Την Πέμπτη 24 Μαρτίου και ώρα 19.30, στους μεγάλους εκθεσιακούς χώρους της Δημοτικής Πινακοθήκης Λάρισας-Μουσείο Γ.Ι. Κατσίγρα, εγκαινιάζεται η έκθεση με τίτλο: Δημήτρης Κατσικογιάννης: Όταν η Τέχνη γίνεται «Πολιτική». Τα έργα που θα εκτεθούν, προέρχονται από το Μουσείο «Δημήτρη & Λέγκως Κατσικογιάννη» του Δήμου Τρικκαίων, την Ιδιωτική Συλλογή του Δημητρίου Ζιώγα και τη Συλλογή Κατσίγρα. Την έκθεση επιμελείται η Δρ. Στέλλα Μουζακιώτου-Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης-Επιμελήτρια Εκθέσεων.

Η κ. Στέλλα Μουζακιώτου σημειώνει για την έκθεση:

«Η προσωπική και η καλλιτεχνική ζωή τουζωγράφου και γλύπτη Δημήτρη Κατσικογιάννη (1915-1991)είναι άρρηκτα συνυφασμένη με το μύθο του «αγωνιστή» καλλιτέχνη, θύματος και θύτη ταυτόχρονα του ιερού και αξεπέραστου χαρίσματος της καλλιτεχνικής του δημιουργίας. Υπήρξε, αδιαμφισβήτητα, ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες καλλιτέχνες που έδωσε νέα πνοή στις εικαστικές τέχνες. Η δημιουργία του καταξιώθηκε μέσα από διεθνείς διακρίσεις και βραβεία και λειτουργεί ως παράδειγμα συνεχούς αναζήτησης και πειραματισμού.

Γεννημένος στην Καρυά Ολύμπου, σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών η οποία το 1939 του έδωσε υποτροφία για το Παρίσι όπου έκανε μελέτη για την αναστήλωση του Μουσείου Δελφών. Ο ασυμβίβαστος χαρακτήρας του θα τον οδηγήσει σύντομα σε αγωνιστικά μονοπάτια, όπου η ζωή του θα στιγματιστεί από μια ανάμεικτη αίσθηση απομόνωσης και αβεβαιότητας. Το 1952, ύστερα από φυλάκιση δύο χρόνων, καταδικάστηκε ισόβια για την αντιστασιακή δράση του. Φυλακίστηκε στην Κέρκυρα, στα Τρίκαλα, στη Λάρισα, στην Αλικαρνασσό και ξανά στην Κέρκυρα, από όπου αποφυλακίστηκε το 1961 με ιδιαίτερα επιβαρυμένη υγεία.

Στην επαφή του με τα ευρωπαϊκά κινήματα στο Παρίσι εμπνέεται από το γαλλικό Συμβολισμό, ενώ η βαθιά γνώση της βυζαντινής αγιογραφίας τον ωθούν προς τη διαμόρφωση ενός τελείως προσωπικού ύφους, όπου μέσα από μονοχρωματικές θεματικές επιλογές και εξαϋλωμένα χρώματα φιλοτεχνούνται εικαστικά θέματα εμπνευσμένα από τους πολιτικούς εξόριστους,το Πολυτεχνείο, τους αγροτικούς αγώνες, την τρομοκρατία, την παγκόσμια ειρήνη και γενικότερα τους αγώνες και τις αγωνίες των λαών για μια ζωή χωρίς αδικίες και μισαλλοδοξία.

Ο δικός του μοντερνισμός είναι πολύ κοντά στον ελληνοκεντρικό εκείνον της Γενιάς του Τριάντα, με την έννοια ότι συνδυάζει… ή πιο σωστά, αγωνιά στην προσπάθεια να συνδυάσει τα στοιχεία της ελληνικής παράδοσης με τις νέες εικαστικές φόρμες που δοκιμάζονται στο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα στην Ευρώπη. Έτσι, στα συμβολιστικά του έργα εντοπίζουμε τα εγχάρακτα μοτίβα της αττικής αγγειογραφίας, τον επίπεδο χαρακτήρα της βυζαντινής αγιογραφίας αλλά και τον τρόμο του κενού που χαρακτηρίζει την αυθεντική λαϊκή τέχνη. Στις μεγάλες αλληγορικές ή ιστορικές συνθέσεις του διακρίνουμε μια διάταξη σε μορφή αρχαίας ζωφόρου που αναπτύσσεται πάνω σε μια υπερκόσμια "οθόνη" και καλεί το θεατή να συνδράμει στον αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη, αδελφοσύνη και ειρήνη μεταξύ των λαών.

Ο Κατσικογιάννης πάντα γοητευόταν βαθιά από το χαρακτήρα των προσώπων που φιλοτεχνούσε. Προτού αρχίσει να ζωγραφίζει, πλησίαζε την ψυχή των ανθρώπων που πόζαραν, την εξερευνούσε με σεβασμό και συμμετοχή, την απορροφούσε και την άφηνε να ζυμωθεί. Μετά, χωρίς διακοπή, με γρήγορες και σταθερές πινελιές, μετέφερε αυτό το είδος της ψυχολογικής ενδοσκόπησης πάνω στον καμβά. Χωρίς να ανατρέχει πάντα σε αλληγορικές προφάσεις ή συμβολικές μεταμφιέσεις οποιασδήποτε μορφής, ο καλλιτέχνης απλοποιεί στο μέγιστο βαθμό το περίγραμμα της φιγούρας που αναδεικνύεται περιβαλλόμενη από μια λεπτή και αρμονική γραμμή, μεγάλης εκφραστικής και δημιουργικής δύναμης, σύμφωνα με τα πρότυπα του Σεζάν και του Ματίς. Η κομψή επιμήκυνση του λαιμού αναδεικνύει τη μανιεριστική γλαφυρότητα της μοναχικής και λεπτής φιγούρας, ενώ τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της μορφής αποδίδονται με διεισδυτική απλότητα. Προσπαθώντας να εμφανίσει την εκρηκτική ιδιοσυγκρασία των μορφών του, δίνει έμφαση στα πληθωρικά σαρκώδη χείλη και τα μεγάλα αμυγδαλωτά μάτια που κοιτάζουν κατάματα το θεατή χωρίς καμιά συστολή. Τα μάτια – «ο καθρέφτης της ψυχής» - παίζουν ασυνήθιστα σημαντικό ρόλο στα έργα του. Πάντα μεγάλα και εκφραστικά, παραμένουν το όργανο της όρασης που μπορεί να στρέψει το ενδιαφέρον προς τα μέσα, προς τα έξω, να κοιτάξουν με επίπληξη ή να προκαλέσουν το θεατή σε ένα παιχνίδι εσωστρέφειας.

Είναι γεγονός ότι τα έργα του Κατσικογιάννη αναφέρονται σε πανανθρώπινες και διαχρονικές αξίες, φορείς σκέψεων και στόχων, ιδανικών και συναισθημάτων που αποδίδονται με πρωτοφανή μνημειακότητα όσον αφορά, κυρίως, στην ανθρώπινη μορφή η οποία ανυψώνεται σε καθολικό σύμβολο. H μελέτη των προσωπογραφιών του ανάγουν τις επιμηκυμένες, αρχετυπικές μορφές των συνθέσεών του στα κυκλαδικά ειδώλια και στην τέχνη των μανιεριστώνκαι του Μοντιλιάνι. Η αποτύπωση της έντονης κίνησης και των μυών στα κλασικά πρότυπα και την αναγεννησιακή τέχνη, ενώ θεματολογικά, τα έργα του είναι επιφορτισμένα από έννοιες, όπως η μοναξιά της ύπαρξης, η επαφή και το αλληλέγγυο, η πυκνή ουσία της ζωής και ο διαρκής αγώνας των λαών που αγωνίζονται για τα ανθρώπινα ιδανικά της ελευθερίας και της δημοκρατίας.

           
Κινούμενος λοιπόν, σε αυτό το πρίσμα των εικαστικών του προβληματισμών, με ασύλληπτη μαεστρία και ρεαλισμό, δίνει μια δυναμική εικαστική εκδοχή της κατοχικής μάνας. Αυτή τη φορά μας συγκλονίζει ο αγώνας της αρχετυπικής ηρωίδας μητέρας, που λυσσαλέα κάνει τα πάντα, μέσα στις αντιξοότητες του πολέμου, για να σώσει την οικογένειά της και να την οδηγήσει ενωμένη έξω από τη δύνη των τραγικών γεγονότων που ζει. Με το κεφάλι ψηλά και πρόσωπο τραχύ σαν πέτρα, μοιάζει με ακλόνητο βράχο που όσες επιθέσεις και αν δεχτεί, στέκει εκεί… πάντα περήφανη και δυνατή. Σκιαγραφεί αριστοτεχνικά το πορτραίτο της αλύγιστης –  μα και τόσο ανθρώπινης – ηρωίδας. Είναι η μάνα σύμβολο που μένει όρθια ακόμα κι όταν όλα γύρω της έχουν γκρεμιστεί. Με βλέμμα αγέρωχο, μοιάζει να κοιτάζει έξω.. τον ήλιο, την ελπίδα που φαίνεται ότι έρχεται από μακριά. Άλλες φορές, το πρόσωπό της θλιμμένο αλλά ταυτόχρονα τόσο όμορφο και τρυφερό, τη στιγμή που κοιτάζει το μωρό της που κοιμάται ήσυχα, αποπνέει μια συγκρατημένη καλοσύνη. Τα τεράστια μάτια της φανερώνουν πως δοκίμασε όλες τις τραγωδίες της ζωής, και πως ανέβηκε σκαλί σκαλί τον πόνο και τα βάσανα για να χτίσει αυτήν την ανυπέρβλητη και σεβάσμιαπροσωπικότητα. Μοιάζει μεάπαρτο οχυρό, που αντιμετωπίζει τον κίνδυνο με παρρησία και τόλμη. Μέσα από τα μάτια του δημιουργού, αντικρίζουμε με δέος και συγκίνηση τη μάνα- ηρωίδα της εκάστοτε Κατοχής… του εκάστοτε Πολέμου…»          

[Επιμέλεια: Δρ Στέλλα Μουζακιώτου,καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνηςστο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιοκαι στο ΤΕΙ Αθήνας]