Η διδασκαλία της Εθνικής Αντίστασης μπορεί και χρειάζεται να συνδυαστεί τόσο με την τοπική όσο και με την παγκόσμια ιστορία».
Αυτά δηλώνει σήμερα στην «Ελευθερία», ο κ. Κώστας Μάγος, ο οποίος είναι επίκουρος καθηγητής Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης στο Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Να σημειώσουμε πως πρόσφατα ολοκληρώθηκε πιλοτικό πρόγραμμα για τη διδασκαλία του Ολοκαυτώματος σε σχολικές μονάδες της Μαγνησίας.
Συνέντευξη στη Γεωργία Κωστακοπούλου
* Πιλοτικό Πρόγραμμα για τη Διδασκαλία του Ολοκαυτώματος σε μαθητές Δημοτικού Σχολείου πήρε σάρκα και οστά από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, την Ισραηλιτική Κοινότητα Βόλου και τις Εκδόσεις ‘Καλειδοσκόπιο’. Εκτιμάτε πώς τέτοιες πρωτοβουλίες πρέπει να έχουν και συνέχεια;
- «Προφανώς, πρέπει να έχει και συνέχεια. Ο σκοπός μιας τέτοιας πρωτοβουλίας, όπως είναι η εκπαιδευτική προσέγγιση του Ολοκαυτώματος, ουσιαστικά στοχεύει στην ευαισθητοποίηση των μαθητών κατά των στερεοτύπων και των διακρίσεων, στην ανάπτυξη του σεβασμού και της αποδοχής της ετερότητας, στην εκπαίδευση για την κοινωνική δικαιοσύνη και την δημοκρατική ευθύνη. Είναι προφανές ότι στόχοι όπως οι παραπάνω δεν μπορούν να επιτευχθούν μέσα από περιστασιακές εκπαιδευτικές δράσεις, αλλά χρειάζεται μια διαρκής και συστηματική ευαισθητοποίηση των μαθητών τόσο στο πλαίσιο του αναλυτικού προγράμματος και των γενικότερων σχολικών δράσεων όσο και έξω από αυτές».
* Εκτός από το Ολοκαύτωμα την ίδια θέση θα μπορεί να πάρει στη διδασκαλία και η Εθνική Αντίσταση; Ποια η άποψή σας;
- «Βεβαίως, και η Εθνική Αντίσταση είναι ένα θέμα που πρέπει να γνωρίσουν και να μελετήσουν οι μαθητές ήδη από το Δημοτικό. Και γι’ αυτό το θέμα υπάρχουν πλέον εξαιρετικές πηγές και πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό, τόσο έντυπο όσο και ψηφιακό, που μπορεί να υποστηρίξει αποτελεσματικά τη διδασκαλία και τη μάθηση. Η διδασκαλία της Εθνικής Αντίστασης μπορεί και χρειάζεται να συνδυαστεί τόσο με την τοπική όσο και με την παγκόσμια ιστορία. Μέσα από μια τέτοια προσέγγιση οι μαθητές θα αναζητήσουν και θα μπορέσουν να κατανοήσουν τις σχέσεις και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ιστορικών γεγονότων. Ο σκοπός είναι τα παιδιά, όσο γίνεται από μικρότερη ηλικία, να εξοικειωθούν με την έρευνα των πηγών, να μάθουν να στοχάζονται και να διερωτώνται, να συνδέουν το χθες με το σήμερα».
* Και πόσο βοηθούν αυτές στη διαμόρφωση μιας άλλης κουλτούρας στα παιδιά;
- «Φυσικά, μια τέτοια διαδικασία οδηγεί στην διαμόρφωση μιας άλλης κουλτούρας του μαθητή, ενός άλλου τρόπου σκέψης και προσέγγισης της γνώσης, τόσο της ιστορικής όσο και της γενικότερης. Οι μαθητές αφήνουν πίσω την αποστήθιση των ιστορικών αφηγήσεων κάποιου ‘παντογνώστη’ αφηγητή και αναζητούν οι ίδιοι να διαμορφώσουν άποψη για τα γεγονότα, τόσο τα παλαιότερα όσο και τα σύγχρονα και να αναζητήσουν και να διατυπώσουν τις δικές τους ‘αλήθειες’. Συγχρόνως οδηγούν σε μια άλλη σχολική κουλτούρα. Μια κουλτούρα που δεν καλλιεργεί τον ανταγωνισμό και την αποστήθιση, αλλά καλλιεργεί την κριτική σκέψη, την έρευνα, τον στοχασμό και τον αναστοχασμό».
* Προβλέπεται, τονίζεται στην ίδια ανακοίνωση, να γίνει σύνδεση του παραπάνω εκπαιδευτικού προγράμματος με το προσφυγικό ζήτημα ώστε να συζητηθούν θέματα που εστιάζουν στην ξενοφοβία και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Όσον αφορά στις δύο τελευταίες έννοιες, εκτιμάτε πως δεν έχουν καλλιεργηθεί όσο πρέπει στην ελληνική κοινωνία και ιδίως στις μικρές ηλικίες;
- «Χρειάζεται πολύς χρόνος και πολλή δουλειά ώστε έννοιες όπως αυτές της ξενοφοβίας και του κοινωνικού αποκλεισμού να μπορέσουν όχι μόνο να γίνουν κατανοητές από τα παιδιά, ιδιαίτερα των μικρότερων ηλικιών, αλλά και να οδηγήσουν σε υιοθέτηση αντιλήψεων και στάσεων που αναδεικνύουν σεβασμό και αποδοχή της διαφορετικότητας. Είναι αλήθεια ότι αρκετά συχνά τα παιδιά δέχονται αντιφατικά ερεθίσματα. Μπορεί, για παράδειγμα, στο πλαίσιο του σχολείου να γίνεται ένα πρότζεκτ με μήνυμα το «Όλοι διαφορετικοί όλοι ίσοι», όμως στην πράξη διαπιστώνουν ότι η αποδοχή της διαφορετικότητας και πολύ περισσότερο η συνθήκη της ισότητας δεν ισχύουν. Έτσι, τα παιδιά και ιδιαίτερα τα μικρότερα που δεν έχουν ακόμη αναπτύξει δεξιότητες κριτικής προσέγγισης και ανάλυσης των καταστάσεων, συχνά μπερδεύονται και εκδηλώνουν αμφίθυμες απόψεις και συμπεριφορές. Είναι σημαντικό, πάντως, ότι θέματα όπως αυτά της πολιτισμικής ποικιλίας, της συνύπαρξης, της κοινωνικής δικαιοσύνης συζητιούνται πια αρκετά συχνά στις σχολικές τάξεις. Βέβαια υπάρχει ανάγκη για ακόμη περισσότερη συζήτηση και επεξεργασία. Κι όχι μόνο συζήτηση, αλλά και δράση, κοινωνική δράση».
* Πώς βλέπετε το ελληνικό σχολείο στις αρχές του 21ου αιώνα; Τι προσφέρει, αλλά και τι μέχρι τώρα δεν είναι σε θέση να προσφέρει;
- «Σίγουρα τις τελευταίες δεκαετίες στο ελληνικό σχολείο έχουν γίνει πολλά θετικά βήματα και σε πολλά επίπεδα σε σχέση με το παρελθόν. Ενδεικτικά μόνο μπορώ να αναφερθώ στην προσφερόμενη ποιότητα της εκπαίδευσης και επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών, στη βελτίωση των σχολικών βιβλίων, στη χρήση καινοτόμων διδακτικών μεθόδων, στο σχεδιασμό πρωτότυπων εκπαιδευτικών προγραμμάτων και σε πολλά ακόμη. Φυσικά, πολλά πράγματα μπορούν να γίνουν ακόμη. Ίσως κομβικό σημείο είναι ο προσανατολισμός της εκπαίδευσης όχι μόνο στην κάλυψη της ύλης με μοναδικό κίνητρο την εισαγωγή στο Πανεπιστήμιο, αλλά σε διαδικασίες που οδηγούν σε ευαισθητοποιημένους, κριτικούς, στοχαζόμενους μαθητές άρα και αυριανούς πολίτες. Ως σχολείο, ως εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά και ως γονείς, χρειάζεται να καλλιεργήσουμε στα παιδιά αφενός το ενδιαφέρον και το κίνητρο για την γνώση, αλλά συγχρόνως την έγνοια και τη διάθεση να δράσουν για να στηρίξουν τον ‘άλλον’, τον ‘διπλανό’ τους, τον Εβραίο του τότε, τον πρόσφυγα του σήμερα. Με άλλα λόγια, ένα από τα σημαντικότερα σημεία στα οποία νομίζω ότι χρειάζεται, εκτός των άλλων, να εστιάσει το σχολείο του 21ου, είναι η ανάπτυξη της ενσυναίσθησης και των αντίστοιχων κοινωνικών δεξιοτήτων. Πραγματικά πιστεύω ότι οι δεξιότητες αυτές θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στο μέλλον των ανθρώπινων κοινωνιών».
