Η εταιρία Marvel Comics αποφάσισε τη διακοπή κυκλοφορίας μιας πολυδιαφημισμένης σειράς με αποκλειστικά μαύρους πρωταγωνιστές, από το δεύτερό της κι όλας τεύχος, λόγω πολύ χαμηλών πωλήσεων. Μια είδηση που μοιάζει ασήμαντη, αλλά κρύβονται πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία από πίσω της, και είναι ευκαιρία να τα δούμε εδώ και να εξάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα.
Για αρχή, ας δούμε τι ακριβώς πραγματεύεται το εν λόγω κόμικ. Τον ερχόμενο Νοέμβριο περιμένουμε να δούμε στους κινηματογράφους τη νέα ταινία με σούπερ ήρωες της Μarvel, με πρωταγωνιστή αυτή τη φορά τον Black Panther, το Μαύρο Πάνθηρα. Αυτός είναι ο βασιλιάς μιας φανταστικής αφρικανικής χώρας, όπου ο πλούτος και η υψηλή τεχνολογία συνυπάρχει με τις μακραίωνες αφρικανικές παραδόσεις. Ο βασιλιάς είναι παράλληλα και ο μεγαλύτερος υπερασπιστής της χώρας του, όπου ως Μαύρος Πάνθηρας χρησιμοποιεί την τεχνολογία και τη μαγική τέχνη των προγόνων του προς όφελος των υπηκόων του, αλλά και των συμμάχων του, όπως οι υπόλοιποι γνωστοί ήρωες των ταινιών των Avengers.
Κάθε φορά, λοιπόν, που μια τέτοια ταινία ετοιμάζεται να παίξει στους κινηματογράφους, το επιτελείο της εταιρίας προσπαθεί να προωθήσει παντού τον ήρωα που πρωταγωνιστεί. Αυτό το είδαμε τους προηγούμενους μήνες με τις ταινίες Wonder Woman, Logan, Guardians of the Galaxy 2 και πιο πριν το Dr. Strange. Στο πλαίσιο της προώθησης του Black Panther, πέρα από τη δική του επίσημη σειρά κόμικ ξεκίνησαν και κάποιες άλλες δευτερεύουσες με πρωταγωνιστή τον ίδιο. Μία από αυτές ήταν και η σειρά που μόλις ακυρώθηκε, η Black Panther and the Crew. Οι πρωταγωνιστές ήτανε όλοι μαύροι σούπερ ήρωες, πασίγνωστοι χαρακτήρες από τα δικά τους κόμικς και αγαπητοί στο κοινό, όπως η Storm των X-Men και ο Luke Cage. Στη συγκεκριμένη ιστορία οι ήρωες αυτοί ένωσαν τις δυνάμεις τους για να ερευνήσουν το θάνατο ενός μαύρου ακτιβιστή ενώ βρισκόταν υπό κράτηση, σε ένα αστυνομοκρατούμενο καθεστώς που στοχοποιεί αποκλειστικά τους μαύρους πολίτες.
Ήδη διαβάζοντας αυτή τη σύντομη περίληψη αντιλαμβάνεστε ότι εδώ πρόκειται για ξεκάθαρη προπαγάνδα. Ο συγγραφέας της σειράς, ο Ta-Nehisi Coates, είναι και ο ίδιος ακτιβιστής για τα δικαιώματα των μαύρων της Αμερικής, με συμμετοχή στο κίνημα «Black Lives Matter», ένα κίνημα με τόσο ακραίες απόψεις που ακόμα και οι περισσότεροι μαύροι είναι επιφυλακτικοί μαζί του. Και, όντως, το κόμικ του δεν το αγόραζαν ούτε οι μαύροι αναγνώστες παρά την καλή προβολή που του έγινε, με αποτέλεσμα να θεωρηθεί αποτυχημένη η προσπάθεια και να σταματήσει η κυκλοφορία του από τους πρώτους μήνες ζωής του...
Θύματα «πολιτικής ορθότητας»
Ο αναγνώστης των κόμικς επιλέγει να διαβάσει το συγκεκριμένο είδος εντύπου για να ξεφύγει για λίγο από την πραγματικότητα και να διασκεδάσει αφήνοντας τη φαντασία του ελεύθερη. Εκείνη τη στιγμή δεν ενδιαφέρεται για πολιτικά παιχνίδια ή προπαγάνδες. Αν θελήσει να διαβάσει για κάτι ρεαλιστικό θα απευθυνθεί σε άλλου είδους έντυπα.
Ειδικότερα όσον αφορά ένα λεπτό και ιδιαίτερο ζήτημα, όπως είναι ο ρατσισμός, ο αναγνώστης δε νοιάζεται αν ο ήρωας είναι λευκός, μαύρος ή εξωγήινος, ούτε ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τις πολιτικές και θρησκευτικές του πεποιθήσεις. Αυτό που ζητάει πραγματικά είναι να διαβάσει μια ενδιαφέρουσα ιστορία δράσης και φαντασίας. Μόνο ένα άρρωστο μυαλό θα διάβαζε ή θα απέρριπτε ένα κόμικ για το χρώμα του δέρματος του πρωταγωνιστή του.
ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΙ ΗΡΩΕΣ
Τη δεκαετία του ‘60 όταν έκαναν την εμφάνισή τους τα πρώτα αμερικάνικα κόμικς δράσης, οι ήρωες ήταν αποκλειστικά λευκοί και άνδρες. Αυτό άντιπροσώπευε τον μέσο αναγνώστη εκείνη την εποχή, και οι εταιρίες παραγωγής κόμικς ήθελαν να δώσουν στους πελάτες τους χαρακτήρες με τους οποίους θα ταυτίζονταν οι ίδιοι. Λίγο αργότερα η Marvel Comics δημιούργησε τον πρώτο μαύρο ήρωά της, το Mαύρο Πάνθηρα που αναφέραμε νωρίτερα, σε μια προσπάθεια να κερδίσει τους μαύρους αναγνώστες. Η προσπάθεια θεωρήθηκε επιτυχημένη, αλλά όχι ακριβώς με τον τρόπο που περίμεναν οι εμπνευστές της. Ο ήρωας αγαπήθηκε από όλους τους αναγνώστες, ανεξαρτήτως φυλής, σε όλο τον κόσμο. Όπως επίσης και οι ιστορίες των κλασικών λευκών ηρώων διαβάζονταν απ’ όλους ανεξαιρέτως. Στη συνέχεια όλο και περισσότεροι έγχρωμοι χαρακτήρες πρωταγωνίστησαν σε τέτοιου είδους κόμικς, αφού οι συγγραφείς διαπίστωσαν πως δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα από πλευράς αναγνωστικού κοινού.
Ένα τέτοιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Spawn, ο τραγικός ήρωας της Image Comics, του οποίου οι ιστορίες δημοσιεύτηκαν και στην Ελλάδα τη δεκαετία του ‘90. Κι εδώ ο ήρωας ήτανε μαύρος, αλλά ο συγγραφέας του δεν έδωσε καμία έμφαση στο χρώμα του, με αποτέλεσμα αυτό να αποτελεί μια μικρή λεπτομέρεια, την οποία δεν θυμούνται καν ακόμα κι εκείνοι που διάβαζαν τις ιστορίες του.
ΥΠΕΡΒΑΛΛΩΝ ΖΗΛΟΣ
Από την άλλη πλευρά, όμως, έχουμε και ατυχή παραδείγματα. Οι σύγχρονοι δημιουργοί προσπαθούν να συμβαδίσουν με το πνεύμα της εποχής και στο πλαίσιο της «πολιτικής ορθότητας» προσπαθούν σε όλες τις καινούριες ταινίες και τα κόμικς να ξεφύγουν από τους τυπικούς χαρακτήρες και να εισάγουν περισσότερους ήρωες που είναι είτε διαφορετικής εθνικότητας, είτε γυναίκες, ή ακόμη και ομοφυλόφιλοι, ένα θέμα που αποτελεί ταμπού μέχρι και σήμερα. Κάποιοι φτάνουν και στην υπερβολή.
Στις ταινίες του Thor, για παράδειγμα, παρακολουθούμε τις περιπέτειες του θεού του κεραυνού, ενός ήρωα εμπνευσμένου από τη Σκανδιναβική μυθολογία. Εκεί μας κάνει εντύπωση ένας από τους υπόλοιπους θεούς, τον οποίο υποδύεται ένας μαύρος ηθοποιός! Η επιλογή αυτή προκάλεσε στο ίντερνετ αντιδράσεις από τους αναγνώστες. Εδώ μιλάμε για Σκανδιναβούς, ψηλούς, ξανθούς με γαλάζια μάτια. Οι δημιουργοί της ταινίας προτίμησαν την πολιτική ορθότητα από την ιστορική ακρίβεια, φέρνοντας ένα αποτέλεσμα που ξένισε πολύ στα μάτια των παλιών αναγνωστών του ομώνυμου κόμικ.
Άλλο ατυχές παράδειγμα: Την ταινία Fantastic 4, παραγωγής 2015, την είδατε; Όχι, ε; Αναμενόμενο... Η ταινία αυτή έκανε τη μεγαλύτερη εισπρακτική αποτυχία όλων των εποχών στο είδος της. Οι δημιουργοί έκαναν πάλι το θαύμα τους, αυτή τη φορά αλλάζοντας τον Human Torch, έναν από τους πιο αγαπητούς χαρακτήρες των κόμικς με παρουσία στον χώρο από το 1961. Ο μαύρος Human Torch έστειλε την ταινία στα τάρταρα, με την Marvel Comics να αναστέλλει την κυκλοφορία του ομώνυμου κόμικ, που εκδιδόταν εδώ και 55 χρόνια, μέχρι να ξεχαστεί το φιάσκο. Και σαν να μην έφτανε αυτό, η Susan Storm, αδερφή του εν λόγω χαρακτήρα, στην ταινία παρέμεινε λευκή, χωρίς καμία απολύτως εξήγηση...
Τρίτο και τελευταίο παράδειγμα, η Miss Marvel έκανε πρόπερσι την εμφάνισή της με το δικό της περιοδικό, ως η πρώτη μουσουλμάνα σούπερ ηρωίδα, σε μια προσπάθεια των δημιουργών να προσεγγίσουν και τους μουσουλμάνους αναγνώστες. Το πρώτο τεύχος του περιοδικού αγοράστηκε κυριολεκτικά από τους πάντες, από καθαρή περιέργεια. Η συνέχεια, όμως, ήταν απογοητευτική. Αν και επρόκειτο για μια ιστορία δράσης, η δράση απουσίαζε σχεδόν εξολοκλήρου. Στη θέση της υπήρχε μια σαπουνόπερα με έντονο το θρησκευτικό στοιχείο, με την έφηβη ηρωίδα να αντιμετωπίζει προβλήματα μέσα στο συντηρητικό της περιβάλλον, πράγμα που δε συγκίνησε καθόλου τους αναγνώστες που ζητούσαν κάτι διαφορετικό. Στα επόμενα τεύχη παραμερίστηκε το θρησκευτικό στοιχείο και οι συγγραφείς επέστρεψαν στην παλιά επιτυχημένη συνταγή. Καλογραμμένες ιστορίες, μπόλικη δράση και χαρακτήρες που εξελίσσονται πέρα από το χρώμα ή το θρήσκευμά τους.
Στον κόσμο του θεάματος, τον πρώτο λόγο έχουν οι πωλήσεις, και οι αναγνώστες-θεατές είναι εκείνοι που καθορίζουν στο τέλος την πορεία των πραγμάτων. Και οι πωλήσεις έδειξαν πως ο πελάτης δεν είναι ρατσιστής. Θα παρακολουθήσει τις περιπέτειες ενός ήρωα διαφορετικού, αρκεί αυτή η διαφορετικότητά του να μην αποτελεί το μόνο στοιχείο που έχει να επιδείξει και να μην προβάλλεται σε υπερβολικό βαθμό. Αλλιώς μια τέτοια δουλειά είναι καταδικασμένη να αποτύχει από το ξεκίνημά της...
• Του Γιάννη Νικολάου
nikolaou.animator@gmail.com
