Το σχόλιο της Δευτέρας

Η εικόνα που λατρεύω να βλέπω κάθε Κυριακή των Βαΐων είναι αυτήν των ηλικιωμένων κυριών όταν σχολνάνε οι εκκλησίες. Κεφάτες, περιποιημένες, με τα καλά τους ρούχα, ξεχύνονται στους δρόμους της γειτονιάς κρατώντας κλωνάρια από βάγια στα χέρια. Κάπου πηγαίνουν για καφέ και μετά... σπίτι για το τηγάνισμα του ξαρμυρισμένου μπακαλιάρου.

Κοσμοπλημμύρα και χθες στους ναούς της Λάρισας. Οι πολίτες έδειξαν τις... προθέσεις τους ενόψει της Μεγάλης Εβδομάδας. Η θρησκεία έχει -έστω και περιστασιακά- μεγάλη απήχηση μεταξύ των πολιτών. Πιστεύει ή δεν πιστεύει κανείς, η θρησκεία στην Ελλάδα είναι πάνω απ’ όλα τελετουργία, είναι έθιμο, συνήθεια, παράδοση που ακολουθείται πιστά από τη μεγάλη πλειοψηφία του κόσμου από... βρεφικής ηλικίας. Χθες, ας πούμε, στην εκκλησία της γειτονιάς, έβλεπα και πάλι νέες κοπέλες, μικρομαμάδες, «φορτωμένες» με τα μωρά, να δίνουν τις γνωστές μάχες μπροστά στον ιερέα μέχρι να τα κοινωνήσουν. Έτσι τα βρέφη μπαίνουν από μικρά σε συγκεκριμένο κανάλι που είναι αυτό του εκκλησιασμού. Δεν είμαι καθόλου βέβαιος ότι οι ίδιες μικρομαμάδες εκτελούν τακτικά τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Κουρασμένες από τη δουλειά όλης της εβδομάδας, αποκαμωμένες από την κούραση που συνεπάγεται να μεγαλώνεις παιδί, το πιθανότερο είναι πως βρίσκουν τις Κυριακές ευκαιρία για μερικές ώρες ύπνου παραπάνω. Ωστόσο, σε μεγάλες γιορτές σαν τη χθεσινή, αρκετές θα σηκωθούν νωρίς, θα ετοιμάσουν το παιδί, θα πάνε να το κοινωνήσουν, θεωρώντας το μέρος της... ανατροφής του.
Πιστεύουν οι Έλληνες. Είτε πηγαίνουν είτε όχι τακτικά στην εκκλησία, το 80% του κόσμου στην Ελλάδα, σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση, δηλώνει ότι προσεύχεται και ζητά την «εξ’ ύψους βοήθεια», ειδικά από την Παναγία. Μπορεί να είναι οι περισσότεροι «πιστοί της μαγειρίτσας» και να εξαφανίζονται απ’ την Ανάσταση αμέσως μετά το «Χριστός Ανέστη», αλλά κατά βάθος πιστεύουν σ’ αυτό που επικράτησε να αποκαλείται «ανώτερη δύναμη», δίχως να... το ψάχνουν παραπέρα.
Εντυπωσιάζει πράγματι αυτή η αντοχή της θρησκείας. Παλιά, όλο το σύστημα έπεφτε πάνω σου να σε γαλουχήσει χριστιανικά, και μάλιστα ορθόδοξα χριστιανικά. Στο Δημοτικό οι δάσκαλοι της εποχής μετέφεραν έντονα θρησκευτικά συναισθήματα, ενώ το μάθημα των Θρησκευτικών ήταν βασικό στην εκπαίδευση. Στα χρόνια της Χούντας, μάλιστα, το «Κατηχητικό» ήταν σχεδόν υποχρεωτικό για τους μαθητές του Δημοτικού. Εκεί τα κηρύγματα εναντίον Ιεχωβάδων, Καθολικών του Πάπα, των Προτεστάντων και λοιπών «αιρετικών» δημιουργούσαν στις παιδικές ψυχές ένα σκληρό και αδιαπέραστο περίβλημα ορθοδοξίας. Θυμάμαι ότι για πολλά χρόνια έβλεπα Ιεχωβάδες να μοιράζουν φυλλάδια και ήμουν έτοιμος να τους... ορμήξω ως... «εχθρούς», ως... μιαρούς διαφθορείς της χριστιανικής πίστης. Θεωρούσα τον Πάπα ως υπεύθυνο για όλα τα δεινά του ελληνισμού και τους προτεστάντες σχεδόν άθεους.
Η κατήχηση, βέβαια, ξεκινούσε απ’ το σπίτι. Εκεί, η προσευχή στο τραπέζι, όπου βρισκόταν -ακόμη- η οικογένεια, η βραδινή προσευχή, τα ευχέλαια, τα τρισάγια, το ζύμωμα της λειτουργιάς, αλλά και ο κυριακάτικος οικογενειακός εκκλησιασμός ήταν πρακτικές απόλυτα ενταγμένες στη ζωή μιας οικογένειας, ενώ και το κράτος φρόντιζε να σου το θυμίζει τακτικά. Το σλόγκαν «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών» και το εμβληματικό τρίπτυχο του «πατρίς - θρησκεία - οικογένεια» ήταν βασικοί ιδεολογικοί πυλώνες που δεν προκαλούσαν... γέλιο, όπως σήμερα που το ανέσυρε στην επιφάνεια αυτή η γραφική περσόνα, ο εν αναμονή ευρωβουλευτής Αυτιάς. Οι αμφισβητήσεις και η αντίδραση που βγάλαμε σε Γυμνάσιο και Λύκειο, η μόδα της αθεΐας που βιώσαμε ως φοιτητές, δεν κατάφεραν να μας αλλοιώσουν για πάντα. Μπορεί να απομακρυνθήκαμε από τις εκκλησιαστικές τελετουργίες, αλλά πάλι θρησκευτικό γάμο κάναμε οι περισσότεροι, και σαν γεννήσαμε παιδιά, στον παπά τα πήγαμε για την ευχή του σαραντίσματος. Με τον παπά δώσαμε μάχες να τα κοινωνήσουμε και καθόλου δε μας χαλούσε -ως γονείς- που το σχολείο έκανε τακτικά εκκλησιασμό. Η Εκκλησία φάνταζε πάντα στα μάτια των γονέων ως ένας χώρος όπου τα παιδιά θα αποκτήσουν τις ηθικές αρχές που είναι αναγκαίες στη ζωή.
Σήμερα δεν υπάρχει όλος αυτός ο καταιγισμός θρησκευτικότητας. Η οικογένεια είτε αδιαφορεί είτε απλώς δε... συζητά, αφού τα μέλη της είναι βυθισμένα στο κινητό. Το κράτος δεν ασχολείται και κηρύσσει τη θρησκευτική ουδετερότητα, γιατί γνωρίζει πως με τόσους μετανάστες πια θα είναι απερίσκεπτο, έως και επικίνδυνο, η υποδαύλιση θρησκευτικών παθών. Και στα σχολεία δίνεται ακόμη και δυνατότητα απαλλαγής από το μάθημα των Θρησκευτικών.
Αναμενόμενες εξελίξεις. Η εποχή ανέδειξε νέα μεγάλα ζητήματα, έφερε τεράστια ηθικά διλήμματα και η τεχνολογία έχει δείξει στον άνθρωπο ότι τα όριά του είναι χωρίς... όρια. Μοιραία και η ίδια η Εκκλησία βιώνει πια νέες πραγματικότητες που ζητούν πειστικές απαντήσεις. Αν κάποτε π.χ. κήρυττε τον εύκολο δρόμο του «αγάπα τον πλησίον σου» (όπου «πλησίον» νοούταν ο... «στρέιτ» πλησίον), πώς να εντάξει σήμερα στη ρητορική της αγάπης και τους... ΛΟΑΤΚΙ που επιθυμούν να παντρεύονται και να αποκτούν παιδιά; Πώς να πείσει ο ίδιος ο αρχιεπίσκοπος ότι τα εμβόλια κατά του Covid είναι παραχώρηση της θείας πρόνοιας, όταν ο κατώτερος κλήρος τον υπονομεύει διαδίδοντας υπογείως πως όλα αυτά είναι επινοήσεις του... «σατανά»; Πώς να πείσει τους φανατικούς να δεχθούν τις νέες εξελιγμένες αστυνομικές ταυτότητες;
Δύσκολα χρόνια για όλους. Και το μόνο βέβαιο και ακλόνητο που μένει είναι η πίστη του ανθρώπου -μ’ όλη την πρόοδο που έχει κάνει- στον Θεό ως ιδέα, αλλά και ως «απάντηση» στην αδυναμία του να αντιμετωπίσει δυσκολίες με κυριότερες αυτές της υγείας.
Ο πολύς κόσμος -ειδικά στην Ελλάδα- πιστεύει γενικά και... αόριστα στον Θεό, κατά την έννοια που προσδιόρισε ο Χριστός στον Απόστολο Θωμά: «Μακάριοι οἱ μη εἰδόντες καί πιστεύσαντες». Μεγάλη Εβδομάδα και Πάσχα ο ίδιος αυτός κόσμος θα γεμίσει τις εκκλησιές, άλλος από συνήθεια, άλλος από πίστη, άλλος για την κατάνυξη. Θα σχηματίσει μεγάλες ουρές μπροστά στον Επιτάφιο και αμέσως μετά θα κατακλύσει τα τσιπουράδικα στο πλαίσιο της κοσμικής μας δημοκρατίας, αγνοώντας τα κηρύγματα των παπάδων για νηστεία και εγκράτεια.
Ο περισσότερος κόσμος ξέρει τα όριά του στη σχέση του με τον Θεό. Έχει επίγνωση της αδυναμίας του να πιστέψει και δίνει μάχη με τις αμφιβολίες του. Αλλά έχει καταλήξει στον περίφημο «δυϊσμό» του Πασκάλ που είπε: «Είναι αδιανόητο να υπάρχει Θεός και είναι αδιανόητο να μην υπάρχει Θεός».
Φυσικά, υπάρχουν και οι άλλοι. Που έχουν αυτοχριστεί... θεματοφύλακες της θρησκείας, των δογμάτων και των τύπων της. Κυκλοφορούν με το... «χριστιανόμετρο» στο χέρι και ψηφίζουν Βελόπουλο, Νατσιό και άλλους... θρησκευτικούς ηγέτες. Τι να πεις. Ο καθείς εφ’ ω ετάχθη. Καλό Πάσχα κι ο Θεός... βοηθός.
ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΛΕΣΗΣ
[e-mail]