μια εσωτερική -σε βάθος- ματιά. Είναι η εσωτερική φωνή, η ασίγαστη, κρυφή προσευχή της ανθρωπότητας» τονίζει σήμερα σε συνέντευξή του στην «Ε», ο Λαρισαίος λογοτέχνης Δημήτρης Αθανασέλος. Ο Δημήτρης Αθανασέλος στη συνέντευξή του, ανάμεσα σε άλλα, μιλάει για το ποιον θεωρεί τον καλύτερο τρόπο να διαβάζει κανείς λογοτεχνία, το πρώτο του βιβλίο με τίτλο «Ανάβαση», τον ρόλο που παίζει η λογοτεχνία στις μέρες μας, την άνθηση της πόλης που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στην πόλη μας αλλά και πώς φαντάζεται τον εαυτό του σε είκοσι χρόνια. Στην ερώτηση δε τι θα ήθελε ο ίδιος από την τέχνη, μεταξύ άλλων, ο Λαρισαίος λογοτέχνης θα τονίσει ότι «αυτό που θα ήθελα εγώ από την τέχνη είναι να θέτει ερωτήματα, να δίνει όταν μπορεί απαντήσεις, να επιχειρεί να κοιτάζει μέσα από τις εναλλακτικές οπτικές και να μην ικανοποιείται ποτέ από αυτά που της υπαγορεύουν τα αναμασημένα κοινωνικά πρότυπα της εποχής».* Κύριε Αθανασέλο, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να διαβάζει κανείς λογοτεχνία;
- Διαβάζουμε λογοτεχνία όταν έχουμε «μαντέψει τη δύναμη που κάνει την αγάπη εφάμιλλη του θανάτου». Όταν ξέρουμε πως «ο ωραίος Modigliani τρεις η ώρα τη νύχτα μεθυσμένος, χτυπούσε βίαια την πόρτα ενός φίλου του γυρεύοντας τα ποιήματα του Βιγιόν, κι άρχισε να διαβάζει ώρες δυνατά ενοχλώντας το σύμπαν», όταν υποψιαζόμαστε ότι ίσως «δεν έχουμε δίκιο» (Νίκος Καρούζος, «Ρομαντικός επίλογος»). Διαβάζουμε λογοτεχνία κόντρα στη λογική και στην ταξινόμηση, ανοιχτοί σε μιαν άγνωστη γλώσσα, μια γλώσσα που ίσως δεν καταλαβαίνουμε αλλά ψυχανεμιζόμαστε, αφουγκραζόμαστε και στην οποία αφήνουμε να παρασυρθούμε στον ρυθμό των ήχων, στην αίσθηση των κτύπων που κάνουν οι λέξεις καθώς εκφέρονται. Διαβάζουμε ποίηση όταν ακούμε το χιλιοειπωμένο σα να είναι το πρώτο άκουσμα και βλέπουμε αυτό που συμβαίνει κάθε μέρα με το ξάφνιασμα εκείνου που το αντικρίζει για πρώτη φορά.
«ΑΝΑΒΑΣΗ»
* Πρόσφατα εκδόθηκε η «Ανάβαση», η πρώτη σας ποιητική συλλογή. Γιατί «Ανάβαση»;
- H «Ανάβαση» είναι το πρώτο μου βιβλίο και τυπώθηκε στα τέλη του 2019 από τις εκδόσεις Πνοή. Θέλησα με αυτόν τον τίτλο να δείξω την εσωτερική ανάβαση και ολοκλήρωση, την προσπάθεια ενοποίησης των αντιμαχόμενων τάσεων της ψυχής, τα στάδια που περνά ο άνθρωπος για την ολοκλήρωσή του (είναι κάτι που κάνει κύκλους στο μυαλό μου, από τα πρώτα εφηβικά χρόνια). Όσον αφορά στην επιλογή μου να εξωτερικεύσω τον εαυτό μου μέσω αυτού του τρόπου γραφής, πιστεύω πως είναι η δυναμική των λέξεων που ενυπάρχουν σε αυτή. Οι λέξεις στην ποίηση έχουν βαρύτητα, συγκεκριμένη δόνηση και ενέργεια και αποκτούν μια πολυσήμαντη έννοια στον αναγνώστη, πολλές φορές και ασυνείδητα.
Δίνεται έμφαση στη λεπτομέρεια, εμμονική πολλές φορές θα μπορούσα να πω. Και όσον αφορά στη θεματολογία της «Ανάβασης» πιστεύω πως μόνο με ποιητικό τρόπο θα μπορούσε να προσεγγιστεί η λεπτομέρεια και η λεπτότητα στο πολυεπίπεδο θέμα του βιβλίου. Στη συγκεκριμένη συλλογή υπάρχει αρχή, μέση και τέλος. Και στο τέλος υπάρχει μια δυναμική ζωής, μία κάθαρση, ένα συμπέρασμα. Γι’ αυτό και η συλλογή χωρίζεται σε τρεις ενότητες, είναι τα στάδια που αντιμετωπίζει ο άνθρωπος -συνειδητά ή ασυνείδητα- ωσότου τα υπερβεί. Η «Ανάβαση» είναι εσωτερική - γι’ αυτό και το ανάποδο τρίγωνο στο εξώφυλλο του βιβλίου - ανεβαίνει και κορυφώνεται εσωτερικά και έπειτα πραγματώνεται και ολοκληρώνεται στα εξωτερικά γεγονότα. Σ’ αυτό το κομμάτι άντλησα έμπνευση από την ερμητική φιλοσοφία. Γι’ αυτό η τρίτη και τελευταία ενότητα ονομάζεται Υπέρβασις. Είναι ο κύκλος της ζωής αν θέλεις. Χρέος μας λοιπόν είναι η αποδοχή αυτών των σταδίων, ώστε να μπορέσουμε να ανυψωθούμε πάνω από τις περιστάσεις και την εμπειρία για να φτάσουμε ένα σκαλί πιο κοντά στην πολυπόθητη αυτοπραγμάτωση.
*Δουλεύετε σε κάτι καινούριο;
- Ναι, εδώ και αρκετούς μήνες έχω μπει στη διαδικασία να δουλεύω πάνω σε κάτι καινούριο. Πειραματίζομαι αρκετά, προσπαθώ συνεχώς να ανακαλύπτω, να εξελίσσω την προσωπική μου φωνή και να με μαθαίνω καλύτερα μέσα από όλη αυτήν τη διαδικασία. Θα την έκρινα σαν μια διαδικασία με αμέτρητα λάθη, που όμως με έναν περίεργο τρόπο με οδηγούν στον σωστό δρόμο. Θα έχει αρκετά διαφορετική φόρμα, θα κινείται σε πιο πεζό ύφος, αν και θα έχει τα στοιχεία της ποίησης όσον αφορά την έκφραση, τη ρυθμολογία των λέξεων και την αφαιρετικότητα.
Θα είναι concept το όλο βιβλίο και φλερτάρει με την πρόζα και το αφήγημα.
Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΑΝΘΕΙ ΣΤΗ ΛΑΡΙΣΑ
* Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε μια άνθηση της λογοτεχνίας αλλά και του πολιτισμού γενικότερα στην πόλη, πού νομίζετε ότι οφείλεται;
- Ναι η παρατήρησή σας είναι εύστοχη, αν κι εγώ θα έλεγα πως αυτό δεν παρατηρείται μονάχα στην πόλη μας, αλλά και στην Ελλάδα γενικότερα. Το επίπεδο τη συγκεκριμένη εποχή και περίοδο πιστεύω είναι αρκετά υψηλό σε πείσμα των ανθρώπων που τους αρέσει να παραπονιούνται και να ανατρέχουν πάντα στο παρελθόν για να επισημάνουν κάτι το αξιόλογο. Κατά την προσωπική μου γνώμη το επίπεδο είναι πολύ πιο υψηλό σε σχέση με προηγούμενες δεκαετίες. Και είναι πολύ ευχάριστο το γεγονός ότι ένας μεγάλος πυρήνας που απαρτίζουν αυτόν τον τομέα (ακόμα και στην πόλη μας) είναι νέοι άνθρωποι, υπάρχει δηλαδή ελπίδα. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε πολλούς λόγους, οικονομικούς, πολιτικούς, διάφορες συγκυρίες… πιστεύω όμως, για να είμαστε απόλυτα ακριβείς πως πρώτα πρέπει να βιωθεί και να αποτυπωθεί αυτή η περίοδος και μόνο αφού παρέλθει θα μπορέσουμε να την κρίνουμε και να την αποτιμήσουμε σωστά. Οτιδήποτε άλλο πιστεύω θα ήταν άδικο και περιοριστικό. Μόνο ο χρόνος θα μπορέσει να μας το αποκαλύψει αυτό.
Η ΠΟΙΗΣΗ ΝΑ ΘΕΤΕΙ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
* Τι ρόλο παίζει σήμερα η ποίηση στη χώρα και στη ζωή μας; Τι θα θέλατε εσείς από την ποίηση και από τον εαυτό σας ως λογοτέχνη;
- Η ποίηση, η λογοτεχνία και γενικότερα κάθε μορφή τέχνης είναι άρρηκτα συνδεδεμένη κατά τη γνώμη μου με την εποχή, την κοινωνία, και τους ανθρώπους που συνδιαλέγονται και επικοινωνούν σε αυτή. Είναι η αποκρυπτογράφηση θα μπορούσα να πω της εξωτερικής πραγματικότητας με μια εσωτερική -σε βάθος- ματιά. Είναι η εσωτερική φωνή, η ασίγαστη, κρυφή προσευχή της ανθρωπότητας. Ο λογοτέχνης αποτιμά την εσωτερική και εξωτερική αυτή πάλη που διαδραματίζεται στην εποχή του και προσπαθεί να αφουγκραστεί τις ασυνείδητες τάσεις του ανθρώπου - αν και πολλές φορές τα βιώματα δεν είναι ίδια- να βρει μια κοινή συνισταμένη σε αυτά ώστε να καταφέρει να εκφράσει τη συλλογική φωνή της εποχής του και της κοινωνίας όπου ζει. Οπότε ο ρόλος που παίζει η τέχνη γενικότερα πιστεύω ότι επηρεάζει, έστω και με ασυνείδητο τρόπο, τη ζωή και την εποχή μας, αλλά και το αντίστροφο, επηρεάζεται από αυτή και ευθύνεται για να δώσει ένα νόημα κι έναν ανώτερο σκοπό στην καθημερινότητα και την ύπαρξη του ανθρώπου. Ο Σεφέρης μεταξύ άλλων, είχε πει «πιστεύω ότι τούτος ο σύγχρονος κόσμος όπου ζούμε, ο τυραννισμένος από φόβο και από ανησυχία, τη χρειάζεται την ποίηση. Η ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα, και τι θα γινόμασταν αν η πνοή μας λιγόστευε; Είναι μια πράξη εμπιστοσύνης και ένας θεός ξέρει αν τα δεινά μας δεν τα χρωστάμε στη στέρηση εμπιστοσύνης». Και ο Κατσαρός: «Η ποίηση δεν είναι σήμερα η πράξη μόνο ενός βιβλίου, είναι μία κοινωνική πράξη. Ο ποιητής απουσιάζει σαν άτομο. Τον επηρεάζει η ίδια ζωή των ανθρώπων. Το πάθος του για την άλλη ανθρωπότητα τού δίνει τη δύναμη και την ιδέα να υψώσει τη φωνή του για να οδηγήσει πνευματικά τον λαό και όχι τον άνθρωπο».
Αυτό που θα ήθελα εγώ από την τέχνη είναι να θέτει ερωτήματα, να δίνει όταν μπορεί απαντήσεις, να επιχειρεί να κοιτάζει μέσα από τις εναλλακτικές οπτικές και να μην ικανοποιείται ποτέ από αυτά που της υπαγορεύουν τα αναμασημένα κοινωνικά πρότυπα της εποχής. Από εμένα ως συγγραφέα, θα ήθελα όσο μπορώ να ξεφεύγω -όσο μπορώ- από την προσωπική άποψη, καθώς θεωρώ ότι είναι ένας περιορισμός, ένα σαμποτάρισμα του πραγματικού εαυτού και να προσπαθώ να αποτυπώνω τον συλλογικό νου που ξεφεύγει από τα φράγματα του χώρου και του χρόνου- μένει αναλλοίωτος. Καθώς πιστεύω πως ο καλλιτέχνης είναι κατ’ ουσίαν «συλλογικός άνθρωπος», είναι αυτός που κουβαλά και διαπλάθει την ασυνείδητη ψυχική ζωή της ανθρωπότητας. Το όποιο έργο δημιουργώ να με υπερβαίνει, να είναι πιο μπροστά από εμένα, να το αφήνω ελεύθερο να παίρνει σάρκα και οστά. Να κάνω δημιουργία ό,τι δεν απωθώ. Να συνεχίζω να γράφω με την ίδια ευχαρίστηση όπως έπαιζα παιδί και δημιουργούσα τους δικούς μου κόσμους και παράλληλα σύμπαντα. Τέλος, μέσω της τέχνης, να ασκούμαι καθημερινά για να ξεπεράσω την όποια βαρβαρότητα.
ΣΕ ΕΙΚΟΣΙ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΣΗΜΕΡΑ
* Κάνοντας μια προβολή του εαυτού σας σε ένα μέλλον είκοσι χρόνια από σήμερα, πού θα θέλατε να «είστε»;
- Είναι μια ερώτηση που την κάνω συχνά στον εαυτό μου. Γενικά μου αρέσει να επιδιώκω να ζω το παρόν και να μην δημιουργώ προβολές του εαυτού μου στο μέλλον ή στο παρελθόν καθώς η ζωή, η πραγματικότητα και το βίωμα βρίσκεται πάντα στο παρόν. Παρ’ όλ’ αυτά πολλές φορές πιάνω τον εαυτό μου να φαντάζεται και να οραματίζεται την εν δυνάμει ζωή μου στο μέλλον. Οι περισσότερες σκέψεις μου αφορούν το πώς θέλω να είμαι εσωτερικά, τι είδους συναισθήματα να διατρέχουν το μέσα μου και με βάση αυτά να βιώνω ανάλογα τα εξωτερικά γεγονότα.
Σίγουρα το πλαίσιο της καθημερινότητας είναι αλληλεπίδραση του εσωτερικού βιώματος και της εξωτερικής πραγματικότητας, οπότε το ένα δρα επικουρικά στο άλλο, είναι άρρηκτα συνδεδεμένα. Θα ήθελα πολύ μία ήρεμη καθημερινότητα μακριά από έντονα άγχη. Να περιτριγυρίζομαι από ανθρώπους που μπορώ να επικοινωνώ, να νοιάζομαι, να αγαπώ, να φροντίζω και να μην μου έχει φύγει αυτή η φλόγα της συνεχούς εξέλιξης.
Με τοποθετώ να ζω σε κάποιο νησί, μακριά από τους ήχους της πόλης και μέρα με τη μέρα να μπαίνω πιο βαθιά στη λεπτότητα και λεπτομέρεια των πραγμάτων που με περιτριγυρίζουν, στα γεγονότα που μου συμβαίνουν κι επιλέγω να ζω και να μάθω να βιώνω καλύτερα τον άνθρωπο και την ανθρώπινη δραστηριότητα. Σίγουρα σε όλο αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και το να συνεχίσω να γράφω, δεν μπορώ εξάλλου να φανταστώ κάπως αλλιώς τον εαυτό μου. Σε είκοσι χρόνια από τώρα θα ήθελα να είμαι ένα σκαλί πιο πάνω στην αυτοπραγμάτωση και να έχω αποτινάξει τη ματαιοδοξία μου ή τουλάχιστον να έχω εξελιχθεί τόσο, ώστε να μην επηρεάζει τις επιλογές μου και τον τρόπο που ζω.