συγκεκριμένη σήραγγα αναδείχθηκε με αφορμή την πρόσφατη τραγωδία των Τεμπών, αλλά τα σοβαρά κενά στην πυρασφάλεια μέσα στις σήραγγες (η μη λειτουργία του υδροδοτικού δικτύου, η κατάσταση των οδεύσεων διαφυγής επιβατών, η μη λειτουργία του απαγωγού καπνού κ.λπ.) δεν είναι τωρινά, το αντίθετο.
Τα κενά διαπίστωσε για πρώτη το 2010 η διοίκηση της 8ης ΕΜΑΚ Λάρισας έπειτα από κοινή, εκπαιδευτική άσκηση πυροσβεστών με προσωπικό του ΟΣΕ. Η αναφορά της 8ης ΕΜΑΚ «χάνεται», αλλά τα προβλήματα όχι μόνο δεν αντιμετωπίσθηκαν, αλλά επιβεβαιώθηκαν στις 9 Ιουλίου του 2015. Όταν, ένα χιλιόμετρο από την είσοδο της σήραγγας, εκδηλώθηκε φωτιά σε βαγόνια διερχόμενης εμπορικής αμαξοστοιχίας («ατύχημα που ανέδειξε ατέλειες», όπως χαρακτηριστικά σημειωνόταν σε ρεπορτάζ της «Ε» στις 10/07/2015), με τους πυροσβέστες να χρειάζεται να «στήσουν δίκτυο» μεταφέροντας νερό για 1 χλμ., προκειμένου να κατασβήσουν τη φωτιά, διαπιστώνοντας, επίσης, ότι δεν λειτουργούσε το σύστημα απαγωγής καπνού.
Η τότε διοίκηση των Πυροσβεστικών Υπηρεσιών (ΠΕΠΥΔ) Θεσσαλίας καταγράφει και αναφέρει στις 13/7/2015 το πρόβλημα (σ.σ. και στο Αρχηγείο του Πυροσβεστικού Σώματος), με τη Διεύθυνση Συστημάτων Ηλεκτρομηχανολογικών Εγκαταστάσεων Σηματοδότησης και Ηλεκτροκίνησης (ΔΙΣΗΣΗΚ) του ΟΣΕ, απαντώντας στις 28/9/2015 στην ΠΕΠΥΔ Θεσσαλίας, να… βεβαιώνει πως το «υδροδοτικό δίκτυο των σηράγγων, καθώς και το σύστημα απαγωγής καπνού ελέγχονται και συντηρούνται μηνιαίως», επισυνάπτοντας και δελτίο ελέγχου της 23/6/2015, δηλαδή έναν μήνα πριν την πυρκαγιά που αποκάλυψε (ξανά) τα προβλήματα στην πυρόσβεση.
Η Διεύθυνση του ΟΣΕ για τα διαπιστωθέντα προβλήματα τονίζει πως τα συστήματα λειτουργούσαν… κανονικά για το διάστημα από τον τελευταίο έλεγχο, ενώ για τις όποιες… αρρυθμίες παραπέμπει στις… συνηθισμένες κλοπές υλικών, αλλά και σε βραχυκύκλωμα που προκάλεσε… τρωκτικό.
Επόμενη διοίκηση της ΠΕΠΥΔ Θεσσαλίας επανέρχεται τον Μάρτιο του 2022 και καταθέτει αναλυτικές προτάσεις στον ΟΣΕ για τη βελτίωση του «Επιχειρησιακού σχεδίου επέμβασης σε περιπτώσεις εκδήλωσης συμβάντων πυρκαγιάς, διαφυγής Χ.Β.Ρ.Π. ουσιών, σεισμών και πάσης φύσεως παροχής βοηθείας τη Σιδηροδρομική Σήραγγα Τεμπών». Η αρμόδια Επιτροπή της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Λάρισας καταθέτει πλήθος προτάσεων για εγκατάσταση και αναβάθμιση συστημάτων (φωτισμού, εξαερισμού, επικοινωνίας κ.λπ.) με απώτερο σκοπό την «ασφάλεια στις σιδηροδρομικές σήραγγες».
Το Επιχειρησιακό Σχέδιο, μάλλον, δεν βελτιώνεται, ενώ ρεπορτάζ ΜΜΕ, μετά και τη σιδηροδρομική τραγωδία της 28ης Φεβρουαρίου 2023 με τους 56 νεκρούς, επιβεβαιώνουν ότι το σύστημα πυρασφάλειας δεν έχει βελτιωθεί και κανείς δεν θέλει να σκεφθεί τη διαχείριση ενός δυστυχήματος με επιβατική αμαξοστοιχία μέσα στη σήραγγα των Τεμπών.
Η ΦΩΤΙΑ ΤΟΥ 2015
Η ανησυχία της διοίκησης της 8ης ΕΜΑΚ για το σύστημα πυρασφάλειας μετά και τα όσα διαπίστωσε στην άσκηση το 2010 επιβεβαιώθηκε στις 7.13’ το πρωί της 9ης Ιουλίου, όταν σε βάθος ενός χιλιομέτρου από την είσοδο της σήραγγα των Τεμπών εκδηλώθηκε φωτιά στα μεσαία, από τα 42 βαγόνια εμπορικής αμαξοστοιχίας που μετέφερε ηλεκτρονικό υλικό από το λιμάνι του Πειραιά στην Ουγγαρία.
Στην έκθεση απλής αυτοψίας της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Λάρισας σημειώνεται, μεταξύ άλλων, ότι «από τη φωτιά κάηκε ένα (1) βαγόνι της εμπορικής αμαξοστοιχίας του τρένου ιδιοκτησίας ΤΡΑΙΝΟΣΕ και ένα (1) container με το περιεχόμενό του (ηλεκτρονικό υλικό σύμφωνα με το υπ’ αριθμ. 2752368 27-05-2015 έγγραφο της Διεύθυνσης Εμπορευματικών Μεταφορών ΤΡΑΙΝΟΣΕ), το οποίο ήταν φορτωμένο πάνω σε αυτό ιδιοκτησίας εταιρείας COSCO». Και προστίθεται πως «διαπιστώθηκε δυσλειτουργία στο υδροδοτικό δίκτυο μη λειτουργία του απαγωγού καπνού εντός της σήραγγας». Ό,τι σε γενικές γραμμές (φωτισμός, διαφυγή κ.λπ.) έχει διαπιστώσει και η «χαμένη» έκθεση της 8ης ΕΜΑΚ.
«ΑΝ ΗΤΑΝ ΕΠΙΒΑΤΙΚΗ;»
Με αφορμή το συμβάν, η «Ε» δημοσιεύει στις 11/7/2015 επιστολή της Ένωσης Υπαλλήλων Πυροσβεστικού Σώματος Περιφέρειας Θεσσαλίας (ΕΥΠΣΠΘ), με τους συνδικαλιστές των πυροσβεστών να αναρωτιούνται δημοσίως τι θα συνέβαινε αν η αμαξοστοιχία ήταν επιβατική.
Μεταξύ άλλων, η ΕΥΠΣΠΘ σημειώνει ότι «στις 9-7-2015 και περί ώρα 07:13 το συντονιστικό κέντρο της Πυροσβεστικής ενημερώθηκε για πυρκαγιά που εκδηλώθηκε σε εμπορική αμαξοστοιχία μέσα στη σήραγγα των Τεμπών. Επί τόπου κατέφτασαν 5 οχήματα με 18 άνδρες από την 8η ΕΜΑΚ, τον 3ο και 1ο Πυροσβεστικό Σταθμό Λάρισας και σύσσωμη η διοίκηση. Η φωτιά εκδηλώθηκε σε βαγόνια αμαξοστοιχίας σε βάθος περίπου 1.000 μέτρων από την έξοδο της σήραγγας. Λόγω των συνθηκών και των καιόμενων υλικών η πυρκαγιά ήταν μεγάλης έντασης και επικινδυνότητας και την οποία οι πυροσβέστες, με τον κατάλληλο εξοπλισμό, κατάφεραν να την προσεγγίσουν, να τη θέσουν υπό έλεγχο και να την κατασβήσουν.
Χρειάστηκε, όμως, να προβούν σε εγκατάσταση σωλήνων παροχής νερού περίπου ενός χιλιομέτρου, αφού το υδροδοτικό σύστημα της σήραγγας ήταν εκτός λειτουργίας, ενώ δεν δούλεψε όταν χρειάστηκε και το σύστημα απαγωγής καπνού, με αποτέλεσμα να δυσχεράνει το έργο των πυροσβεστών και την προσέγγιση των τεχνικών της ΤΡΑΙΝΟΣΕ, οι οποίοι είχαν την ευθύνη να θέσουν σε λειτουργία το σύστημα πυρόσβεσης.
Το συγκεκριμένο πρόβλημα της πυρόσβεσης στη σήραγγα είχε διαπιστώσει η διοίκηση της 8ης ΕΜΑΚ από το 2010 μετά από άσκηση που πραγματοποίησε στη σήραγγα. Είχε, μάλιστα, ενημερώσει και εγγράφως τους αρμόδιους ότι δεν υπήρχε παροχή νερού. Η ΕΥΠΣΠ Θεσσαλίας διερωτάται: Αν η αμαξοστοιχία ήταν επιβατική θα είχαμε θύματα; Τι πρέπει να γίνει ώστε κάποιοι αρμόδιοι να σεβαστούν επιτέλους την ασφάλεια των πολιτών που χρυσοπληρώνουν έργα και μεταφορές;» καταλήγει η επιστολή των συνδικαλιστών.
ΔΟΥΛΕΥΕ… ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ
Η διοίκηση του ΟΣΕ ενημερώνεται επισήμως για τα προβλήματα στην πυρασφάλεια με αναφορά της διοίκησης της ΠΕΠΥΔ Θεσσαλίας (2018/Φ.702.14/13-07-2015/ Αρχηγείο Πυροσβεστικού Σώματος ΠΕΠΥΔ Θεσσαλίας) και η Διεύθυνση ΔΙΣΗΣΗΚ του ΟΣΕ απαντά με το υπ’ αριθμ. 1276882/28-09-2015 έγγραφο.
Σημειώνοντας, μεταξύ άλλων, πως το «υδροδοτικό δίκτυο των σηράγγων, καθώς και το σύστημα απαγωγής καπνού ελέγχονται και συντηρούνται μηνιαίως από ειδικά συνεργεία της ΔΙΣΗΣΗΚ/ ΥΣΣΤΗΕ/ ΤΛΑΡ», διευκρινίζεται ότι «ο τελευταίος έλεγχος προ του συμβάντος έγινε στις 23/06/2015 (σ.σ. λίγες δηλαδή ημέρες πριν το ατύχημα), όπως τούτο προκύπτει από το προαναφερθέν επισυναπτόμενο δελτίο ελέγχου, όταν και διαπιστώθηκε ότι τα ανωτέρα συστήματα ευρέθησαν σε καλή κατάσταση και εν λειτουργία».
Αλλά όπως εξηγεί στη συνέχεια ο ΟΣΕ, «στην προκειμένη περίπτωση, κατά την εκδήλωση του συμβάντος της 9.7.2015 το Ηλεκτρικό σύστημα που περιλαμβάνει τα αντλιοστάσια με τον μηχανικό εξοπλισμό τους, λειτούργησε κανονικά και το νερό παροχετεύθηκε στον κεντρικό αγωγό της σήραγγας, πλην, όμως, δεν έγινε δυνατόν να επιτευχθεί η πίεση των 7,5 atm και, κατά συνέπεια, η πλήρης λειτουργία του συστήματος (παρόλο που, κατά τον τελευταίο έλεγχό της το σύστημα είχε λειτουργήσει κανονικά και η πίεση είχε επιτευχθεί).
Κατά τον έλεγχο που διενεργήθηκε εκ των υστέρων, προκειμένου να διαπιστωθεί η αιτία της μη επιτεύξεως της ανωτέρω πιέσεως, ανευρέθησαν ανοικτοί οκτώ (8) κρουνοί λήψεως ύδατος από τον πυροσβεστικό αγωγό (περιοχή Βορείου στομίου της Σήραγγας από την πλευρά του Σ.Σ. Ραψάνης).
Εξ αυτού συνάγεται ότι, κατά το διάστημα μεταξύ του τελευταίου ελέγχου και του συμβάντος είχε γίνει ανεπιτυχής απόπειρα κλοπής του ορειχάλκινου κυκλικού διακόπτη (βάνα) των κρουνών, κάτι το οποίο πιστοποιείται εκ του γεγονότος ότι οι διακόπτες αυτοί ευρέθησαν να είναι χαλαρωμένοι στα σημεία στήριξής των επί των κρουνών (Σημειώνουμε ότι βανδαλισμοί και κλοπές στο δίκτυο -ιδίως για την απόσπαση μεταλλικών αντικειμένων- είναι συχνοί. Δυστυχώς, παρόμοιες ενέργειες μπορούν να λάβουν χώρα ανά πάσα στιγμή, ακόμη και μία ώρα μετά τον τακτικό έλεγχο και να μη γίνουν αντιληπτές).
Συνέπεια του ότι οι κρουνοί παρέμειναν ανοιχτοί ήταν ότι και το σύστημα παρέμενε ανοιχτό και το νερό διέρρεε εκτός του συστήματος, με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή η επίτευξη πιέσεως 7,5 atm και να μην καταστεί δυνατή η χρήση από την πυροσβεστική του νερού του συστήματος».
Η ΗΛΕΚΤΡΟΠΛΗΞΙΑ ΤΟΥ… ΤΡΩΚΤΙΚΟΥ
Σχετικά με τη λειτουργία του συστήματος απαγωγής καπνού, η ΔΙΣΗΣΗΚ στο ίδιο πάντα έγγραφο σημειώνει ότι «και το σύστημα αυτό είχε ελεγχθεί στις 23/06/2015 και είχε βρεθεί εν λειτουργία.
Κατά την εκδήλωση του συμβάντος της 9.7.2015 ο ΟΣΕ έθεσε άμεσα σε λειτουργία το σύστημα απαγωγής καπνού για να αντιμετωπιστεί η συγκέντρωση καπνού εκ της φωτιάς. Οι Βόρειοι ανεμιστήρες της σήραγγας, οι οποίοι ευρίσκονται προς την περιοχή της Ραψάνης, λειτούργησαν κανονικά και απομάκρυναν τον καπνό από τη σήραγγα, παροχετεύοντας αυτόν Βορείως προς τη Ραψάνη (προς την αντίθετη πλευρά του συμβάντος).
Οι ανεμιστήρες στη νότια πλευρά της σήραγγας, περιοχής Ευαγγελισμού, δεν λειτούργησαν, τούτου οφειλομένου σε βραχυκύκλωμα, το οποίο, όπως διαπιστώθηκε εκ των υστέρων από τον έλεγχο, οφειλόταν στην παρουσία τρωκτικού, το οποίο υπέστη ηλεκτροπληξία εντός ερμαρίου ηλεκτρικών συνδέσεων, προκαλώντας έτσι την πτώση των ασφαλειών των ηλεκτρικών κυκλωμάτων που αφορούν στη λειτουργία των ανεμιστήρων (βλ. σχετικώς τις επισυναπτόμενες φωτογραφίες στις οποίες αποτυπώνεται το συγκεκριμένο νεκρό τρωκτικό εντός του ερμαρίου)».
«ΔΕΝ ΕΥΣΤΑΘΟΥΝ» ΟΙ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Για το δε σκέλος του φωτισμού, ο ΟΣΕ περνά στην αντεπίθεση, τονίζοντας ότι «καθόσον αφορά το φωτισμό εντός της σήραγγας, σημειώνουμε ότι αυτός λειτουργεί καθ’ όλο το «εικοσιτετράωρο και σε ετήσια βάση. Τόσο κατά τον ανωτέρω έλεγχο της 23/06/2015 όσο και αμέσως μετά την πυρκαγιά διαπιστώθηκε ότι λειτουργούσε κανονικά στο σύνολό του. Ως εκ τούτου, τα αναφερόμενα στο υπ’ αριθ 2108/Φ.702.14/13-07-2015/Π.Ε.Π.Υ.ΔΕ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, έγγραφο της Π.Υ. δεν ευσταθούν.
Καθόσον αφορά τις παρατηρήσεις επί των Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων, οι οποίες είχαν υποβληθεί το 2010 από την 8η ΕΜΑΚ, σημειώνουμε ότι αυτές ελήφθησαν άμεσα υπόψη και οι όποιες ελλείψεις αποκαταστάθηκαν πλήρως. Σε κάθε περίπτωση, καμία από τις ελλείψεις που είχαν καταγραφεί τότε, δεν συνέβαλε στην πρόκληση ή εξέλιξη του συμβάντος στις 9.7.2015» καταλήγει η αρμόδια Διεύθυνση του ΟΣΕ. Όταν είναι αντιληπτό πως τα αίτια της πρόκλησης της φωτιάς στα βαγόνια της εμπορικής αμαξοστοιχίας ουδόλως συνδέονται με τα ζητήματα της πυρασφάλειας που κατ’ επανάληψη θίγει η Πυροσβεστική Υπηρεσία Λάρισας.
Η Π.Ε.Π.Υ.Δ. Θεσσαλίας επανέρχεται εγγράφως για μία ακόμα φορά, στις 23 Μαρτίου του 2022 μετά και την αναφορά του προέδρου της Επιτροπής της Π.Υ. Λάρισας, η οποία συγκροτήθηκε με αντικείμενο το Επιχειρησιακό Σχέδιο Επέμβασης στις σήραγγες, καταθέτοντας σειρά βελτιωτικών προτάσεων, παράγραφο την παράγραφο.
Β. ΚΑΚΑΡΑΣ