Συνοπτική Παρουσίαση - Επιμέλεια:
Από τον Γεώργιο Ν. Ξενόφο
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για τη διαχείριση της επιχειρησιακής συνεργασίας στα εξωτερικά σύνορα των κρατών - μελών της Ε.Ε. (FRONTEX) είναι ο 19ος αποκεντρωμένος οργανισμός της Ε.Ε., ο οποίος ιδρύθηκε με τον Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 2007/2004 του Συμβουλίου (26.10.2004, DOL 349/25.11.2004). Επίσημα άρχισε να λειτουργεί την 1η Μαΐου 2005, αν και στην πράξη η επιχειρησιακή του δράση ξεκίνησε την 1η Οκτωβρίου του 2005, οπότε και εγκαταστάθηκε στη Βαρσοβία (Πολωνία). Ο βασικός της στόχος είναι "η ολοκληρωμένη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε.". Αποτελεί μια στρατηγική της που αποβλέπει σε μια "ολοκληρωμένη και παγκόσμια" απάντηση στις προκλήσεις που παράγονται από το φαινόμενο της μετανάστευσης στα κοινά εξωτερικά σύνορα. Ιδρύθηκε για να προωθήσει την αλληλεγγύη και την αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των κρατών-μελών, όπως και την κατανομή του οικονομικού βάρους της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων. Πρόκειται για έναν ανεξάρτητο επαγγελματικό οργανισμό που οι ρίζες της δημιουργίας του εντοπίζονται στη Συμφωνία Σένγκεν (Schengen) του 1985 σχετικά με την κατάργηση των ελέγχων στα κοινά σύνορα μεταξύ των συμμετεχόντων κρατών-μελών. Η Συμφωνία Σένγκεν αποτέλεσε το πρώτο βήμα για τη θέσπιση μιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής, που διευρύνθηκε με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ (1997), η οποία και ενσωμάτωσε το κεκτημένο Σένγκεν μετατρέποντάς το σε βασικό στοιχείο για τον προσδιορισμό και την προστασία του χώρου "Ελευθερίας, Ασφάλειας και Δικαίου" εντός της Ε.Ε. Ο ιδρυτικός Κανονισμός της FRONTEX ξεκινά με τη διακήρυξη πως "η ευθύνη για τον έλεγχο και την επιτήρηση των εξ/κών συνόρων βαρύνει τα κράτη-μέλη". Επίσης, είναι φανερό πως κατά τη διαδικασία της δημιουργίας της FRONTEX, τα κράτη-μέλη ενδιαφέρονταν ιδιαιτέρως να καταστήσουν σαφές πως η αρμοδιότητα στο πεδίο των εξωτερικών συνόρων θα παρέμενε υπό την κυριαρχία του κράτους. Ειδικότερα, οι αρμοδιότητες της FRONTEX (επιγραμματικά) είναι: 1. Ο σωστός συντονισμός της επιχειρ/κής συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών στον τομέα της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων, με τις δραστηριότητές της να είναι συμπληρωματικές αυτών που αναλαμβάνουν οι αρμόδιες Εθνικές Υπηρεσίες. 2. Η FRONTEX επικουρεί τα κράτη-μέλη στην εκπαίδευση των συνοριακών αστυνομικών, με την καθιέρωση μεταξύ άλλων, κοινών προδιαγραφών εκπαίδευσης που αποβλέπουν στη βελτίωση της απόδοσης των υπευθύνων για τα εξωτερικά σύνορα Υπηρεσιών, και παρέχει τη δυνατότητα παρακολούθησης σεμιναρίων και επιμορφωτικών προγραμμάτων. 3. Παρακολουθεί τις εξελίξεις των ερευνών σχετικά με τον έλεγχο και την επιτήρηση των εξωτερικών συνόρων (π.χ. συστήματα ασφαλείας, τεχνολογίες εντοπισμού) με σκοπό την ενημέρωση στα κράτη - μέλη. 4. Χωρίς αμφιβολία, η FRONTEX μπορεί να συνδράμει στον έλεγχο των Ε.Σ. με ειδικούς και τεχνική υποστήριξη. 5. Τέλος, παρέχει στα κράτη-μέλη την αναγκαία υποστήριξη για την οργάνωση κοινών επιχειρήσεων επαναπατρισμού. Σε ό,τι αφορά στην οργάνωσή της, ο Οργανισμός έχει σχεδιαστεί για να λειτουργεί με μια χαλαρή δομή και το απαραίτητο προσωπικό για την εκτέλεση των λειτουργιών του. Διοικείται από τον εκτελεστικό διευθυντή ο οποίος προτείνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και διορίζεται από το Διοικητικό Συμβούλιο. Κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του είναι απολύτως ανεξάρτητος και δεν ζητά ούτε λαμβάνει οδηγίες από οποιαδήποτε κυβέρνηση ή άλλο φορέα. Σχετικά με τις δραστηριότητες της FRONTEX ο Οργανισμός μπορεί να αναλάβει δράση μόνο κατόπιν πρότασης κοινών επιχειρήσεων ή πιλοτικών προγραμμάτων από κάποιο κράτος-μέλος. Παρ' όλα αυτά, έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει ανάλογες πρωτοβουλίες, πάντα σε συμφωνία με το εκάστοτε ενδιαφερόμενο κράτος-μέλος. Οι βασικότερες επιχειρ/κές δράσεις που ανέλαβε ο Οργανισμός ήταν: α) Poseidon, β) Amazon, γ) HeraI και Herra ΙΙ, δ) Nautilus Ι. Τα βασικότερα πιλοτικά προγράμματα του Οργανισμού είναι: το MEDSEA και το BORTEC. Σε ό,τι αφορά στις Μονάδες Ταχείας Επέμβασης, δημιουργήθηκαν με τον Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 863/2007 (Μ.7.2007) DOL 199/31/07.2007) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και αποτελούν εξέλιξη της FRONTEX προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης του ανθρωπίνου δυναμικού της. Αποτελούνται από ειδικά εκπαιδευμένους πράκτορες των κρατών-μελών και έχουν ως αποστολή την παροχή συνδρομής στους εκάστοτε εθνικούς πράκτορες όταν παρουσιάζεται μια κατάσταση ανάγκης. Όμως, η FRONTEX έχει και αδυναμίες στις λειτουργίες της. Από πολύ νωρίς εντοπίστηκαν αρκετά προβλήματα στην οργάνωση και τις δραστηριότητές της. α.) Οι αρμοδιότητες του Οργανισμού επεκτείνονται σε πολλά επίπεδα, γεγονός που σε συνδυασμό με τον χαμηλό προϋπολογισμό του, μπορεί να υποσκάψει την αποτελεσματικότητά του. Επίσης, οι διαστάσεις των επιχειρήσεών του και οι προσδοκίες των κρατών - μελών και της Ε.Ε., δεν μπορούν πλέον να εγγυηθούν την ευέλικτη δομή της. Β) Οι κοινές επιχειρήσεις της FRONTEX πραγματοποιούνται σε ένα πολιτικό περιβάλλον και είναι προϊόν ανάλογων πιέσεων που ασκούνται από τα κράτη-μέλη που διαχειρίζονται τα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. Η εκάστοτε εσωτερική πολιτική σκηνή διαδραματίζει έναν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο (π.χ. περίπτωση Ισπανίας κ.λπ.) και η FRONTEX θα πρέπει κάθε φορά να είναι ιδιαίτερα προσεκτική στη διαχείριση τέτοιων καταστάσεων. γ) Ωστόσο, τα σημαντικότερα μειονεκτήματα του Οργανισμού επικεντρώνονται σε ζητήματα που σχετίζονται με τον έλεγχο της δημοκρατικότητας των δραστηριοτήτων του, οι οποίες εγείρουν και ερωτηματικά ανθρωπιστικής φύσης. Ως προς το πρώτο υπογραμμίζουμε πως καθώς ο Οργανισμός λογοδοτεί μόνο στο Συμβούλιο και την Επιτροπή, το γεγονός πως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στερείται δυνατότητας ελέγχου των δράσεων που αναλαμβάνει, όπως και πρόσβασης στα αρχεία του Οργανισμού, υπονομεύει την απαίτηση για διαφάνεια στη λειτουργία του, και μάλιστα σε ζητήματα που σχετίζονται με την άσκηση κρατικής εξουσίας. Επιπλέον, η πρακτική που ακολουθείται στις επιχειρήσεις της FRONTEX, όπου πραγματοποιείται απώθηση των εν δυνάμει μεταναστών στα χωρικά ύδατα τρίτων χωρών βάσει διμερών συμφωνιών, χαρακτηρίζοντάς τους με αυτό τον τρόπο ως "παράνομους μετανάστες" πριν καν εισέλθουν σε κοινοτικό έδαφος, προκαλεί αμφιβολίες ως προς την τήρηση της αρχής του non-refoulementκαι της Συνθήκης της Γενεύης για το καθεστώς των προσφύγων.
Πηγές: Υπ. Εξωτερικών και Άμυνας. β. Στοιχεία στην επίσημη ιστοσελίδα της FRONTEXhttp://www.frontex.europa.eu/ (την 31-12-2007)
