* Του Σωτήρη Κολλάτου
23 Οκτώβρη 1944. 23 Οκτώβρη 2014, 70 χρόνια από την απελευθέρωση της Λάρισας από τη Γερμανική Κατοχή, ύστερα από τριάμισι χρόνια αιματοβαμμένης σκλαβιάς.
Αυτή είναι μια ιστορική ημερομηνία για τον τόπο μας όταν τα γερμανικά στρατεύματα χτυπημένα από παντού στην Ευρώπη και την Ελλάδα υποχωρούσαν σαν το βαριά πληγωμένο θηρίο που σε λίγο θα ξεψυχούσε.
Το 1939 η Ευρώπη μπήκε σε πόλεμο με τη Ναζιστική Γερμανία και την 28η Οκτώβρη 1940 η Φασιστική Ιταλία, μέλος του άξονα, ύστερα από μια σειρά εγκληματικών προκλήσεων ενάντια στη χώρα μας, κήρυξε τον πόλεμο ενάντια της Ελλάδας. Η κυβέρνηση Μεταξά, ενώ τα σύννεφα του πολέμου συγκεντρώνονταν απειλητικά γύρω από την Ελλάδα, διατηρούσε το δικτατορικό καθεστώς βίας και βασανιστηρίων, γέμιζε τα νησιά και τις φυλακές με εξόριστους, οργάνωνε τη νεολαία κατά τα φασιστικά πρότυπα και όταν ο Ιταλός πρεσβευτής έδωσε στο Μεταξά το τελεσίγραφο του Ντούτσε και απαιτούσε ν" αφήσει η Ελλάδα να περάσουν τα φασιστικά στρατεύματα που είχαν συγκεντρωθεί νωρίτερα στα Αλβανικά σύνορα, ο Δικτάτορας που γνώριζε τα αισθήματα του ελληνικού λαού ενάντια στον φασισμό, αλλά και τον Βρετανών που είχαν ήδη μπει στον πόλεμο κατά της Γερμανίας, είπε το όχι, έτσι για την τιμή των όπλων, όπως αποδείχτηκε λίγο αργότερα. Ο λαός ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα. Οι πολιτικοί κρατούμενοι στην Ακροναυπλία και τα νησιά ζητούν την απελευθέρωση για να πολεμήσουν στην πρώτη γραμμή του Μετώπου. Ο Μεταξάς το αρνείται. Οι πολιτικοί κρατούμενοι κρατούνται δέσμιοι για να παραδοθούν αργότερα στους Γερμανούς. Οι νεοστρατολογηθέντες στοιβαγμένοι στα βαγόνια πηγαίνουν στο μέτωπο τραγουδώντας και πλήθος κόσμου τους αποχαιρετά στους σταθμούς.
Στο Μέτωπο με θάρρος και λεβεντιά προχωρούν. Το ηθικό των στρατιωτών μας παραμένει ακμαίο. Ο λαός απ’ άκρη σ’ άκρη στην Ελλάδα τραγουδούσε το τραγούδι της Σοφίας Βέμπο «με το χαμόγελο στα χείλη παν οι φαντάροι μας μπροστά». Οι Γερμανοί όμως σύμμαχοι βλέπουν ότι τα πράγματα δεν πάνε καλά στο μέτωπο χάνεται πολύτιμος χρόνος και ανησυχούν. Εισβάλουν από τη Βουλγαρία στην Ελλάδα. Φτάνουν στο Ρούπελ, οι φαντάροι μας αμύνονταν και κει σταθερά. Οι Γερμανοί το παρακάμπτουν και βαδίζουν με τις μηχανοκίνητες μονάδες προς τη Θεσσαλονίκη. Τότε ορισμένοι αξιωματικοί παλαιοί του Μεταξά και πρώτος από όλους ο στρατηγός Τσολάκογλου. Άλλοι Δημοκράτες αξιωματικοί και στρατιώτες αρνούνται να παραδώσουν τα όπλα, υποχωρώντας τα κρύβουν γιατί πιστεύουν ότι θα τα χρειαστούν κάποτε. Στις 27 Απρίλη 1941 οι Γερμανοί καταλαμβάνουν την Αθήνα και λίγο αργότερα ολόκληρη την Ελλάδα. Η Κρήτη αντιστάθηκε γενναία, προκάλεσε τον παγκόσμιο θαυμασμό και είναι γνωστή η ρήση κάποιου μεγάλου αντρός, (Ουίνστον Τσώρτσιλ) ότι από δω και πέρα, θα λέμε ότι οι ήρωες πολεμούν σαν τους Έλληνες.
Στην κατεχόμενη Ελλάδα όλα τά ΄σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά. Η πείνα θερίζει τον λαό. Οι Έλληνες λιμοκτονούν, αλλά δεν χάνουν το θάρρος και την ελπίδα. Η ελπίδα αυτή θέριεψε μέσα τους όταν δύο νέοι ο Μανώλης Γλέζος και ο Λάκης Σάντας κατέβασαν τη Γερμανική σβάστικα από την Ακρόπολη που χαρακτηρίστηκε πως ήταν η πρώτη αντιστασιακή πράξη στην Ευρώπη.
Στις 27 Σεπτέμβρη του 1941 ιδρύεται η πρώτη μεγάλη αντιστασιακή οργάνωση, το ΕΑΜ, που στη συνέχεια ιδρύει τον Εθνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό του τον ΕΛΑΣ, την Εθν. Αλληλεγγύη και το ΕΑΜ νέων. Οι μικρές ομάδες αντίστασης συσπειρώνονται. Οι πιο πολλές προσχωρούν στον ΕΛΑΣ με στρατιωτικό διοικητή τον Στρατηγό Στ. Σαράφη και καπετάνιο τον Αρη Βελουχιώτη.
Στη Λάρισα, στη συγκρότηση των Αντιστασιακών οργανώσεων πρωτοστατούν τα στελέχη του ΚΚΕ που είχαν δραπετεύσει από τα νησιά της εξορίας και την Ακροναυπλία.
Με τη δράση στη Λάρισα και σε όλη τη Θεσσαλία τα στελέχη του ΚΚΕ κ. Γαμπέτας απ' τη Λίμνη Ευβοίας, που εκτελέστηκε αργότερα στην Πάτρα ο Κ. Καραγιώργης, ο Κυριάκος Τσακίρης και πολλοί άλλοι νέοι κυρίως άνθρωποι μέλη της ΟΚΝΕ. Δυναμώνουν με τη δράση τους το αντάρτικο του ΕΛΑΣ, που στη Θεσσαλία φούντωσε ιδιαίτερα μετά την ίδρυση της ΕΠΟΝ στις 23 Φλεβάρη 1943. Οι νέοι επονίτες με θάρρος και ενθουσιασμό, εθελοντικά δίνουν τη ζωή τους χωρίς ίχνος ιδιοτέλειας. Στα χωριά τα βουνά και τους κάμπους οι επονίτες παίρνουν μέρος στις μάχες με το σύνθημα πολεμούμε και τραγουδάμε.
Στη Θεσσαλία και ιδιαίτερα στο νομό Λάρισας έγιναν κατά των Γερμανοϊταλών μεγάλες μάχες. Θα αναφερθώ πολύ σύντομα στις κυριότερες από αυτές. Στις 9-6-1943 στη μάχη της πόρτας οι Ιταλοί παθαίνουν μεγάλη πανωλεθρία. Επικεφαλής των τμημάτων του ΕΛΑΣ είναι ο Μίμης Τάσος Μπουκουβάλας και ο μόνιμος αξιωματικός του στρατού τότε Γιώργος Ζαρογιάννης με το ψευδώνυμο Καβαλάρης, από την Κρανιά Ολύμπου. Στον Όλυμπο δρα το τάγμα μηχανικού με διοικητή τον Αντώνη Αγγελούλη Βρατσάνο. Στα χρόνια 1943-1944 γίνονται τα μεγαλύτερα σαμποτάζ στην Κοιλάδα των Τεμπών. Στις 23 Φλεβάρη 1944 ανατινάζεται η αμαξοστοιχία 53 με εκατοντάδες νεκρούς αξιωματικούς και οπλίτες των ΕΣΕΣ που πήγαιναν στο ανατολικό μέτωπο. Νωρίτερα είχαν ανατιναχθεί οι τοίχοι αντιστήριξης της σιδ. γραμμής, πιο κάτω απ΄ την Αγία Παρασκευή. Γίνονται το 1944 κι άλλα σαμποτάζ, στα Τέμπη και στη γραμμή από τον Πυργετό μέχρι τον Πλαταμώνα. Σε ένα από αυτά, παίρνουν μέρος και απλοί πολίτες, νέοι επονίτες, ακόμα και τα αετόπουλα, κρατώντας όχι όπλα, αλλά τσεκούρια και τανάλιες. Μετατρέπεται σε πραγματικό η μάχη στον κάμπο. Οι Γερμανοί είναι κλεισμένοι στα οχυρά φρούρια και δεν τολμούν να βγουν. Βάζουν συνεχώς με τα μυδράλια από μέσα. Οι αντάρτες ανατινάζουν τις γραμμές και οι νέοι άοπλοι πολίτες κόβουν τα τηλεγραφόξυλα και οι γυναίκες και τ' αετόπουλα με τις τανάλιες κόβουν τα σύρματα. Στο σαμποτάζ από την πλευρά των ανταρτών υπήρξε ένας νεκρός αντάρτης και από τους αμάχους μία κοπέλα από τη Ραψάνη, η Μαρία Μήτσου, μόλις 18 χρονών, όταν δέχτηκε μία ριπή κοντά στις γραμμές.
Στις 6 Μαΐου 1944 γίνεται η μεγάλη μάχη στον Καραλάκο κοντά στο Γκουνταμάνη Ολύμπου. Οι αντάρτες του μηχανικού συντρίβουν ένα τάγμα των ΕΣΕΣ, που έχει μεγάλες απώλειες και 14 αιχμαλώτους, ανάμεσα σ' αυτούς κι ο διερμηνέας της Γερμανικής διοίκησης Λάρισας Άλεξ Χέιγκς. Μετά τη μάχη είναι η πρώτη φορά που οι Γερμανοί με επίσημο έγγραφο απευθύνονται δια μέσου των ΕΣΕΣ προς το Στρατηγείο των ανταρτών και ζητούν την ανταλλαγή κάθε αιχμαλώτου με 10 Έλληνες που κρατούνταν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Επίσης ανάλογη έκκληση κάνει ο μητροπολίτης της Ιεράς Μητρόπολης Λάρισας Ζύχν Κύρριλος. Συγχαρητήριο τηλεγράφημα έστειλε και το Συμμαχικό στρατηγείο της Μέσης Ανατολής. Από την πλευρά των ανταρτών υπήρξαν 7 νεκροί και αρκετοί τραυματίες. Μεταξύ των νεκρών, ας μου επιτραπεί αυτή η αναφορά, και ο αδελφός μου Δημήτρης Κολλάτος με το ψευδώνυμο Ταρζάν, που του έδωσαν οι συμμαχητές του, μετά τις ανατινάξεις των βράχων των Τεμπών που τους εμπυρευμάτισαν οι αντάρτες του μηχανικού κρεμασμένοι με σχοινιά. Ο Αντώνης Βρατσάνος αναφέρει στο βιβλίο του «Βροντάει ο Όλυμπος». Παραθέτω επίσης ένα μικρό απόσπασμα αυτολεξεί από το βιβλίο του Κώστα Καψάλη με τίτλο «Από το Επος της Εθνικής Αντίστασης»: «Στον Καράλακο μεταξύ των νεκρών είναι και ο ήρωας από την ημίθεα εξόρμηση του στην ανατίναξη της τεθωρακισμένης αμαξοστοιχίας 53 Δημ. Κολλάτος, έτσι τον χαρακτήρισαν οι συναγωνιστές και συμμαχητές του».
Μεγάλη διάσταση πήρε η μάχη της σοδειάς. Οι Γερμανοί με τη βοήθεια του ΕΑΣΑΔ που πλαισιώνονταν από φασιστικά και εγκληματικά άτομα, θέλουν να αρπάξουν τη σοδειά και να τη μεταφέρουν στη Γερμανία. Η ταξιαρχία ιππικού του Μ. Μπουκουβάλα στον κάμπο και ο λόχος του μηχανικού Ολύμπου στην περιοχή Ελασσόνας και Αμπελώνα, τον Ιούνιο και Ιούλιο του 1944, διαλύουν τους Εασαδήδες, χτυπούν τους Γερμανούς και βοηθούν τους αγρότες στο μάζωμα της σοδειάς.
Όσο προχωρούσε το 1944 οι μάχες φουντώνουν. Οι Γερμανοί μη μπορώντας να συντρίψουν το κίνημα, καταφεύγουν σε ωμότητες, βασανιστήρια, εμπρησμούς και εκτελέσεις. Εκατοντάδες αγωνιστές οδηγούνται στα εκτελεστικά αποσπάσματα σ’ όλη την Ελλάδα. Στην Καισαριανή, το Δίστομο, τα Καλάβρυτα, στο Κούρνοβο, στο Δομένικο, το αντιαεροπορικό, στο Κοιμητήριο Λάρισας, στο Ελευθέριο, τον Αμπελώνα, στον Πυργετό και σε πολλά άλλα μέρη του νομού. Τα εγκλήματα αυτά αντί να πτοήσουν το λαό, δυναμώνουν τον αγώνα του. Οι οργανώσεις της Εθνικής Αντίστασης στη Λάρισα και σε όλη την Ελλάδα συμβάλλουν αποφασιστικά στη νίκη των συμμάχων, στην απελευθέρωση της Ελλάδας, τη Λευτεριά της Λάρισας, που ήρθε σαν σήμερα στις 23 Οκτώβρη του 1944. Την ημέρα εκείνη, οι καμπάνες στις εκκλησίες κτυπούσαν χαρμόσυνα. Ο κόσμος πλημμύρισε την Κεντρική πλατεία τραγουδώντας και χορεύοντας το «Λευτεριά πανώρια κόρη κατεβαίνει από τα όρη» Οι αντάρτες της ταξιαρχίας ιππικού μπαίνουν στη Λάρισα. Επικεφαλής είναι ο στρατιωτικός Διοικητής Κασσάνδρας και ο καπετάνιος της ταξιαρχίας Μ. Μπουκουβάλας. Μπαίνουν στην πλατεία. Απευθύνουν χαιρετισμό από το «Ολύμπιο» στα παραληρούντα πλήθη. Η Λάρισα είχε απελευθερωθεί!
Σήμερα 70 χρόνια μετά, αποτίουμε φόρο τιμής σ' όλους τους αγωνιστές και ιδιαίτερα σ' όσους πέσαν στα πεδία των μαχών και στα εκτελεστικά αποσπάσματα και υποσχόμαστε πως θα είναι αιώνια η μνήμη γι αυτούς και ενωμένοι όλοι μαζί οι Δημοκράτες δεν θα επιτρέψουμε ποτέ την αναβίωση του ναζισμού και του φασισμού, στην πολύπαθη χώρα μας.
Τιμή και Δόξα στους Μαχητές της Εθνικής Αντίστασης!
