Του Δημήτρη Βάλλα

Την περιπέτεια της ζωής του έζησε πριν λίγο καιρό, ένας 50χρονος Λαρισαίος, όταν μαζεύοντας χόρτα και μανιτάρια κάπου στον Κίσσαβο, βρέθηκε αντιμέτωπος με τη... μοίρα του.

Δίπλα από το μανιτάρι που είχε εντοπίσει, σχεδόν αθέατη, χάρη στα χρώματα παραλλαγής με τα οποια η φύση την έχει εξοπλίσει, στεκόταν μια μικρή οχιά...

Το δάγκωμα στο χέρι του Λαρισαίου που απλώθηκε, ήταν γρήγορο και εξαιρετικά επώδυνο καθώς ο ίδιος δεν μπόρεσε να αντιδράσει.

Στην παλάμη του δυο μικρά σημάδια από δόντια... φωτογράφιζαν τον «δράστη» που ήταν μια οχιά με το χαρακτηριστικό σημάδι στο κεφάλι που ονομάζεται οχιά κερασφόρος και θεωρείται σαν ένα από τα πλέον δηλητηριώδη ερπετά που ζουν στη χώρα μας.

Όπως θα μας πει ο ίδιος όταν ανάρρωσε τελικά, ακόμα και μετά από τόσο καιρό δεν μπορεί να κλείσει καλά ακόμα τα δάχτυλά του, ενώ κινδύνευσε η ζωή του άμεσα.

«Χρειάστηκαν, θα μας πει τρεις χειρουργικές επεμβάσεις στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Λάρισας, ενώ σώθηκα χάρη στις προσπάθειες του γιατρού που για μέρες ήταν καταπάνω μου στοιχηματίζοντας με τον εαυτό του ίσως ότι δεν έπρεπε να χάσει έναν ασθενή από τσίμπημα φιδιού.

Το αποτέλεσμα είναι ορατό με 160 ράμματα στο χέρι και σου διηγήθηκα την ιστορία μου για να γίνει αφορμή να μην πάθουν και άλλοι συμπολίτες μας αυτό που έπαθα εγώ και να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί σε κάθε δραστηριότητά τους στη φύση»...

Και επειδή και τα μανιτάρια και τα χόρτα και η συλλογή βοτάνων αλλά και οι εξορμήσεις στη φύση έχουν γίνει πλέον χόμπι για τους Λαρισαίους ορισμένες οδηγίες και συμβουλές που θα βοηθήσουν σε μια παρόμοια περίπτωση κρίνονται ίσως απαραίτητες...

«Υπολογίζεται ότι ετησίως υπάρχουν στην Ελλάδα 300-500 περίπου περιπτώσεις τσιμπημάτων φιδιών. Οι περιπτώσεις αυτές αφορούν σε μεγάλο ποσοστό γεωργικό περιβάλλον εργασιών. Πολλές από αυτές τις περιπτώσεις δεν καταγράφονται στατιστικά, ενώ είναι ζήτημα εάν μία από αυτές τις περιπτώσεις είναι θανατηφόρα.

Τα φίδια στην Ελλάδα, δεν επιτίθενται ποτέ αναίτια σε άνθρωπο. Δεν τσιμπούν ποτέ άνθρωπο, παρά μόνο όταν τα χέρια του ή τα πόδια του έρθουν σε επαφή μαζί τους, όταν αυτά βρίσκονται κάτω από πέτρες, μέσα σε χόρτα, κλπ.

Η διαδικασία του δαγκώματος είναι ταχύτατη στα δηλητηριώδη φίδια και διαρκεί μόνο 1/3 του δευτερολέπτου. Σε ένα τρίτο του δευτερολέπτου το φίδι εκτινάσσεται, δαγκώνει και αποτραβιέται πίσω για να διασφαλίσει ότι δεν κινδυνεύει.

Συνήθως πριν το δάγκωμα το φίδι σχηματίζει ένα S με το σώμα του. Κατά την εκτίναξη για το δάγκωμα, τα σαγόνια μπορούν να ανοίξουν κατά 90°. Το δάγκωμα μπορεί να είναι στεγνό (να μην εγχύσει δηλητήριο δηλαδή). Εάν στο σημείο που δάγκωσε το φίδι υπάρχουν δυο μικρές οπές, αυτό σημαίνει πως ενδεχομένως άφησε δηλητήριο.

Ένα τσίμπημα φιδιού σε άνθρωπο στην Ελλάδα κατά κανόνα είναι μη θανατηφόρο, πλην ελαχίστων σπάνιων εξαιρέσεων. Εάν πρόκειται για μη δηλητηριώδες φίδι ο ασθενής πρακτικά δεν κινδυνεύει από τίποτα.

Εάν πρόκειται για δηλητηριώδες φίδι (συνήθως έχιδνα), λίγα δευτερόλεπτα ή λίγα λεπτά μετά το τσίμπημα το μικτό δηλητήριο τοξινών εισέρχεται στην κυκλοφορία διά των λεμφαγγείων. Εάν το τσίμπημα γίνει πάνω σε άρβυλο, γάντια χοντρά, ή πάνω από σκληρά ρούχα, πρακτικά είναι ακίνδυνο διότι δεν μπορούν τα δόντια να διεισδύσουν στο δέρμα, και το δηλητήριο εκχύνεται στο παρεμβαλλόμενο υλικό (κάλτσα, ύφασμα, κλπ).

Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων εξαρτάται από την ποσότητα του δηλητηρίου που έχει εγχυθεί και συνήθως είναι:

* Πρήξιμο και έντονος καυστικός πόνος γύρω από το δήγμα.

* Ερύθημα γύρω από το τραύμα.

* Αιμωδία και αργότερα παράλυση του δαγκωμένου άκρου.

* Ναυτία και εμετός.

* Ασθενικός σφυγμός, χαμηλή αρτηριακή πίεση, αδυναμία.

* Αιμωδία της γλώσσας και του στόματος.

* Μαζική εφίδρωση.

* Πυρετός με ή χωρίς ρίγος.

* Μυϊκός τρόμος.

* Σπασμοί

* Διπλωπία.

* Πονοκέφαλος.

Οι επιπτώσεις που παρουσιάζει στο θύμα ένα δηλητηριώδες δήγμα φιδιού είναι:

* Κρίση πανικού. Συμβαίνει αμέσως. Αντιμετωπίζεται με καθησυχασμό ή ένεση Valium.

* Αλλεργικό σοκ (αναφυλακτικό σοκ), ή οίδημα του λάρυγγος ή αλλεργία στο δέρμα. Συμβαίνει μέσα σε λεπτά ή ώρες. Αντιμετωπίζεται με ένεση Κορτιζόνης, ένεση Αδρεναλίνης και ένεση αντιϊσταμινικού.

* Καταπληξία (περιφερική κυκλοφοριακή ανεπάρκεια). Συμβαίνει σε λεπτά ή ώρες.

* Κλινικά σημεία παράλυσης μυών από νευροτοξίνη. Εκδηλώνεται με μυϊκή αδυναμία ή αδυναμία αναπνοής.

* Κλινικά σημεία βλάβης στοιχείων του αίματος από αιματοτοξίνη. Εκδηλώνεται μετά το πρώτο 24ωρο.

* Οξεία Νεφρική ανεπάρκεια σπάνια από κυτταροτοξίνες δρώσες στο νεφρικό παρέγχυμα.

* Κλινικά σημεία μόλυνσης του τραύματος, από κοινά μικρόβια ή σπανιότατα από τέτανο.

Οι Πρώτες Βοήθειες

Να ξεχάσετε όλες τις παλιές οδηγίες των παλαιών εγχειριδίων πρώτων βοηθειών για τα φίδια. Δεν ισχύουν πλέον οι παλιές οδηγίες «δέστο σφιχτά», «κόψτο με ξυράφι και ζούλα το», ή «ρούφα το δηλητήριο και φτύστο», ή «κάνε σχάσεις με νυστέρι».

Θεωρούνται ξεπερασμένες και λανθασμένες. Από τη στιγμή που το δηλητήριο μπήκε με τα δόντια του φιδιού στον υποδόριο ιστό, μέσα σε 1-3 λεπτά κυκλοφορεί ήδη σε όλο το σώμα διά της λεμφικής οδού. Γι’ αυτό όλες οι τοπικές επεμβάσεις είναι άσκοπες έως και επικίνδυνες. Εφ' όσον συμβεί τέτοιο περιστατικό ενεργούμε όπως παρακάτω:

* Απομακρυνόμαστε και εμείς και το θύμα από την περιοχή του συμβάντος. Τα φίδια δεν κινούνται με μεγάλη ταχύτητα και μπορεί να είναι κάπου κοντά.

* Διατηρούμε την ψυχραιμία μας. Το πιθανότερο είναι, το φίδι να μην είναι δηλητηριώδες. Αν δούμε στο τραύμα τις χαρακτηριστικές δύο τρύπες από τα δόντια του φιδιού τότε μάλλον έχουμε να κάνουμε με οχιά.

* Ακινητοποιούμε το θύμα, ώστε να μειώσουμε (θεωρητικά) το βασικό μεταβολισμό και την εξάπλωση του δηλητηρίου.

* Δεν κάνουμε καμία περίδεση. Το δηλητήριο κινείται μέσω της λεμφικής κυρίως κυκλοφορίας και η περίδεση, ειδικά αν είναι και ίσχαιμη (δηλαδή με συνοδό απόφραξη των αρτηριών) μπορεί να προκαλέσει μεγάλη ζημιά.

* Αφαιρούμε αμέσως δακτυλίδια και βέρες από τα δάκτυλα (κίνδυνος οιδήματος)

* Δεν κάνουμε τομές με μαχαιρίδια και δεν αναρροφάμε αίμα από την πληγή (ειδικά με το στόμα!). Η καταστροφή των ιστών και ο πόνος που προκαλείται έτσι, είναι πολύ πιο επικίνδυνα από το 6% του δηλητηρίου που έχει υπολογιστεί ότι απομακρύνεται με τις άνω μεθόδους.

* Πλένουμε το τραύμα με ήπια αντισηπτικά (π.χ. σαπούνι με νερό, οξυζενέ κ.λ.π.). Δεν τοποθετούμε πάγο.

* Δεν δίνουμε στο θύμα να πιει αλκοόλ, ούτε ισχυρά παυσίπονα.

* Φροντίζουμε για την άμεση μεταφορά του θύματος στην πλησιέστερη ιατρική μονάδα, τηλεφωνώντας εκ των προτέρων και αναφέροντας το συμβάν και τον τύπο του φιδιού ώστε να χορηγηθεί ο κατάλληλος αντιοφικός ορός.