* Από τον Γ. Καραβάνα (karavanas1@yahoo.gr)

Η ιδεολογία του Φιλελευθερισμού, της αγάπης δηλαδή της ελευθερίας, έχει δύο κύριους πυλώνες: τα Ατομικά (ή ανθρώπινα) δικαιώματα και τις οικονομικές ελευθερίες. Κι ενώ ο ίδιος ποτέ δεν εφαρμόστηκε στην Ελλάδα – με εξαίρεση την κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου, στις αρχές του περασμένου αιώνα – κάποιες προτάσεις του ευδοκίμησαν στη δεξιά και κάποιες άλλες στην αριστερά. Τα μεν ατομικά δικαιώματα ανέλαβε να υπερασπίζει παραδοσιακά η αριστερά (παρότι αυτά έρχονται σε αντίθεση με την λενινιστική θεωρία περί υποταγής του ατόμου στην κοινωνία), οι δε οικονομικές ελευθερίες έγιναν τμήμα της δεξιάς ιδεολογίας (παρά την κρατικίστικη και ευνοιοκρατική διακυβέρνηση των σύγχρονων δεξιών κυβερνήσεων, που καμία σχέση δεν έχουν με τα προτάγματα περί ισονομίας και ελεύθερου ανταγωνισμού). Έτσι, ο φιλελεύθερος συχνά μπερδεύει τους συνομιλητές του, όταν αυτοί προσπαθούν να τον κατατάξουν στον παραδοσιακό άξονα «αριστερά – δεξιά». Αν πεις για παράδειγμα πως είσαι υπέρ του ελεύθερου ωραρίου και κατά των πολλών φόρων, σε χαρακτηρίζουν δεξιό. Αν πεις πως είσαι υπέρ του διαχωρισμού κράτους – εκκλησίας και υπέρ της επέκτασης του συμφώνου συμβίωσης στα ομόφυλα ζευγάρια, σε θεωρούν αριστερό… Ωστόσο, οι παραπάνω ταμπέλες λίγη σχέση έχουν με την πραγματικότητα. Η δεξιά στην Ελλάδα μόνο φιλελεύθερη δεν είναι: ο κρατισμός είναι το κύριο χαρακτηριστικό της οικονομίας, οι φόροι έχουν ξεπεράσει κάθε προηγούμενο, οι μεταρρυθμίσεις προς την απελευθέρωση αγορών κι επαγγελμάτων γίνονται με μισό βήμα εμπρός και μισό πίσω, ενώ οι – αποδεδειγμένες πλέον μέσω των SMS που αντάλλασσαν Μπαλτάκος και Κασιδιάρης – σχέσεις της ηγεσίας της ΝΔ με την ΧΑ, δεν αφήνουν κανένα περιθώριο να χαρακτηριστεί φιλελεύθερη μια παράταξη που φλερτάρει με φασιστικά στοιχεία, το ακριβώς αντίθετο δηλαδή του Φιλελευθερισμού. Από την άλλη, η ελληνική αριστερά από προοδευτική παράταξη κατέληξε ανάχωμα κάθε μεταρρύθμισης, ακόμα και αυτονόητης, όπως ο έλεγχος νομιμότητας των δικαιολογητικών των ΔΥ, η άρση προνομίων ακόμα και μεγαλοαστικών συντεχνιών (όπως οι νομικοί, οι φαρμακοποιοί και οι γιατροί του ιδιωτικού τομέα), το συμμάζεμα της λειτουργίας των πανεπιστημίων κλπ.

Αν πιστέψουμε τις δημοσκοπήσεις, ο ΣΥΡΙΖΑ πιθανότατα θα είναι μέρος της επόμενης κυβέρνησης. Κάποιοι φοβούνται ιδιαίτερα αυτή την εξέλιξη. Δεν είμαι ένας από αυτούς, παρότι στο οικονομικό σκέλος, δεν έχω τίποτα καλό να περιμένω. Οι εξαγγελίες του Α. Τσίπρα στη ΔΕΘ, είχαν γεύση «μία από τα ίδια» και προσπάθειας επιστροφής στα παλιά. Δεν περιμένω όμως και καμία σπουδαία επιδείνωση, αν εξαιρέσουμε τη βλάβη που προκαλεί η μακροχρόνια στασιμότητα. Παρά τις εξαγγελίες, δεν υπάρχει πρακτικά καμία δυνατότητα για μεγάλες αλλαγές προς τα πίσω. Και η COSCO στον Πειραιά θα μείνει (και καλώς) και ο ελάχιστος μισθός εκεί θα μείνει (τυχόν προσπάθεια αύξησης θα σκοντάψει στην έλλειψη χρημάτων, στην αδυναμία λειτουργίας εκατοντάδων χιλιάδων επιχειρήσεων και στον κίνδυνο ακόμα μεγαλύτερης αύξησης της μαύρης εργασίας). Κι ούτε βεβαίως υπάρχει περίπτωση να γίνει η οποιαδήποτε μονομερής ενέργεια, που στην ουσία θα διακινδύνευε την παραμονή μας στο Ευρώ. Η ένταξη της Ελλάδας στον πολιτισμένο κόσμο (παλιά τον λέγαμε δυτικό, αλλά έχουν πια προσχωρήσει σ’ αυτόν και οι ανατολικές χώρες…) είναι οριστική. Τα συμφέροντα της χώρας (οικονομικά, γεωστρατηγικά, εθνικά, επιχειρηματικά κ.α.), είναι πλέον δεμένα κουβάρι με τις υπόλοιπες χώρες του ελεύθερου κόσμου. Αντίθετα, αυτό που σίγουρα θα δούμε στο οικονομικό επίπεδο είναι μια μεγαλειώδης μεταστροφή (κοινώς κωλοτούμπα), σαν τις πολλές που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε, από το σύνολο σχεδόν των ελληνικών κομμάτων.

Υπάρχει όμως κι ελπίδα για κάτι θετικό, σε τομείς που αφορούν στην ισονομία και στην προάσπιση των μειονοτήτων. Ενώ δεν περιμένω καμία βελτίωση στην οικονομία από ενδεχόμενη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, θα μπορούσαν να υπάρξουν μια σειρά από αλλαγές σε τομείς που δεν είναι αμιγώς οικονομικοί, αλλά κρατούν πίσω την ελληνική κοινωνία. Παραδείγματα είναι οι σχέσεις κράτους – εκκλησίας και η ανάμειξη της τελευταίας στην εκπαίδευση, οι νόμοι που ποινικοποιούν την έκφραση αντίθετης άποψης επάνω σε επιστημονικά θέματα (όπως το αν αποτελεί γενοκτονία με τη νομική έννοια του όρου ένα συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός), ζητήματα ισότητας των πολιτών κ.α., τα οποία ελπίζω να βρει την τόλμη να μεταρρυθμίσει. Άλλωστε, ακόμα και στην οικονομία, υπάρχουν τομείς όπου πράγματι το κράτος οφείλει να έχει κυρίαρχο ρόλο, όπως η προστασία του περιβάλλοντος, (που εκτός από αισθητική έχει και μακροχρόνια οικονομική σημασία), οι κοινόχρηστες υποδομές (όπως τα ευρυζωνικά δίκτυα) καθώς και η εγκαθίδρυση δημόσιων – κι όχι κρατικών – οργανισμών, όπως η ανασύσταση μιας ποιοτικής και ανεξάρτητης ραδιοτηλεόρασης. Παρά λοιπόν τις ουσιαστικές και εν πολλοίς αγεφύρωτες διαφορές στον οικονομικό τομέα, ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να βρει στήριξη για το άλλο μισό πρόγραμμά του από τις φιλελεύθερες πολιτικές δυνάμεις. Αν μάλιστα διέθετε την απαιτούμενη πολιτική ευφυΐα, θα είχε κάθε λόγο να κάνει αυτές – κι όχι τη ΝΔ – προνομιακούς ιδεολογικούς του αντιπάλους, μια και αφενός θα του επέτρεπε να εφαρμόσει ευκολότερα το σκέλος του προγράμματός του που αφορά στα ανθρώπινα δικαιώματα κι αφετέρου θα αφαιρούσε από τη σημερινή κυβέρνηση το επιχείρημα ότι «τελικά, κι εκείνη τα ίδια κάνει…!»: επιβάλλει φόρους, υπερασπίζεται το μεγάλο κράτος, αντιστέκεται στις απολύσεις, αντιστέκεται στην αξιολόγηση, δεν κλείνει άχρηστους οργανισμούς, δεν ανοίγει επαγγέλματα και αγορές…! Με μια λέξη, «αριστερή» οικονομική πολιτική εφαρμόζει! Γιατί μεταξύ μας, το ουσιαστικότερο πολιτικό πρόβλημα στην Ελλάδα, που καμία κυβέρνηση δεν θέλει να λύσει, δεν αφορά στην πάλη των ιδεών, αλλά στην παραμονή στην εξουσία (ανεξαρτήτως του αν βρίσκονται στην κυβέρνηση ή όχι) των ίδιων προσώπων και των ίδιων οικογενειών, εδώ και δεκαετίες. Αν λοιπόν ο ΣΥΡΙΖΑ επέλεγε τη ρήξη με το παρελθόν και γύριζε την πλάτη στα κόμματα της κυβέρνησης, επιλέγοντας ως κύριο ιδεολογικό του αντίπαλο στο οικονομικό σκέλος, τα γνήσια φιλελεύθερα κόμματα, θα έβγαινε διπλά κερδισμένος. Πρόοδος στα κοινωνικά θέματα, εποικοδομητικός διάλογος γύρω από την οικονομία. Και βεβαίως, κυρίως κερδισμένη από κάτι τέτοιο θα έβγαινε τελικά η χώρα.

*Ο Γιώργος Καραβάνας είναι Μορ. Βιολόγος και μέλος της Δ.Ε. της ΔΡΑΣΗΣ (www.drassi.gr)