Οι Γάλλοι θεμελίωσαν στη διάρκεια του Μεσαίωνα ενιαίο κράτος με βάση ανεξάρτητες επαρχίες, μοντέλο το οποίο κυριάρχησε αργότερα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Συγκεκριμένα, ο βασιλιάς Φίλιππος Αύγουστος (1180-1223), ιδρυτής στην πραγματικότητα του γαλλικού κράτους, επινόησε έναν ευφάνταστο τρόπο για να ενσωματώσει στην εξουσία του τις διασκορπισμένες μέχρι τότε περιοχές, οι οποίες είχαν διαφορετικά ήθη και έθιμα και παρουσίαζαν σημαντικές αποκλίσεις στον τρόπο εφαρμογής του δικαίου.
Ο βασιλιάς επέτρεψε στις επαρχίες να διατηρήσουν τα έθιμα και τους δικούς τους θεσμούς επιβάλλοντας ταυτόχρονα κεντρικό έλεγχο μέσω των εγκατεστημένων στις επαρχίες αξιωματούχων του. Βέβαια, σε ορισμένα σημαντικά ζητήματα, όπως η φορολογία, επιδιώχθηκε η ύπαρξη κάποιας σχετικής ομοιομορφίας. Σταδιακά, οι επαρχίες του γαλλικού κράτους αφομοιώθηκαν και οι κάτοικοι τους απέκτησαν τη συνείδηση του πολίτη.
Τηρουμένων των αναλογιών αλλά και των διαφορετικών ιστορικών συνθηκών, αυτός φαίνεται να είναι σε γενικές γραμμές ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσει η κλυδωνιζόμενη Ευρωπαϊκή Ένωση στο μέλλον. Σε μια δύσκολη συγκυρία όπου αρκετά κράτη-μέλη της, τα περισσότερα προερχόμενα από την Ανατολική Ευρώπη, προτάσσουν τα εθνικά τους συμφέροντα και την εθνική τους ιδιοπροσωπία καταφεύγοντας σε εθνικισμούς του παρελθόντος, αναμφίβολα ο παραγκωνισμός κρατών-μελών μέσα από ομαδοποιήσεις («ταχύτητες») που ήδη προετοιμάζεται από κάποιους ηγέτες, δεν αποτελεί λύση.
Είναι φανερό ότι το πρόβλημα συνοχής και σταθερότητας που αντιμετωπίζει σήμερα η Ενωμένη Ευρώπη οφείλεται και στην αντίληψη που έχουν αρκετοί Ευρωπαίοι ότι αποτελούν αποκλειστικά πολίτες των επιμέρους κρατών-μελών της θέτοντας την ευρωπαϊκή ταυτότητα σε δεύτερη ή και τρίτη μοίρα.
Παράλληλα, ζήτημα «ταυτότητας» τίθεται και στο εσωτερικό ορισμένων ευρωπαϊκών χωρών τη στιγμή που διάφοροι ακροδεξιοί σχηματισμοί, προσβλέποντας σε εκλογικά οφέλη, επισείουν τον κίνδυνο της πολιτισμικής αλλοίωσης ως αποτέλεσμα του μεταναστευτικού και της ανεκτικότητας των δυτικών κοινωνιών προς το διαφορετικό.
Αυτή η «χαλαρή» σχέση που έχουν αναπτύξει οι πολίτες αρκετών κρατών-μελών της με την Ευρωπαϊκή Ένωση σε συνδυασμό με τη συνειδητοποίηση ότι η συμμετοχή στο ευρωπαϊκό εγχείρημα συνεπάγεται και υποχρεώσεις εκτός από δικαιώματα ενισχύει τις διασπαστικές φωνές, με αποτέλεσμα αρκετά από τα ακροδεξιά κόμματα που «ευδοκιμούν» τα τελευταία χρόνια, να επενδύουν στη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων με ερωτήματα σχετικά με την έξοδο των χωρών τους από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Καθώς, λοιπόν, η Ευρώπη βρίσκεται σε εκλογική διελκυστίνδα, η οποία εγκυμονεί κινδύνους για τη σταθερότητά της, εάν επιβεβαιωθούν στις κάλπες τα υψηλά ποσοστά που λαμβάνουν στις δημοσκοπήσεις ακροδεξιά κόμματα σε διάφορες χώρες, και με αφορμή τη συμπλήρωση εξήντα χρόνων από τη θεμελίωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (αρχικά Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας), είναι ανάγκη να βρεθούν οι κατάλληλες λύσεις για τη σταθεροποίησή της. Το ιστορικό παράδειγμα του γάλλου βασιλιά, λαμβάνοντας βέβαια υπ’ όψιν την απόσταση των αιώνων που μας χωρίζουν από την εποχή του, θα μπορούσε σε γενικές γραμμές να είναι διδακτικό.
Αρκεί το εκλογικό ρεύμα που φαίνεται να διατηρεί στις δημοσκοπήσεις η υποψήφια του «Εθνικού Μετώπου» Μαρίν Λεπέν να μην αποδειχτεί στην κάλπη των γαλλικών προεδρικών εκλογών του Απριλίου-Μαΐου τόσο ισχυρό ώστε να κλονίσει συθέμελα ολόκληρο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Σε μια τέτοια περίπτωση, οι σκέψεις που διατυπώνονται από ισχυρούς παράγοντες για την επόμενη ημέρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετά το Brexit, θα αποδειχτούν φληναφήματα, ενώ οι υπερατλαντικοί αλλά και οι εντός του ίδιου γεωγραφικού χώρου εχθροί της, θα επιχαίρουν πάνω στα συντρίμμια της.
Του Βασίλη Πλατή, φιλόλογου-δρος Ιστορίας Α.Π.Θ.
