Είναι η Ευρώπη θνητή;

Από τον Αργύρη Αργυριάδη, δικηγόρο,
www.argiriadis.gr

Οι εκλογές για το Ευρωκοινοβούλιο πλησιάζουν και αρχίζει σιγά-σιγά να γίνεται μια συζήτηση στη δημόσια σφαίρα για το διακύβευμα της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Δυστυχώς πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτήν τη συζήτηση δεν έχουν τόσο οι υποψήφιοι ευρωβουλευτές και τα πολιτικά κόμματα όσο διάφοροι τεχνοκράτες και πολιτικοί αναλυτές. Λαμπρή εξαίρεση σε αυτήν την πολιτική αφωνία αποτέλεσε η πρόσφατη ομιλία του προέδρου της Γαλλίας, κ. Μακρόν, στο Παρίσι.
«Πρέπει να είμαστε διαυγείς και να αναγνωρίσουμε ότι η Ευρώπη μας είναι θνητή. Μπορεί να πεθάνει. Όλα εξαρτώνται από τις επιλογές που θα κάνουμε, και αυτές οι επιλογές πρέπει να γίνουν τώρα», είπε. Στη συνέχεια πρόσθεσε τα εξής: «Η εποχή κατά την οποία η Ε.Ε. αγόραζε την ενέργεια και τα λιπάσματά της από τη Ρωσία, ανέθετε την παραγωγή της στην Κίνα και εξαρτιόταν από τις ΗΠΑ για την ασφάλειά της, έχει τελειώσει».
Διαβάζοντας τις δηλώσεις Μακρόν εύλογα δημιουργείται η απορία: Είναι όντως θνητή η Ευρώπη; Με όρους γεωγραφίας όχι. Με όρους ιστορίας, πολιτισμού και οικονομίας, ναι. Εάν συνεχίσει αυτή η πορεία, η Ευρώπη (όχι μόνον το οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης) σε λιγότερο από τέσσερις δεκαετίες δε θα έχει καμία σχέση με τη σημερινή.
Σήμερα βρίσκεται αντιμέτωπη με δύο ισχυρά πολεμικά μέτωπα. Το θερμό πόλεμο στο ρωσοουκρανικό μέτωπο (σύρραξη μεταξύ κρατών στην ευρωπαϊκή γειτονιά για πρώτη φορά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο) και τον ψυχρό πόλεμο απέναντι στην Κίνα (όπου το αφήγημα των ανοιχτών αγορών αντικαθίσταται σταδιακά από την πολιτική δασμών). Η έκβαση των ανωτέρω δύο πολέμων σε πολύ μεγάλο βαθμό θα καθορίσει το μέλλον της Ευρώπης.
Πέραν των ανωτέρω, όμως, τα μεγάλα διακυβεύματα για την Ευρώπη είναι πρόδηλα:
α. Η τεχνολογική υστέρηση. Ζούμε σε έναν κόσμο που οι εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη, στην κβαντική πληροφορική, στον τομέα του διαστήματος, της ενέργειας και στην καινοτόμα αγροτική παραγωγή θα καθορίσουν τη νέα παγκόσμια ηγέτιδα δύναμη σε λιγότερο από 10 χρόνια. Πόσο έτοιμη είναι μια Ευρώπη που ορθώς συζητάει για παράδειγμα για τον ηθικό κίνδυνο των εξελίξεων στην τεχνητή νοημοσύνη, αλλά ουδόλως πρωτοπορεί στον συγκεκριμένο τομέα, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ και την Κίνα;
β. Η απουσία κοινής αμυντικής και εξωτερικής πολιτικής. Προφανώς η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να παραμείνει ένωση κυρίαρχων κρατών, αλλά τούτο ουδόλως την εμποδίζει να αναπτύξει κοινές στρατηγικές άμυνας και να αποκτήσει ενιαία φωνή στη διεθνή διπλωματική κονίστρα. Οι περισσότεροι αναγνωρίζουν την ανάγκη. Λίγοι είναι αισιόδοξοι για το αποτέλεσμα.
γ. Η αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος. Η Ευρώπη γερνάει και αλλάζει πληθυσμιακά. Εάν δεν αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του δημογραφικού, η Ευρώπη του 2050 δε θα έχει καμία σχέση με τη σημερινή, ιδίως σε πολιτισμικό επίπεδο. Και οι έννοιες Ευρώπη και πολιτισμός σήμερα είναι αλληλένδετες.
δ. Η αντιμετώπιση των κινδύνων της κλιματικής αλλαγής. Η τελευταία είναι μη αναστρέψιμη. Η αντιμετώπιση, όμως, των κινδύνων που εγκυμονεί θα έπρεπε να αποτελέσει αιχμή του δόρατος για την ευρωπαϊκή οικογένεια. Μπορούμε πολύ περισσότερα από όσα πράττουμε.
ε. Η αντιμετώπιση των διευρυνόμενων ανισοτήτων. Στην Ευρώπη οι έννοιες ισότητα, ελευθερία και δημοκρατία έχουν κομβική σημασία. Αποτελούν το κοινό εποικοδόμημα στο οποίο συμπυκνώνεται η οικονομική δομή της κοινωνίας μας. Τούτο, όμως, αλλάζει. Οι οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες οδηγούν στον ευρωσκεπτικισμό, στη μισαλλοδοξία και στην άνοδο της ακροδεξιάς. Η απουσία κοινού οράματος είναι πρόδηλη. Ευρώπη και ανισότητες είναι -ιστορικά- ασύνδετες έννοιες στο πλαίσιο των μεταβιομηχανικών κοινωνιών. Θα είναι, έτσι, στο μέλλον;
στ. Η ευρωενωσιακή γραφειοκρατία και η απόσταση από τα κέντρα λήψης των αποφάσεων. Η γραφειοκρατία δεν είναι μόνον ελληνικό πρόβλημα (στη χώρα μας κοστίζει το 7% του ΑΕΠ), αλλά και ευρωπαϊκό. Οι πολίτες νιώθουν πολλές φορές μακριά από τα κέντρα λήψης των αποφάσεων. Δημοκρατία στην οποία δεν «άρχουν» οι πολίτες, αλλά η γραφειοκρατία, έχει ημερομηνία λήξης. Η διεύρυνση των συμμετοχικών θεσμών, η διαφάνεια στην κατανομή των πόρων και η απλούστευση των διαδικασιών είναι το τρίπτυχο στο οποίο πρέπει να δώσουμε έμφαση.
Εκλογές έρχονται.
Ας συζητήσουμε κάποια στιγμή
για όλα τα ανωτέρω.