Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
Μετά από αρκετή αναμονή το Υπουργείο Περιβάλλοντος ανάρτησε για διαβούλευση την αναθεώρηση του Σχεδίου Δ.Υ. της Θεσσαλίας (Λεκάνη Πηνειού) του 2017. Θυμίζω ότι για το Σχέδιο αυτό ο τότε γ.γ. Υδάτων (ουσιαστικά ο κ. Φάμελλος) είχε επιβάλει στους μελετητές να αφαιρέσουν από τις δυνατότητες προσφοράς νερού από όμορες λεκάνες. Ουσιαστικά είχαν αφαιρέσει τη δυνατότητα που προβλέπονταν από το αρχικό σχέδιο του 2014 για μεταφορά 250 εκατ. κ.μ. νερού από τον θεσσαλικό Αχελώο. Ευτυχώς η νέα Κυβέρνηση (από το 2021) αναίρεσε το έγγραφο αυτό και οι μελετητές έμειναν ελεύθεροι να αναλύσουν τις ανάγκες και τις δυνατότητες κάλυψης των ελλειμμάτων από όλες τις δυνατές πηγές. Είναι και αυτό μια πρόοδος που πιστώνεται στην παρούσα Κυβέρνηση αρκεί να εφαρμόσει τις προτάσεις των μελετητών. Τις επόμενες λίγες εβδομάδες η διαβούλευση θα συνεχιστεί με εκδήλωση που θα οργανωθεί στη Λάρισα, όπου ελπίζω όλοι οι φορείς της Θεσσαλίας θα μετάσχουν και θα υποβάλλουν τις προτάσεις τους, αλλά και την κριτική τους στα όσα προτείνουν οι μελετητές.
Η φετινή χρονιά ήταν ένα ισχυρό μήνυμα για όλους μας. Έδειξε ότι η κλιματική κρίση μάς έφτασε και τα επόμενα χρόνια είναι πιθανό να έχουμε συνέχεια των δυσκολιών. Μετά την αρχική προειδοποίηση (πριν τρία χρόνια) με τις πλημμύρες του «Ιανού» και τις ζημιές στην Καρδίτσα και τα Φάρσαλα ακολούθησε μια χρονιά με παγετούς, αυξομειώσεις της θερμοκρασίας και καύσωνες. Φέτος είχαμε σημαντική έλλειψη νερού από έλλειψη χιονοπτώσεων τον χειμώνα που περιόρισε τα αποθέματα νερού των τριών κύριων ταμιευτήρων της Θεσσαλίας (Ταυρωπός, Σμόκοβο, Κάρλα). Ιδιαίτερα βροχερούς Απρίλιο, Μάιο, Ιούνιο, καύσωνες τον Ιούλιο και Αύγουστο. Οι βροχές και οι καύσωνες είχαν αρνητικές επιπτώσεις στην παραγωγή των οπωροκηπευτικών που μείωσε την παραγωγή και αύξησε το κόστος φυτοπροστασίας. Τελικά είχαμε τις αυξήσεις τιμών των προϊόντων που τόσο πρόβαλλαν τα ΜΜΕ. Να δούμε τι θα μας περιμένει από δω και πέρα. Εύχομαι και ελπίζω όχι ξηρασία ή πλημμύρες.
Είναι προφανές ότι η διαχείριση του νερού είναι ένα κρίσιμο στοιχείο για το μέλλον της ζωής στη Θεσσαλία. Στη σωστή τους διαχείριση στηρίζεται η διατήρηση της παραγωγικής Θεσσαλικής Γεωργίας, της παραγωγικότερης της χώρας. Αλλά η διαχείριση του νερού είναι ένα θέμα που έχει ανεβεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια σε όλη την Ευρώπη και τον κόσμο, καθώς όλοι αντιλαμβάνονται ότι χωρίς νερό δεν μπορούμε να διατηρήσουμε το σημερινό επίπεδο ζωής μας.
Ο Ιωάννης Καλτσάς, επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Eπενδύσεων (ΕΤΕπ) για την Ελλάδα και την Κύπρο, σε συνέντευξή του και σε απάντηση για το σε ποιους τομείς αναζητάτε ευκαιρίες για επενδύσεις σημειώνει τα εξής: «Για παράδειγμα, η κλιματική αλλαγή θα δοκιμάσει τα όρια των υδάτινων πόρων μας, των ενεργειακών μας δικτύων, των δικτύων μεταφορών μας, των πόλεών μας. Η ΕΤΕπ επιθυμεί να υποστηρίξει τις επενδύσεις που θωρακίζουν την οικονομία της Ελλάδας και της Ε.Ε. από μελλοντικούς κλυδωνισμούς». Μάλλον αυτό δεν έχει γίνει κατανοητό από το πολιτικό σύστημα της χώρας και τους «οικολόγους του όχι σε όλα». Είναι ευκαιρία με τη διαβούλευση όλοι οι φορείς της Θεσσαλίας να ενωθούν και να διεκδικήσουν έργα που θα επιτύχουν την καλύτερη δυνατή διαχείριση των υδατικών πόρων και θα εξασφαλίσουν το μέλλον της περιοχής μας.
Ας δούμε συνοπτικά τι προτείνουν οι μελετητές. Αρχικά εκτιμούν ότι οι αρδευόμενες εκτάσεις της Θεσσαλίας φτάνουν δυνητικά τα 2.800.000 στρέμματα. Με βάση αυτό εκτιμούν το σημερινό έλλειμμα σε νερό, εκτιμούν τις ανάγκες για το μέλλον και προτείνουν λύσεις για την κάλυψη των αναγκών. Το σημερινό έλλειμμα εκτιμάται σε 500 εκατ. κ.μ. που καλύπτεται από υπερεκμετάλλευση των επιφανειακών (ο Πηνειός ξηρός το καλοκαίρι από τα Τρίκαλα) και των υπόγειων υδάτων (συνεχής αύξηση του βάθους άντλησης και του αντίστοιχου κόστους, είσοδος θαλασσινού νερού). Ο χάρτης των μελετητών που σας παραθέτω δείχνει την κατάσταση των υπόγειων υδάτων της Θεσσαλίας. Ο κίνδυνος εισόδου θαλασσινού νερού ελλοχεύει. Το κόκκινο καλύπτει σχεδόν όλο το πεδινό τμήμα της Θεσσαλίας. Αυτό το έλλειμμα χονδρικά αντιστοιχεί στην άρδευση 1.000.000 στρ.
Πώς προτείνουν οι μελετητές να καλυφθεί το έλλειμμα; Με τρεις κατηγορίες μέτρων:
1. Με μέτρα εξοικονόμησης κατανάλωσης νερού με βελτίωση του συστήματος μεταφοράς και διανομής και με βελτίωση των μεθόδων εφαρμογής του νερού στα χωράφια. Προτείνουν μείωση της μέσης κατανάλωσης νερού στα 450 κ.μ./στρ. έναντι 500 σήμερα. Μέτρα εφικτά με τις σημερινές τεχνολογίες, που πρέπει, όμως, να προωθηθούν.
2. Μέτρα αύξησης της προσφοράς νερού από έργα που έχουν δρομολογηθεί τα τελευταία χρόνια, όπως Ναρθάκι, Καλτετζόρεμα, Αγιόκαμπος, Αμπελάκια, Ενιπέας. Έργα που γίνονται και ελπίζουμε να λειτουργήσουν τα επόμενα χρόνια.
3. Μέτρα αύξησης προσφοράς νερού από έργα που πρέπει να σχεδιαστούν και εκτελεστούν ή περατωθούν. Αυτά είναι τα μεγάλα φράγματα Πύλης, Μουζακίου, Αγιονέρι, Δελέρια κ.λπ., σε συνδυασμό με τη περάτωση του Ταμιευτήρα Συκιάς και τη μεταφορά 250 εκατ. κ.μ. νερού από τον Θεσσαλικό Αχελώο.
Είναι ένα σχέδιο που μπορεί να λύσει μακροχρόνια τα προβλήματα της Θεσσαλίας εξασφαλίζοντας το μέλλον της με τέσσερα στοιχεία ασφάλειας: Ασφάλεια από πλημμύρες, ασφάλεια από ξηρασίες, ενεργειακή ασφάλεια από την παραγωγή ΥΗ ενέργειας, αλλά και μείωση της κατανάλωσης ενέργειας για άντληση του νερού και, τέλος, επισιτιστική ασφάλεια από τη διατήρηση της ακμαίας γεωργικής δραστηριότητας που μπορεί να αυξηθεί κατακόρυφα εάν εξασφαλιστεί καθαρό και φθηνό νερό. Σημειώνω ότι οι μελετητές θεωρούν ότι η μη μεταφορά νερού από τον Αχελώο θα υποχρεώσει σε μείωση των αρδευόμενων εκτάσεων κατά 400.000 στρ. Εκτιμούν επίπτωση στο εισόδημα της περιοχής 4-5%, που κατά τη γνώμη μου είναι λίγο. Διότι όταν οι ξηρικές καλλιέργειες έχουν κύκλο εργασιών 60-100 ευρώ/στρ. οι ποτιστικές έχουν πάνω από 500 ευρώ/στρ. για να έχουμε τον μ.ο. των 300 ευρώ/στρ. Επομένως, μείωση άμεσου εισοδήματος κατά 200.000.000 ευρώ που είναι κοντά στο 15%, χωρίς να υπολογίσουμε την απώλεια εισοδήματος από άλλες δραστηριότητες (πολλαπλασιαστής).
Είναι στα χέρια των φορέων της Θεσσαλίας να διεκδικήσουμε σύσσωμοι τον προγραμματισμό και την εκτέλεση των απαραίτητων έργων, όπως τα προτείνουν οι μελετητές για τη βελτίωση της ποιότητας των νερών της Θεσσαλίας, όπως απαιτεί η σχετική οδηγία για τα νερά της Ε.Ε. Η διαβούλευση για τα σχέδια διαχείρισης υδάτων είναι μια καλή ευκαιρία να τοποθετηθούν όλοι και ιδιαίτερα αυτοί που διεκδικούν την ψήφο μας στις επόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές. * Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος,
ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
