Eccehomo (Ίδε ο άνθρωπος)

Από τον Βασίλη Πλατή,
φιλόλογο-δρα Ιστορίας Α.Π.Θ.

Για το τι συμβαίνει γύρω μας είμαστε μέχρι προχθές το βράδυ λίγο έως πολύ υποψιασμένοι. Για την έκπτωση της ηθικής μπροστά στο κέρδος και την ιδιοτέλεια, τον ατομικισμό, την απαξίωση. Προχθές συναντήσαμε «στην πιο γκροτέσκο όψη της» και την κοινωνική βαρβαρότητα, τον κυνισμό, την αποκτήνωση.

Δε χωρεί πλέον αμφιβολία ότι τα άτομα με ειδικές ατομικές δεξιότητες (ΑμεΑ) είναι «παρείσακτα» στον κοινωνικό βιότοπο, προκαλούν «άθελά» τους επιθετικές συμπεριφορές, αποτελούν «κάρφος» σε δυνητικούς «νταήδες-θύτες». Για τον Αντώνη το μάθαμε μετά... αφότου το έγκλημα είχε τελεστεί.
Είχε νοητική στέρηση ειπώθηκε μετά... κι να κάτι «πάνω του» θα προκαλούσε ενδεχομένως την πιο «πιστή προσήλωση» στο «υπέρτατο» εργασιακό καθήκον για την αποφυγή ολιγόλεπτης καθυστέρησης του απόπλου του Horizon Blue ήταν κάποια απόκλιση από τα όρια του καθωσπρεπισμού στο ντύσιμο, στην εξωτερική του εμφάνιση, στη φυσιογνωμία. Ποιος ξέρει που;
Πάντως, αμφιβάλλω, εάν την καταπακτή του πλοίου θα την έκλειναν με βία για κάποιον καλοντυμένο αργοπορημένο «χαρτογιακά», επί παραδείγματι, που θα πληρούσε τα κριτήρια της κοινωνικής αποδοχής. Τα τελευταία χρόνια αντιλαμβάνεται κανείς με θλίψη ότι οι παράμετροι και οι ενδείξεις στο «αξιόμετρο» της κοινωνίας έχουν αλλάξει δραματικά σε βάρος συμπολιτών μας, όπως ο αδικοχαμένος Αντώνης, που δεν πείραξαν ποτέ κανέναν αλλά την «κόσμησαν» με το χαμόγελό τους...
Φταίει η οικονομική κρίση, λένε κάποιοι, που άφηνε «απόνερα» και αλλοίωσε χαρακτήρες και κοινωνικά ήθη. Φταίει η πανδημία που με τον εγκλεισμό που επέφερε εξαγρίωσε και εξαχρείωσε τους ανθρώπους. Ίσως, ναι, φταίνε όλα αυτά. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι στην ελληνική κοινωνία, όπως αποδείχτηκε από αλληλουχία γεγονότων κατά το τελευταίο διάστημα, υπάρχει εμφανές έλλειμμα παιδείας.
Για να φτάσει άνθρωπος να σπρώξει άνθρωπο στη δίνη των κυμάτων στην αποβάθρα του λιμανιού του Πειραιά, να τον αφήσει αβοήθητο στη «μοίρα του», να αδιαφορήσει για τον εάν εκείνος θα επιζήσει αρκεί να μην καθυστερήσει ο απόπλους του δρομολογίου του πλοίου που εργάζεται φαίνεται ότι έχει διανυθεί πολύς δρόμος. Είμαστε πια μάρτυρες «συμπτώματος» στην κοινωνία, της κοινωνικής παθογένειας, η οποία εκδηλώνεται με την έλλειψη ενσυναίσθησης, αλληλεγγύης, την κοινωνική απάθεια, την έλλειψη ανθρωπιάς.
Όταν ο σεβασμός έχει χαθεί από τη σχολική τάξη και το περιβάλλον του σχολείου, όταν στις πιο «ασήμαντες» εκφάνσεις της καθημερινότητάς μας η ανθρωπιά υποχωρεί (λ.χ. στην άρνηση παραχώρησης θέσης στο λεωφορείο από νεαρότερο σε ηλικιωμένο), το αποτέλεσμα είναι ήδη προδιαγεγραμμένο.
Είναι τα διαδοχικά στάδια μιας διαδρομής που οδηγεί στο έγκλημα, την «άνευ αιτίας» ή «δι’ ασήμαντον αφορμήν» στέρηση της ανθρώπινης ζωής. Τα ΑμεΑ, λοιπόν, συγκαταλέγονται ανάμεσα στα πιο ευάλωτα «θύματα» αυτής της ζοφερής πραγματικότητας, όπου επιδεικνύουν την «ισχύ» τους άνθρωποι(;) που έχουν περάσει «επιτυχώς» τα παραπάνω στάδια ακολουθώντας στους κανόνες...
Με την ίδια πρακτική είναι σχεδόν βέβαιο ότι σε λίγα χρόνια θα αναζητούμε στο νοητό «πιθάρι της κοινωνίας» μας έναν «άνθρωπο», όπως ο παλαιός εκείνος Διογένης. Ο παιδαγωγικός ρόλος του σχολείου, και ιδιαίτερα των ανθρωπιστικών μαθημάτων και επιστημών, είναι ιδιαίτερα σημαντικός στην ανάσχεση της κοινωνικής παθογένειας, στην καλλιέργεια του ανθρωπισμού και της ηθικής και εν τέλει στην αποφυγή «νέων θυμάτων». Η πρόκληση είναι μπροστά μας ανοιχτή. Η ελληνική κοινωνία οφείλει να επουλώσει τις πληγές της και να αναζητήσει έναν νέο αξιακό βηματισμό.