Πώς έγινε και στη χρεοκοπημένη και με διαλυμένο στρατό (1) Ελλάδα του μεσοπολέμου, ο λαός της να δημιουργήσει το αλβανικό έπος; Προφανώς σε ένα μικρό άρθρο μόνο κάποια κομβικά σημεία μπορούν να αναφερθούν. Αξίζει όμως να επισημάνουμε εξ’ αρχής το σημαντικό ρόλο της Ιστορίας για να απαντήσουμε στα διλλήματα του παρόντος. Ειδικά αυτά που οι νέες γενιές έρχονται να αντιμετωπίσουν στην Ελλάδα και στην Ευρώπη της κρίσης.
Από τα ιστορικά «ΟΧΙ» του λαού μας
Κάποιες ιστορικές στιγμές (π.χ. 25η Μαρτίου 1821, 28η Οκτωβρίου 1940, 17η Νοεμβρίου 1973) εκδηλώνεται όλη η λαϊκή απαιτητικότητα και ορμή, που σιγόκαιγε στην αφάνεια από καιρό. Βράζει ο λαός και σκάει γυρνώντας ανάποδα το ντουνιά, που έγραφε ο Βάρναλης. Αυτές οι στιγμές δε προβλέπονται αλλά θα ήταν αφελές να θεωρήσουμε ότι τελείωσαν κιόλας. Αυτές τις στιγμές όλο το ελπιδοφόρο μέλλον κρύβεται πίσω από μία άρνηση, ένα «Όχι». Όχι στον οθωμανικό ζυγό, ΟΧΙ στο φασισμό-ναζισμό, Όχι στη Χούντα, Όχι του Δημοψηφίσματος, ΟΧΙ στα σφαγεία των λαών. Αυτά τα Όχι και η αντίσταση που τα ακολουθεί αναδεικνύουν τη μόνιμη ανάγκη των εργαζομένων, των ανέργων, των νέων για μια ζωή με αξιοπρέπεια, πάνω στο ρεαλισμό των εκάστοτε σύγχρονων δυνατοτήτων.
Είναι δύσκολο να πεις Όχι. Πίσω του κρύβονται δύο βαριές αλληλένδετες έννοιες, η αναίρεση και η ευθύνη. Η πρώτη σημαίνει ότι αναιρείται η υπάρχουσα τάξη πραγμάτων, προκαλείται ανισορροπία, δεν αφήνεις το τρένο να πάει μόνο του, μπαίνεις σε μπελάδες να το πούμε απλά. Προκαλείς όσους βολεύονται από την κατάσταση και τους κάνεις αντιπάλους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αντιπαράθεσης με το λαϊκό αίσθημα, η στάση αναμονής (ή και συνεργασίας) των «κεντρώων» του 1940 με το Φασισμό (2), η στάση των Μαδρίτης-Βρυξελλών απέναντι στην Καταλονία, η στάση της εγχώριας και ευρωπαϊκής ελίτ στο δικό μας δημοψήφισμα. Από την άλλη, η δεύτερη έννοια αποτελεί την ολοκλήρωση της άρνησης. Σε κάνει πλέον οδηγό του τρένου, αν το στρίψεις στρίβει. Σε δεσμεύει πάνω στις υποσχέσεις και τις δυνατότητες της αναίρεσης.
Αυτά φοβούνται οι ΣΥΡΙΖΑ-ΝΔ & Σία, για αυτό παρουσιάζουν τελικά σαν εύκολο το Όχι. Ας μην έχουν όμως καμιά ψευδαίσθηση, μένουν ακόμα πολλά Όχι που θα γίνουν «εθνικές» γιορτές…
Στα καθημερινά «ΟΧΙ» της νεολαίας
Τι γίνεται όμως όταν η ιστορία τρυπώνει στη καθημερινή ζωή; Ειδικά, οι νέες γενιές δέχτηκαν απότομα την προστακτική κατάφασή των κρατούντων: έτσι είναι τα πράγματα, πας εξωτερικό ή μένεις με μισθό 500, αν βρεις δουλειά. Τσουβαλιάστηκαν όνειρα και άλλαξαν ζωές. Στην εποχή της αυτοματοποίησης και της επιστημονικής προόδου, ο εργαζόμενος ζει και δουλεύει σε συνθήκες μεσαίωνα. Μας έβαλαν στη θέση του ενόχου, και για την κρίση και για τα μνημόνια. «Μαζί τα φάγαμε», «άνεργοι είναι οι τεμπέληδες», «αν θες βρίσκεις δουλειά» κ.ά.
Αλλά δεν μπόρεσαν ούτε το 2015 και ούτε θα μπορέσουν να μας στερήσουν το Όχι. Αυτό το δύσκολο Όχι βρίσκει χώρο στην καθημερινότητά μας ήδη. Στην Ελένη και στο Σπύρο που αρνήθηκαν να ανταλλάσσουν τα νεανικά τους χρόνια με 500€, στην Ελευθερία που δε θέλει να δουλεύει 54 ώρες την εβδομάδα, στο Γιάννη που κατασκευάζει έπιπλα κι ας είναι στο δώμα του πατρικού, στο Σέργιο, τον Άρη και το Νίκο που δε φοβήθηκαν να μιλήσουν στο πιο βάρβαρο εργασιακό κλάδο και να οργανωθούν στο σωματείο τους. Στους τόσους άλλους εργαζόμενους που τολμούν να διεκδικήσουν μια ζωή με αξιοπρέπεια, ακόμα και σε καιρούς που «καμιά φωνή δεν αντηχεί έξω από τη φωνή των κυρίαρχων» που θα έλεγε ο Μπρεχτ.
Δεν υποτιμάς το Όχι βάζοντάς το στην καθημερινότητά. Τουναντίον, έτσι φανερώνεται η μισή του φύση, μένει ανολοκλήρωτο μέχρι να πάρει πανκοινωνικές διαστάσεις. Κι αυτή πρέπει να γίνει και η υπόσχεση των νέων γενιών, τόλμη, οργάνωση και αποφασιστικότητα. Ώστε οι «δικές» μας επέτειοι να γίνουν σ΄ ένα κόσμο πραγματικά ελεύθερο.
1. Σαράφης Σ., «Ο ΕΛΑΣ», επικαιρότητα, Αθήνα 1999, σελ. 11-28
2. Περισσότερα σε προηγούμενο άρθρο «Η ιστορία ως μουσειακό έκθεμα ή πυξίδα για μια καλύτερη ζωή;» 23/10/2016
Του κ. Παναγιώτη Σιούλα (*)
(*) Ο κ. Παναγιώτης Σιούλας είναι πολιτικός μηχανικός, μέλος της Ομάδας Ιστορίας και Κοινωνικών Αγώνων Θεσσαλίας
