Το θεμελιώδες αυτό δικαίωμα του ανθρώπου είναι κατοχυρωμένο στα εθνικά συντάγματα του πολιτισμένου κόσμου. Ακόμα και στα αφρικανικά και ισλαμικά κράτη. Διατάξεις αυτού περιέχονται σ΄ όλα τα συντάγματα της χώρας μας που ίσχυσαν κατά καιρούς αρχής, γενομένης από εκείνο της Τροιζήνας.

Το δικαίωμα αυτό του ανθρώπου στην πατρίδα μας είναι κατοχυρωμένο στο άρθρο 19 παρ. 1 του συντάγματος: «Το απόρρητο των επιστολών και της ελεύθερης ανταπόκρισης ή επικοινωνίας με οποιονδήποτε άλλο τρόπο είναι απόλυτα απαραβίαστο». Επίσης το δικαίωμα αυτό είναι κατοχυρωμένο και στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στο άρθρο 8 όπου ορίζεται: « Παν πρόσωπον δικαιούται εις τον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής του κατοικίας και της αλληλογραφίας….»

Στις σύγχρονες εθνικές συνταγματικές τάξεις και στη διεθνή Κοινότητα, το απόρρητο της επικοινωνίας αναδεικνύεται, ως αυτόνομο θεμελιώδες δικαίωμα, η κατοχύρωση του οποίου προβάλλει ως επιτακτική εκτός των άλλων και λόγω των αυξημένων κινδύνων που αντιμετωπίζει κατά τον 21ο αιώνα., όπως είναι διεθνής παρακολούθηση, «μαύρα κουτιά» «καταγραφές κτυπημάτων πλήκτρων», «μικροπομποί» και κλειστά κυκλώματα τηλεόρασης, παρακολούθηση μέσω δορυφόρων, διεθνή συστήματα κατασκοπευτικής παρακολούθησης κ.ο.κ. Το δικαίωμα αυτό διέπεται από πλημμελή προστασία και σεβασμό προς την αντίστοιχη συνταγματική του προστασία. Είναι διάτρητο και ευάλωτο από τον καθένα μάς. Είναι ο πιο αδύνατος κρίκος και το εύκολο θύμα στις συγκρούσεις δικαιωμάτων και συμφερόντων που διαμείβονται στους κόλπους των μικρών ή μεγάλων πολιτικών ζητημάτων. Μέγιστη νομική κατοχύρωση από το ένα μέρος, ατελέστατη ουσιαστική προστασία από το άλλο.

‘Έτσι το απόρρητο της επικοινωνίας προσβάλλεται σκληρά και ανελέητα με πολλούς και διαφόρους τρόπους. Παρακολουθούνται τα τηλέφωνα μέσω κοριών, που ειδικοί τοποθετούν σε ειδικά σημεία. Μυστικές υπηρεσίες παρακολουθούν μέσω δορυφόρων τις κινήσεις των ανθρώπων. Παραβιάζεται επί πλέον το δικαίωμα με το πρόσχημα παρακολούθησης της τρομοκρατίας Η πιο εκτενής παραβίαση γίνεται από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας μέσω των κακομαθημένων παιδιών τους δημοσιογράφους που αλωνίζουν καθημερινά τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και υποκλέπτουν κάθε μορφή επικοινωνίας του ανυποψίαστου και ανήμπορου να αντιδράσει στο φαινόμενο αυτό απλοϊκού ανθρώπου.

Είναι αλήθεια ότι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι μια ισχυρή εξουσία που τα τελευταία χρόνια εμφανίστηκε στη ζωή μας. Εκτός από τη νομοθετική, την εκτελεστική και τη δικαστική εξουσία έχουμε τώρα και αυτή.

Δεν γεννάται καμία αμφιβολία, ότι ο Τύπος παίζει και διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο μέσα στην κοινωνία. Ενημερώνει τους πολίτες και ελέγχει την εξουσία. Επομένως λειτουργεί εποικοδομητικά στην έννομη τάξη και στην κοινωνία. Η συνεισφορά του είναι ανεκτίμητη τόσο στα άτομα, όσο και στο σύνολο. Η πληροφόρηση λοιπόν της κοινωνίας είναι κατά κύριο λόγο έργο των μέσων ενημέρωσης. Η αποστολή αυτή που υλοποιείται κυρίως από τους δημοσιογράφους, πολλές φορές φέρεται σε πέρας με την κατάφορη παραβίαση του απορρήτου της επικοινωνίας του ανθρώπου. Δεν είναι ελάχιστες οι φορές που βλέπουμε να έρχονται στο φως της δημοσιότητας στο όνομα της ενημέρωσης της κοινωνίας γεγονότα που θίγουν βάναυσα την τιμή και την υπόληψη ανθρώπων που προστατεύονται από το προαναφερθέν άρθρο του συντάγματος μας. Βλέπουμε, ακούμε, μαθαίνουμε ιδιωτικές τηλεφωνικές συνομιλίες από τις οποίες προκύπτουν στοιχεία μη κολακευτικά, επιβαρυντικά για τον ένα από τους συνομιλούντες. Επίσης σε τηλεφωνικές συνομιλίες με δημοσιογράφους με εμπλεκομένους στο ερευνούμενο θέμα, οι οποίες ηχογραφούνται και στη συνέχεα αναμεταδίδονται χωρίς τη συναίνεση του ομιλούντος. Με τις κρυφές κάμερες καταγραφής ιδιωτικών συνομιλιών από δημοσιογράφους ή άλλους συμμετέχοντες στην υπόθεση ιδιώτες. Τέλος το απόρρητο παραβιάζεται όταν ο δημοσιογράφος μετά το πέρας μιας συνέντευξης, αφήνει κρυφά ανοικτό το μαγνητόφωνο ή την κάμερα με συνέπεια να καταγράφει και να αναμεταδίδει τα λεγόμενα. Το σύνταγμα μας όμως απαγορεύει να παρουσιάζονται εικόνες ή ηχητικές ομιλίες από τηλεοπτικές εκπομπές κατά παράβαση του απορρήτου της ιδιωτικής επικοινωνίας.

Το απόρρητο της επικοινωνίας δεν μπορεί να αρθεί, να καταπατηθεί, να προσπεραστεί ή ακόμα και να περιοριστεί με ανθρώπινη πρωτοβουλία. Μόνο λόγοι εθνικού συμφέροντος και ασφάλειας για την εξακρίβωση σοβαρών εγκλημάτων μπορούν να άρουν το δικαίωμα αυτό. Χρειάζεται στις περισσότερες φορές δικαστική απόφαση η οποία φυσικά θα στηρίζεται πάνω σε νόμο που να περιορίζει το απόρρητο, χωρίς φυσικά να θίγονται οι διατάξεις του άρθρου 19 του συντάγματος Τέλος πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η νομολογία των ποινικών μας δικαστηρίων, αρχικά λάμβανε υπόψη της ότι δεν είναι επιτρεπτή η χρησιμοποίηση αποδεικτικών μέσων κατά παράβαση της συνταγματικής εγγυήσεως του απορρήτου των επιστολών. Από το 1975 και μετέπειτα εμφανίζεται ιδιαίτερα φειδωλή και δέχθηκε ως αποδεικτικά στοιχεία μαγνητοταινίες που αποτυπώνονται τηλεφωνικές συνδιαλέξεις ή προφορικές συνομιλίες. Δέχτηκαν τα δικαστήρια, ότι κάμπτεται η συνταγματική απαγόρευση του άρθρου 19 παρ. 3 του συντάγματος. Αυτή η εκτροπή ανάγκασε αργότερα τον νομοθέτη να ψηφίσει σχετική διάταξη με την οποία ορίζονταν ότι αποδεικτικά μέσα που έχουν αποκτηθεί με αξιόποινες πράξεις ή μέσω αυτών δεν λαμβάνονται υπόψη στην ποινική διαδικασία».

Φρονώ ότι η διάταξη του άρθρου 19 του συντάγματος για την προστασία του απορρήτου της επικοινωνίας είναι αρκετή και δεν χρήζει οιασδήποτε αναθεώρησης. Αρκεί η πολιτεία να την θωρακίσει έτσι όπως πρέπει και μπορεί να το πράξει για να μη παρατηρούνται φαινόμενα σαν αυτά που παραπάνω αναφέρθηκαν.

* Βιβλιογραφία. Ι. Φ. Σπυρόπουλος. Σύνταγμα. Ερμηνεία κατ΄άρθρο. 2. Β. Τζέμου Το απόρρητο της επικοινωνίας.

Από τον Αθανάσιο Φώτο

* Ο Αθανάσιος Φώτος είναι επί τιμή Δικηγόρος