Αυτές οι πιέσεις στα πιο ευάλωτα μέρη του τροπικού δάσους θα μπορούσαν τελικά να ωθήσουν ολόκληρο το οικοσύστημα, το οποίο φιλοξενεί το ένα δέκατο των χερσαίων ειδών του πλανήτη, σε ακραίο υδατικό στρες και να ξεπεράσει το σημείο καμπής, δήλωσαν οι ερευνητές.
Ενώ προηγούμενες μελέτες έχουν αξιολογήσει τις μεμονωμένες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και της αποψίλωσης των δασών στο τροπικό δάσος, αυτή η μελέτη που δημοσιεύθηκε αυτή την εβδομάδα στο επιστημονικό περιοδικό «Nature», είναι η πρώτη που επικεντρώνεται στις σωρευτικές επιπτώσεις μιας σειράς απειλών.
«Αυτή η μελέτη τα βάζει όλα μαζί για να δείξει πώς αυτό το σημείο καμπής είναι πιο κοντά απ’ ό,τι εκτιμούσαν άλλες μελέτες», δήλωσε ο Κάρλος Νόμπρε, συγγραφέας της μελέτης. Ο Δρ. Νόμπρε είναι Βραζιλιάνος επιστήμονας των γήινων συστημάτων που μελετά τον τρόπο με τον οποίο η αποψίλωση και η κλιματική αλλαγή μπορεί να αλλάξουν μόνιμα το δάσος.
Οι ερευνητές συγκέντρωσαν δεδομένα σχετικά με τη δασική κάλυψη, τη θερμοκρασία και τα πρότυπα βροχόπτωσης και στη συνέχεια συνυπολόγισαν άλλες μεταβλητές που μπορεί να κάνουν διάφορα τμήματα του δάσους περισσότερο ή λιγότερο ευάλωτα, όπως η παρουσία δρόμων ή η νομική προστασία.
Τα περιφερειακά προφίλ που προέκυψαν έδειξαν ότι το ένα δέκατο του Αμαζονίου κινδυνεύει να μετατραπεί σε λιβάδια με χαμηλότερη δενδροκάλυψη. Αυτές οι αλλαγές θα μπορούσαν να ωθήσουν το δάσος σε ένα σημείο καμπής που θα οδηγούσε στην κατάρρευση ολόκληρου του δασικού οικοσυστήματος.
«Δεν ξέρουμε πραγματικά πότε θα το φτάσουμε», δήλωσε ο Μπερνάντο Φλόρες, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο της Σάντα Καταρίνα και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης. Αλλά, πρόσθεσε, όπως δείχνει η ξηρασία που ξεκίνησε πέρυσι, «το πλησιάζουμε πιο γρήγορα απ’ ό,τι νομίζαμε».
«Η μελέτη σημειώνει πρόοδο στην κατανόηση του σημείου καμπής», δήλωσε. «Σε γενικές γραμμές, οι προηγούμενες επιστημονικές εργασίες είχαν διερευνήσει κυρίως τον αντίκτυπο της αποψίλωσης των δασών», επισήμανε ο Λίνκολν Άλβες, κλιματολόγος στο Εθνικό Ινστιτούτο Διαστημικών Ερευνών της Βραζιλίας, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη.
Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι τμήματα του δάσους στα νοτιοανατολικά του Αμαζονίου που έχουν υποστεί μεγάλης κλίμακας αποψίλωση και έχουν πληγεί από πυρκαγιές έχουν ήδη αρχίσει να απελευθερώνουν περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα από ό,τι απορροφούν, επειδή το τροπικό δάσος εκεί έχει υποστεί ζημιές που έχουν ξεπεράσει το σημείο ανάκαμψης.
Η κατάρρευση μέρους ή ολόκληρου του τροπικού δάσους του Αμαζονίου θα απελευθέρωνε στην ατμόσφαιρα το ισοδύναμο παγκόσμιων εκπομπών αρκετών ετών, ενδεχομένως και 20 ετών, καθώς τα δέντρα του, τα οποία αποθηκεύουν τεράστιες ποσότητες άνθρακα, αντικαθίστανται από υποβαθμισμένα οικοσυστήματα. Και, επειδή τα ίδια αυτά δέντρα διοχετεύουν τεράστιες ποσότητες νερού στην ατμόσφαιρα, η απώλειά τους θα μπορούσε επίσης να διαταράξει τα παγκόσμια πρότυπα βροχοπτώσεων και τις θερμοκρασίες με τρόπους που δεν είναι αρκετά κατανοητοί. Για να αποφευχθεί η κατάρρευση του Αμαζονίου, σύμφωνα με τους ερευνητές, η υπερθέρμανση του πλανήτη δεν θα πρέπει να ξεπεράσει τον 1,5 βαθμό Κελσίου, η αποψίλωση των δασών θα πρέπει να διατηρηθεί κάτω από το 10% της αρχικής δενδροκάλυψης και η ετήσια ξηρή περίοδος δεν μπορεί να υπερβαίνει τους πέντε μήνες. Για τον σκοπό αυτόν, οι κυβερνήσεις πρέπει όχι μόνο να σταματήσουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και την αποψίλωση των δασών, αλλά και να αποκαταστήσουν τουλάχιστον το 5% των τροπικών δασών, αναφέρει η μελέτη.
«Αν περάσουμε αυτά τα όρια, τότε το δάσος θα μπορούσε, κατ’ αρχήν, να καταρρεύσει ή να μετατραπεί σε ένα διαφορετικό οικοσύστημα», δήλωσε ο Δρ. Φλόρες. «Υπάρχει πιθανώς ένα σημείο καμπής του συστήματος που διαμορφώνεται από την αλληλεπίδραση αυτών των διαφορετικών παραγόντων πίεσης» πρόσθεσε.
Υπάρχουν, ωστόσο, ακόμη άγνωστοι παράγοντες. Οι ερευνητές δεν κατανοούν πλήρως γιατί ορισμένα δέντρα πεθαίνουν μετά από μια ξηρασία, ενώ άλλα όχι- τα διαφορετικά προφίλ βιοποικιλότητας στις διάφορες περιοχές καθιστούν δύσκολα τα γενικά συμπεράσματα- και, κυρίως, οι επιστήμονες εξακολουθούν να μην κατανοούν πλήρως τις πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις παραγόντων όπως η ξηρασία, η αποψίλωση των δασών και άλλες απειλές.