Συνέντευξη στον Φώτη Καραγιάννη

«Διαστρεβλωμένο» και «θνησιγενές», χαρακτηρίζει το σημερινό σύστημα παραγωγής και προώθησης του βαμβακιού στις διεθνείς αγορές, ο επικεφαλής προϊστάμενος του Εθνικού Κέντρου Ποιοτικού Ελέγχου, Ταξινόμησης και Τυποποίησης Βάμβακος Δρ. Μωχάμεντ Νταράουσε σε συνέντευξη που έδωσε στην «Ε.τ.Δ.».

Ο γνωστός ερευνητής θεωρεί απολύτως αναγκαία τη ριζική αλλαγή του ισχύοντος καθεστώτος, στο πλαίσιο μιας νέας στρατηγικής που θα πρέπει να εφαρμόσει η Ελλάδα, αν θέλει να μην χάσει ένα αγροτικό προϊόν με παγκόσμια ζήτηση, που μπορεί να στηρίξει ουσιαστικά την οικονομική της ανάπτυξη.

Ο κ. Νταράουσε επισημαίνει ακόμη, ότι μεγάλος χαμένος από τη νέα ΚΑΠ και τη μείωση της αποσυνδεδεμένης ενίσχυσης είναι η Θεσσαλία, όπου η βαμβακοκαλλιέργεια αποτελεί βασικό πυλώνα της γεωργίας της... Προτρέπει λοιπόν τους πολιτικούς και τους φορείς της Περιφέρειάς μας να ξεκινήσουν κοινή διεκδικητική προσπάθεια δημιουργίας των προϋποθέσεων που χρειάζονται για να επιτευχθεί όχι μόνο η ανάκαμψη, αλλά και η εκτίναξη του θεσσαλικού βαμβακιού στις διεθνείς αγορές!

Η συνέντευξή του έχει ως εξής:

* Εκτιμάτε ότι σήμερα υπάρχει θετικό, ή αρνητικό κλίμα για τη βαμβακοκαλλιέργεια στη χώρα μας και στην Ευρωπαϊκή Ένωση;

- Γενικότερα βλέπω πως υπάρχει αρνητικό κλίμα για το βαμβάκι, το οποίο δεν επηρεάζει θετικά τις πολιτικές αποφάσεις για στήριξη της καλλιέργειας. Αυτό βέβαια οφείλεται κατά ένα μέρος στις επιπτώσεις της στο περιβάλλον, μα και στο υψηλό κόστος παραγωγής... Η Ελλάδα είναι 1η ή 2η χώρα διεθνώς σε κόστος παραγωγής και αυτό είναι ένα πρόβλημα που πρέπει να λυθεί με οργανωτικά, τεχνικά, επιστημονικά και βέβαια, με πολιτικά μέτρα. Το λέω αυτό διότι έχει δημιουργηθεί μια λανθασμένη εντύπωση σχετικά με τις μεγάλες εισροές στο βαμβάκι. Αυτή ανάγεται στην περίοδο 1981-1995, των υψηλών επιδοτήσεων, που οδήγησε άκριτα σε μεγάλες εισροές εκ μέρους των παραγωγών, όπως η υπερβολική άρδευση, λίπανση και χρήση πρόσθετων χημικών. Αυτό όχι μόνο επισκίασε τις πραγματικές ανάγκες της καλλιέργειας, αλλά καθιέρωσε τη σπατάλη ως μια ανάγκη στη βαμβακοκαλλιέργεια. Επίσης το ίδιο άκριτο καθεστώς επιδοτήσεων οδήγησε στη μονοκαλλιέργεια, καθώς οι άλλες καλλιέργειες είχαν μικρή ανταγωνιστικότητα σε σχέση με το βαμβάκι. Η περίοδος αυτή οδήγησε την καλλιέργεια σε εκτροπή στη χώρα μας η οποία διαμόρφωσε μια κακή, και πλασματική εικόνα για το βαμβάκι σχετικά με τις μεγάλες εισροές και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Γι’ αυτό ευθύνεται κυρίως η πολιτική των επιδοτήσεων εκ μέρους της ΕΕ, η έλλειψη στρατηγικής από την Ελληνική Πολιτεία και η έλλειψη οργάνωσης στους παραγωγούς. Όλα τα παραπάνω «πριονίζουν» συνεχώς το μέλλον της βαμβακοκαλλιέργειας, η οποία δεν έχει προοπτική κάτω από το σημερινό διαστρεβλωμένο σύστημα.

Επιπλέον, οι επιλογές των Θεσσαλών παραγωγών για στροφή σε άλλες μεγάλες καλλιέργειες στον κάμπο της Θεσσαλίας, παρά το γεγονός ότι είναι περιορισμένες, δεν είναι κατ’ ανάγκη βέβαιο ότι θα επιφέρουν θετικά αποτελέσματα στην τοπική γεωργία και στην οικονομία, καθώς δεν είναι αντιληπτό ότι υπάρχει τέτοιος σχεδιασμός.

* Ποιο είναι το μέλλον του θεσσαλικού βαμβακιού με τη νέα ΚΑΠ και τη σημαντική μείωση της αποσυνδεδεμένης (τσεκ) ενίσχυσης κατά περίπου 50%;

- Η μείωση της αποσυνδεδεμένης ενίσχυσης (το λεγόμενο τσεκ για τους βαμβακοπαραγωγούς) φέρνει σημαντική μείωση στη βαμβακοκαλλιέργεια, η οποία θα επηρεάσει αρνητικά την οικονομία της Θεσσαλίας. Το 40% των καλλιεργούμενων εκτάσεων σήμερα στην Ελλάδα, αλλά και ο μεγαλύτερος αριθμός εκκοκκιστικών επιχειρήσεων βρίσκεται στην περιφέρειά μας. Σε περίπτωση που δεν καλυφθεί αυτή η μείωση, με προώθηση μιας πιο αποδοτικής καλλιέργειας, αυτό σημαίνει απώλεια οικονομικών πόρων (μειωμένες εισροές από συνδεδεμένη και αποσυνδεδεμένη ενίσχυση, συρρικνωμένο οικονομικό μέγεθος κ.τλ.), αλλά και θέσεων εργασίας (λιγότερα εκκοκκιστήρια και λιγότεροι απασχολούμενοι σε άλλους τομείς) με δεδομένο ότι το προϊόν έχει μεγάλο κύκλο εργασιών. Οι απώλειες αναμένεται να είναι ακόμα μεγαλύτερες για την τοπική οικονομία, αν λάβει κανείς υπόψη ότι πέρα από την προβλεπόμενη μείωση στην αποσυνδεδεμένη ενίσχυση, οι τιμές κατά την τρέχουσα περίοδο είναι χαμηλές και οι καιρικές συνθήκες δεν ευνόησαν ούτε την παραγωγή ούτε την ποιότητα, σε αρκετές περιοχές. Η συνδεδεμένη ενίσχυση δεν καλύπτει ούτε το 50% του κόστους καλλιέργειας... Επομένως, αν λάβει κανείς υπόψη το λάθος που κάνουν αρκετοί βαμβακοπαραγωγοί να αθροίζουν τη συνδεδεμένη με την αποσυνδεδεμένη (τη λαμβάνουν χωρίς να καλλιεργούν βαμβάκι) για να αποφασίσουν, τότε θα πρέπει να αναμένουμε ακόμη μεγαλύτερη μείωση της βαμβακοκαλλιέργειας το 2015. Για να «επιβιώσει» η βαμβακοκαλλιέργεια στη Θεσσαλία, αλλά και στη χώρα μας, απαιτείται στην παρούσα φάση μια ολική αναμόρφωση της σημερινής κατάστασης, διαφορετικά το μέλλον διαγράφεται δυσοίωνο!

* Το βαμβάκι αποτελεί μία σημαντική πηγή οικονομικών εισροών. Ποια μέτρα πιστεύετε ότι πρέπει να ληφθούν για τη βιωσιμότητα της καλλιέργειας;

- Για να ληφθούν μέτρα ενίσχυσης του προϊόντος, θα πρέπει πρώτα να καταγραφούν τα αρνητικά σημεία, ειδικά αυτά που είναι δυνατόν να διορθωθούν. Ένα από αυτά είναι η έλλειψη στρατηγικής... Δεν υπάρχει κατεύθυνση τι πρέπει να παράγουμε, πώς, πού, πόσο και για ποια αγορά. Άλλο αρνητικό σημείο είναι ότι το ελληνικό βαμβάκι χάνει συνεχώς έδαφος στη διεθνή αγορά σε ό,τι αφορά στην ταξινόμηση-τυποποίηση, κυρίως για τους λόγους που προανέφερα. Μεγάλα προβλήματα επίσης είναι το υψηλό κόστος παραγωγής και η έλλειψη οργάνωσης, συνεννόησης, σχέσεων εμπιστοσύνης στις τάξεις των παραγωγών. Ο καθένας στην αλυσίδα κάνει ότι νομίζει καλύτερο για να κερδίσει κάτι, χωρίς να ληφθούν σοβαρά υπόψη οι ανάγκες της αγοράς και κυρίως του τελικού χρήστη που τις διαμορφώνει. Θα πρέπει η Πολιτεία σε συνεργασία με τις εκκοκκιστικές επιχειρήσεις και με εκπροσώπους των παραγωγών να χαράξει μια στρατηγική, που θα στοχεύει στην παραγωγή ενός τυποποιημένου προϊόντος με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, με σταθερή ποιότητα και ποσότητα, με βάση τη ζήτηση της αγοράς. Μια στρατηγική που θα καθορίζει πώς, πού, από ποιους και σε ποιές ζώνες θα παραχθεί βαμβάκι. Ακόμη θα πρέπει να ληφθούν μέτρα που θα διευκολύνουν την ταξινόμηση-τυποποίηση, (όπως η μείωση της ανομοιομορφίας του προϊόντος), τομείς στους οποίους αρκετές χώρες, κυρίως του αναφερόμενου ως «Τρίτου Κόσμου», έχουν σημειώσει μεγάλη πρόοδο.

Τα τυποποιημένα βαμβάκια που παράγονται σε διάφορες χώρες θα κερδίζουν συνεχώς έδαφος στην αγορά, διότι συμβαδίζουν με την εξέλιξη της νέας τεχνολογίας στην κλωστοϋφαντουργία, η οποία δημιουργεί νέες ανάγκες στην ταξινόμηση-τυποποίηση του προϊόντος, όπου έχουμε σημαντικό έλλειμμα. Ένα μέρος της παραγωγής θα πρέπει σταδιακά να ενταχθεί σε προγράμματα εμπορικών σημάτων (Brand Cotton) ή ταυτότητας με ιδιαίτερα γνωρίσματα (Identity cotton) ή άλλων προγραμμάτων που εφαρμόζονται διεθνώς. Για τη μείωση του κόστους παραγωγής, δεν υπάρχει άλλος δρόμος πέραν από τη δημιουργία συλλογικών σχημάτων (ομάδες παραγωγών ή συνεταιρισμοί) και αυτό πρέπει να το κατανοήσουν οι ίδιοι οι αγρότες που θέλουν να παραμείνουν στη βαμβακοκαλλιέργεια, διαφορετικά δεν υπάρχει άλλος δρόμος για το μέλλον. Επίσης το κόστος παραγωγής μπορεί να μειωθεί με εφαρμογή τεχνικών-επιστημονικών μέτρων, αλλά αυτό προς το παρόν έχει μικρότερη σημασία από την οργάνωση της παραγωγής. Τα συλλογικά σχήματα παραγωγής δεν είναι προαπαιτούμενο μόνο για τη μείωση του κόστους, αλλά αφενός για την παραγωγή ενός τυποποιημένου προϊόντος και αφετέρου για τη διαμόρφωση σχέσεων συνεργασίας και εμπιστοσύνης.

* Πώς μπορεί η Ελλάδα να ισχυροποιήσει την ανταγωνιστικότητα του βαμβακιού της;

- Στην 73η Συνέλευση της Ολομέλειας της Διεθνούς Συμβουλευτικής Επιτροπής Βάμβακος (ICAC), που έγινε στη Θεσσαλονίκη 2-6 Νοεμβρίου 2014, όπου συμμετείχαν πάνω από 40 χώρες, θίχτηκαν όλα αυτά τα ζητήματα που αφορούν στην αγορά, στην ανταγωνιστικότητα, στην ταξινόμηση-τυποποίηση του προϊόντος και στα προγράμματα εμπορικών σημάτων (Brand Cotton ή Identity cotton). Τα συμπεράσματα ήταν σημαντικά για την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσει κάθε χώρα για το μέλλον. Έμφαση δόθηκε στην τυποποίηση στην αγορά και στα εφαρμοσμένα διεθνή προγράμματα στις διάφορες χώρες για βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του προϊόντος, εκεί όπου η Ελλάδα παρουσιάζει αδυναμίες.

Το «κλειδί» για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του προϊόντος και για την καλύτερη προώθησή του στη διεθνή αγορά είναι η τυποποίηση και η παραγωγή σταθερών ποιοτικών χαρακτηριστικών σε υπολογίσιμη ποσότητα για την αγορά. Αν αυτό συνδυασθεί με την παραγωγή προϊόντος ταυτότητας, ή εμπορικών σημάτων, τότε το ελληνικό βαμβάκι μπορεί να γίνει πιο ανταγωνιστικό και να έχει καλύτερη τιμή στη διεθνή αγορά. Η παραγωγή όμως τέτοιου προϊόντος απαιτεί εργαλεία, όπως είναι η οργάνωση, η δημιουργία κατάλληλων ζωνών, η τεχνική υποστήριξη, η σωστή επιλογή ποικιλιών και κυρίως η δημιουργία συλλογικών σχημάτων. Ένα τέτοιο σχήμα όμως, προϋποθέτει σχέση συνεργασίας-εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών της αλυσίδας, κυρίως παραγωγών και εκκοκκιστικών επιχειρήσεων. Η άλλη επιλογή είναι ότι το προϊόν θα πρέπει να παράγεται, να εκκοκκίζεται και να προωθείται στην αγορά από τον ίδιο φορέα είτε αυτός είναι ομάδα παραγωγών είτε είναι εκκοκκιστική επιχείρηση κ.τλ.

* Δημιουργήθηκε πέρυσι στην Καρδίτσα το Εθνικό Κέντρο Ποιοτικού Ελέγχου, Ταξινόμησης και Τυποποίησης Βάμβακος. Σε ποια κατάσταση βρίσκεται η νέα δομή, ένα χρόνο περίπου μετά την έκδοση της σχετικής ΚΥΑ;

- Το Εθνικό Κέντρο Βάμβακος εντάχθηκε πλέον στο νέο οργανόγραμμα του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ ως Τμήμα με έδρα την Καρδίτσα, επιβλέπει τα δύο Περιφερειακά Κέντρα Ταξινόμησης Βάμβακος και υπάγεται στο Ινστιτούτο Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών με έδρα τη Λάρισα. Οι αρμοδιότητές του έχουν καθοριστεί από την ΚΥΑ (596/50096 9/04/2014/ΦΕΚ 1058). Προσφέρει τεχνική υποστήριξη σε θέματα ποιότητας και στην ταξινόμηση του προϊόντος (σε εμπόρους, εκκοκκιστικές επιχειρήσεις, εταιρίες σποροπαραγωγής και ομάδες παραγωγών). Είχε πολύ καλή παρουσία στην 73η Συνέλευση της Ολομέλειας της Διεθνούς Συμβουλευτικής Επιτροπής Βάμβακος (ICAC).

Το Εθνικό Κέντρο διαθέτει δύο Εργαστήρια Ταξινόμησης Βάμβακος διαπιστευμένα από το ΕΣΥΔ με το ISO 17025. Παρά τον μικρό αριθμό υπαλλήλων που διαθέτει, συμμετέχει και συνεργάζεται με διάφορους φορείς, σε έργα και προτάσεις για ερευνητικά και αναπτυξιακά έργα για το βαμβάκι. Ένας από τους βασικούς στόχους μας είναι η διαμόρφωση προϋποθέσεων για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του προϊόντος, σε συνεργασία με εκκοκκιστικές επιχειρήσεις, με ομάδες παραγωγών και με τη Διακλαδική Βάμβακος. Επιδιώκουμε επίσης τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών στην ποιότητα, διευρύνοντας το πεδίο εφαρμογών με την έναρξη λειτουργίας ενός νέου εργαστηρίου ποιότητας νήματος, αφού διαθέτουμε τον εργαστηριακό εξοπλισμό.

Το Εθνικό Κέντρο έχει προσλάβει 4 διδάκτορες-εξωτερικούς συνεργάτες, στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ανάπτυξης του Ανθρώπινου Δυναμικού με συγχρηματοδότηση του ΕΚΤ (ΕΣΠΑ 2007-2013), για εφαρμογή τεσσάρων έργων που σχετίζονται με την αξιοποίηση των παραπροϊόντων βάμβακος και τη βελτίωση της ποιότητας, που θα δώσουν σημαντικές πληροφορίες σε θέματα ποιότητας και τυποποίησης.

* Είχατε ξεκινήσει μια σημαντική συνεργασία με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και τη Διακλαδική Βάμβακος για τη λειτουργία Εθνικού προγράμματος Ταξινόμησης Βάμβακος. Σε ποιο στάδιο βρίσκεται σήμερα η προσπάθεια;

- Πράγματι το Εθνικό Κέντρο, είχε υποβάλει μια πρόταση για τη δημιουργία Εθνικού Προγράμματος Ταξινόμησης Βάμβακος, που αφορά ταξινόμηση ποσοστού 5% της παραγόμενης ποσότητας. Η πρωτοβουλία για δημιουργία ενός Εθνικού Προγράμματος Ταξινόμησης Βάμβακος προέκυψε από την αναγκαιότητα δημιουργίας ενός «Εθνικού Φακέλου Ποιότητας», με στόχο την κάλυψη του κενού που υπάρχει στην ενημέρωση των ενδιαφερομένων για την ποιότητα του ελληνικού βαμβακιού. Οι διακινητές του προϊόντος, ξένοι και ντόπιοι, έχουν απευθυνθεί επανειλημμένα στο Κέντρο για να ενημερωθούν για την ποιότητα που παράγεται στη χώρα μας. Δυστυχώς, αυτό μας φέρνει σε δύσκολη θέση, καθόσον η χώρα μας δεν διαθέτει επίσημα στοιχεία για την ποιότητα που παράγεται κάθε χρόνο. Αυτό αποτελεί ένα αρνητικό σημείο για την προώθηση του προϊόντος στην διεθνή αγορά. Σε συνεργασία του Εθνικού Κέντρου Βάμβακος με ΥΠΑΑΤ, ΟΠΕΚΕΠΕ και Διακλαδική Βάμβακος, συμφωνήθηκε και εγκρίθηκε η χρηματοδότηση του έργου από τις εισφορές της Διακλαδικής Βάμβακος (προσαυξημένη ειδική ενίσχυση), βάσει των άρθρων 91 και 92 Κανονισμού (ΕΚ) 73/2009 Συμβουλίου της 19ης Ιανουαρίου 2009, που αφορούν «Εγκεκριμένες Διεπαγγελματικές Οργανώσεις» και «Καταβολή της ενίσχυσης» αντιστοίχως. Το Εθνικό Κέντρο, μετά από αίτημα του ΥΠΑΑΤ άνοιξε ειδικό λογαριασμό στην Τράπεζα Πειραιώς για την κατάθεση του αντίστοιχου ποσού για να ξεκινήσει το έργο. Δυστυχώς δεν έχω καμία ενημέρωση για την εξέλιξη του θέματος και για την αιτία της καθυστέρησης που υπάρχει στο θέμα της χρηματοδότησης! Ως Εθνικό Κέντρο Βάμβακος θεωρούμε ότι η εφαρμογή του παραπάνω Εθνικού Προγράμματος Ταξινόμησης Βάμβακος και κατά συνέπεια η δημιουργία του «Εθνικού Φακέλου Ποιότητας», είναι μεγάλης σημασίας για το προϊόν, διότι δεν είναι μόνο χρήσιμο για την ενημέρωση των ενδιαφερομένων για το ελληνικό βαμβάκι, αλλά θα μας δώσει τα στατιστικά στοιχεία που θα βοηθήσουν στον σχεδιασμό για το μέλλον για βελτίωση της ποιότητας. Δεν είναι δυνατόν μια χώρα να διαθέτει Κέντρο Ποιοτικού Ελέγχου, Ταξινόμησης και Τυποποίησης Βάμβακος και αυτό να μην μπορεί να συγκεντρώσει ποιοτικά στοιχεία για ένα πολύ βασικό και ανταγωνιστικό προϊόν που παράγει! Περιμένουμε με αγωνία την άμεση ολοκλήρωση της διαδικασίας χρηματοδότησης του έργου, για να καλυφθεί το κενό που υπάρχει στον τομέα αυτό!

Κλείνοντας θέλω να υπογραμμίσω ότι, αφενός η δημιουργία συλλογικών σχημάτων εκ μέρους των παραγωγών μας για τη μείωση του κόστους παραγωγής και για την καλύτερη διαχείριση του προϊόντος και αφετέρου η δημιουργία προϋποθέσεων για την παραγωγή τυποποιημένου βαμβακιού (ταυτότητας, ή εμπορικών σημάτων) στην Ελλάδα, θα πρέπει να είναι σε άμεση προτεραιότητα για τη στήριξη της βιωσιμότητάς του.