα μεταξύ άλλων ποιητικές συλλογές, ιστορικά λευκώματα, τα Άπαντα των Βαλαωρίτη και Αντώνη Καρκαβίτσα, πολλά παλιά παραμύθια, φιαλίδια χημείας, αρχεία, βιβλίο μητρώου μαθητών από το 1958, απολυτήρια και έγγραφα σχολικών επιθεωρητών».

Με τον ενθουσιασμό της ανακάλυψης και την περιέργεια του άγνωστου να την κυριεύει, συνέχισε την έρευνά της και στην αποθήκη του παλιού σχολείου, όπου επισήμανε τα θρανία και διάφορα αρχεία. Παράλληλα, ανακάλυψε στην αποθήκη του παρακείμενου σχολικού παραρτήματος μια καλοδιατηρημένη τραπεζαρία μαθητικών συσσιτίων και σκεύη εστίασης, ύστερα από υπόδειξη του προέδρου Μ.Ε.Σ.- Λαογραφικού Μουσείου Γόννων, Βασίλη Καραβιδέ.

Σιγά - σιγά η ίδια, με πολύ μεράκι και ζήλο και παρά τις «συστάσεις» κάποιων, που την προέτρεπαν να τα πετάξει ως άχρηστα στα σκουπίδια ή να τα κάψει, μετέφερε και ταξινόμησε το έντυπο υλικό. Με τη συνδρομή εκπαιδευτικών και μαθητών ολοκληρώθηκε και η μεταφορά των επίπλων και λοιπών αντικειμένων στο υπόγειο του νέου Δημοτικού Σχολείου. Εκεί οι τοίχοι ντύθηκαν με χάρτες, τα βιβλία μπήκαν σε προθήκες και βιβλιοθήκες, τα θρανία, η έδρα, ο μαυροπίνακας, τα μέσα διδασκαλίας και η τραπεζαρία στήθηκαν κατ’ αναπαράσταση της τάξης και άλλων χώρων του παλιού σχολειού. Ενδιαφέρον για τη συλλογή έδειξε και ο πρόεδρος του τοπικού συμβουλίου Γόννων Γιάννης Αργυρακούλης.

 Έκφραση πολιτιστικής κληρονομιάς

Επιστροφή στο παρόν και στην αναπόφευκτη ερώτηση που θέτουν οι μαθητές στη διευθύντρια: «Πότε θα κάνουμε μάθημα στα παλιά θρανία στο υπόγειο;». Εκείνη χαμογελάει, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο πραγματοποίησης της επιθυμίας τους στο μέλλον. «Για την ώρα, από τα πρώτα μελήματά μας είναι να αξιοποιήσουμε τη συλλογή σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα για την ιστορία του Δημοτικού Σχολείου Γόννων. Ήδη γίνονται σχετικές εργασίες και δράσεις εν ώρα μαθήματος, στις οποίες τα παιδιά ανταποκρίνονται ένθερμα».

Αναφερόμενη στη σημαντικότητα της συλλογής, η κ. Μπούτου τη χαρακτηρίζει ενεργό πυρήνα για γνώση και σπουδή του πολιτισμού και των ηθών των παλαιών χρόνων στους νεότερους. «Μέσα από αυτή τα παιδιά θα γνωρίσουν το εποπτικό υλικό που χρησιμοποιούνταν άλλοτε στα σχολεία. Θα κατανοήσουν τις διαφορές της σχολικής δραστηριότητας τότε με σήμερα, θα αντιληφθούν την εξέλιξη αυτή στο χρόνο. Διαβάζοντας τα παλιά βιβλία θα παρατηρήσουν την εξελικτική διαδρομή της γλώσσας μας. Θα μάθουν, επίσης, ότι το παλιό δεν είναι οπωσδήποτε και άχρηστο!

Η βιβλιοθήκη με τις εγκυκλοπαίδειες και  το Ευαγγέλιο που χρονολογείται από το 1899 μπορεί ν’ αποτελέσει χώρο μελέτης και έρευνας σε κάθε επιστήμονα, αλλά και ενδιαφερόμενο. Άλλωστε η συλλογή θα είναι ανοιχτή στην τοπική κοινωνία για να ξυπνήσει μνήμες στους παλαιότερους και να “διδάξει” τους νεότερους».

Δίνοντας το στίγμα των προθέσεών της η διευθύντρια στρέφεται και στη δημιουργία ενός Μουσείου Παιδείας στο παλιό σχολείο. «Εκεί, στο χώρο όπου ανήκουν, θα μπορούσε να μεταφερθούν και να εκτίθενται τα ιστορικά εκπαιδευτικά τεκμήρια όταν ολοκληρωθούν οι εργασίες συντήρησης κι αποκατάστασης του σχολικού κτηρίου», καταλήγει.