είναι αφιερωμένο στον άνθρωπο του «παγκόσμιου χωριού». Σε όλα τα κεφάλαιά του, αναπαράγεται η τοπική πραγματικότητα, έστω κι αν στον καθένα μας, θα ήταν ίσως δυσδιάκριτα κάποια ειωθότα, από τον τόπο καταγωγής του συγγραφέα. Τούτο το βιβλίο, είναι αφιερωμένο σε όλους τους ανθρώπους των χωριών, κάθε ηλικίας. Στους λάτρεις και ακούραστους κυνηγούς της τοπικής αρετής και ιστορίας. Στα βουνά της τοπικής κουλτούρας όλων των ντόπιων και ιδιαίτερα στους μάρτυρες και ανίκητους ανθρώπους του τοπικού πολιτισμού, της λαογραφίας, της φύσης και όλων των εραστών που σχετίζονται με το «Χειμάδι, το Καλοχώρι και Νεσσών, του Δήμου Τεμπών τον Νομό Λάρισας».
Προφανώς είναι αφιερωμένο και σε όλους τους υπόλοιπους γίγαντες της λαογραφικής πίστης και της πολιτιστικής κληρονομιάς, όπου, μεταξύ άλλων, αναδεικνύει και τους Βλάχους του Κισσάβου και όχι μόνο. Δεν συνάντησα καμία δυσκολία στη μελέτη του βιβλίου, ως ένας από τους αγαπημένους αναγνώστες του βιβλίου του Γιώργη Έξαρχου με τίτλο «ΤΟΪΒΑΣΙΑ».
Επειδή είναι γραμμένο με τρόπο ώστε, για τους μεν αρχάριους, πρωτάρηδες ή καλύτερα για τους νεοσσούς της τοπικής κουλτούρας να είναι σαν το μέλι και το γάλα. Για τους προχωρημένους δε αναζητητές του μυστηρίου της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς που θέλουν να γνωρίσουν την εσωτερική τους κουλτούρα, αποτελεί επίσης τροφή ανάλογη, με του καθενός τη δυνατότητα, λύνοντας επίσης κάθε ιστορικό και λαογραφικό μυστήριο, κυρίως όμως της καταγωγής των Βλάχων, και της συνεισφοράς τους, στην Ελληνική Πολιτιστική ιστορική εξέλιξη.
Αλλά και για όλους αυτούς, που έχουν μπερδευτεί και νομίζουν τον εαυτό τους ειδικό, το βιβλίο είναι εκφραστής της τοπικής ιστορίας κάθε πόλης, κωμόπολης και χωριού του τόπου τους.
Για τους εκφραστές της καθαρής συνείδησης-ψυχής, το βιβλίο διευκολύνει τις ελεύθερες ματιές, που δίνουν πνευματική τροφή και ευφορία, αλλά και προστασία, πλαισιωμένη πάντα από το φως της τοπικής καθαρότητας και απλότητας, που γράφει ο συγγραφέας Γιώργης Έξαρχος. Για τους καθαρούς στην καρδιά, το βιβλίο αποτελεί και το άνοιγμα των πυλών στα αιώνια τοπικά ήθη και έθιμα...
Πάντως είμαι πεπεισμένος ότι το βιβλίο όλους τους ζεσταίνει, και ο σκοπός του μας υπενθυμίζει ότι η ύλη είναι τόσο μεγάλη που περιλαμβάνει ακόμη και βότανα για θεραπείες διάφορων ασθενειών πρακτικές εφαρμογές που ανήκουν στην «αιώνια ντόπια ιστορία» και στις πρακτικές ίασης, από την εποχή του Θεόφραστου μαθητή του Αριστοτέλη ως σήμερα.
Μέγιστη είναι η συνεισφορά του συγγραφέα στην ιστορία της Δυτικής Μακεδονίας με τις πολύτιμες ιστορικές πληροφορίες (Σάθας, Περραιβός) που παραθέτει ο συγγραφέας σχετικά με τους Κονιάρους, φανατικούς Χριστιανομάχους που από το 1400 περίπου (επί Μουράτ του Α’), είχαν εγκαταστήσει οι Οθωμανοί από την πατρίδα για τον συγγραφέα ως τη Φλώρινα που ίσως ήταν η κυριότερη αιτία που κατά την προέλαση του Ελληνικού Στρατού τον Οκτώβριο του 1912 προς το εμπορικό ακμαιότατο Μοναστήρι, συνετέλεσαν στην οπισθοχώρηση της Ε’ Μεραρχίας, με αποτέλεσμα να χαθεί για την Ελλάδα το ιστορικό κέντρο του Ελληνισμού (κυρίως βλαχόφωνο) Μοναστήρι, σημερινό Βίτωλα των Σκοπιών. Ο αναγνώστης φυσικά είναι ελεύθερος να αποφασίσει αναφορικά με το βιβλίο, στο ποια στάση θα πάρει απέναντί του. Θέλησα όμως να είμαι ο πρώτος που κάνω μια αντικειμενική βιβλιοκριτική αυτού του βιβλίου, διότι κάθε κεφάλαιο, συνολικά 29, με επανέφεραν σε κάθε στιγμή της ζωής μου, ως δύναμη που με γέμισε με πολιτιστικούς - ιστορικούς θησαυρούς.
Τονίζω όμως και πάλι ότι η ευθύνη της επιλογής για τη βιβλιοκριτική, σφραγίζει το ελεύθερο της θέλησής μου, αφού πιστεύω ακράδαντα ότι το βιβλίο αυτό, δεν ανήκει σε κανένα δόγμα, σε καμία φιλοσοφική ιδέα, σε καμία γενική κοινωνική κουλτούρα, σε κανένα ανθρώπινο σύστημα, δεν εξυπηρετεί συμφέροντα κάποιων κρυφών ή φανερών, μεγάλων ή μικρών, απλά καταγράφει τα τοπικά δρώμενα τις αναμνήσεις, αλλά και ισχυροποιεί το «εγώ», όταν αυτό σχετίζεται με την καρδιά και τη δύναμη της κάθε στιγμή της ζωής μας. Ταυτόχρονα προσεγγίζει τους αφυπνισμένους της τοπικής ζωής, αλλά ανήκει και στους εκφραστές της αγάπης για τον τόπο τους, με γεγονότα ζωής, που υπηρετούν κάθε τι το «ανώτερο», υποδεικνύοντας «φωτεινά όντα και τιμητές του τοπικού ανθρώπινου μεγαλείου».
Τέλος, το βιβλίο με τίτλο «ΤΟΪΒΑΣΙΑ» του Γιώργη Έξαρχου, από τις Εκδόσεις «Ερωδιός» προσφέρεται και ως ξίφος στον νου, στον εσωτερικό λόγο, στη θέληση κάθε ανθρώπου, στον λάτρη της «χωριάτικης» ψυχής, για να διαψεύσει αυτούς που συχνά ισχυρίζονται ότι γνωρίζουν περισσότερα από τον τόπο τους.
Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό και ευλογημένο, ελεύθερο και λάτρη της τοπικής κουλτούρας και ιστορίας που υψώνεται με την ανάγνωση φθάνοντας ακόμη και τα χέρια στον Δημιουργό μου, σε μια χαρτογράφηση της τοπικής ζωής, που εκδηλώνει και τον απεριόριστο σεβασμό στο υπέροχο «ανθρώπινο όν του χωριού», ευχαριστώντας τον συγγραφέα Γιώργη Έξαρχου για όσα έγραψε. Φρονώ τέλος ότι το βιβλίο αυτό, ανήκει σε κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο, που θέλει να βρει τον αληθινό άνθρωπο, μέσα του.

Ηλίας Χασιώτης, ιστορικός ερευνητής της Δυτ. Μακεδονίας