Τι πραγματικά θα συμβεί, όμως, αν η Τουρκία υλοποιήσει τις απειλές της; Η συμφωνία ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία για το προσφυγικό υπεγράφη στις 8 Μαρτίου 2016 από τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα και τον τότε Τούρκο πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου.
Οι δύο ηγέτες είχαν συναντηθεί στη Σμύρνη, λίγες μόνο ώρες μετά τις διάρκειας 16 ωρών διαπραγματεύσεις που είχαν στις Βρυξέλλες Τουρκία και ΕΕ για τους πρόσφυγες. Οι δύο ηγέτες εκείνη την ημέρα είχαν υπογράψει έξι διμερείς συμφωνίες, η σημαντικότερη από τις οποίες ήταν η συμφωνία για το προσφυγικό.
Τι προέβλεπε η συμφωνία; Σε αδρές γραμμές, ότι «οι μετανάστες που δεν τίθενται υπό διεθνή προστασία θα επιστρέφονται στην Τουρκία αμέσως μετά την είσοδό τους στην Ελλάδα».
«Η συμφωνία μας στέλνει ένα μήνυμα στους μετανάστες που προέρχονται από τρίτες χώρες -και όχι από χώρες που βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση- ότι δεν υπάρχει ούτε η πολιτική βούληση (σ.σ.: να επιτραπεί η είσοδός τους) ούτε η δυνατότητα να περάσουν στην Ευρώπη», είχε πει ο τότε Τούρκος πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου.
Η συμφωνία αυτή επιβεβαιώθηκε λίγες ημέρες αργότερα, στη συνολική συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας για τη διαχείριση των προσφυγικών ροών. «Οι άνθρωποι που δεν υποβάλλουν αίτημα ασύλου στην Ελλάδα ή των οποίων οι αιτήσεις για χορήγηση ασύλου κηρύσσονται απαράδεκτες ή αβάσιμες, θα επιστρέφονται άμεσα στην Τουρκία. Το νομικό πλαίσιο για αυτές τις επιστροφές είναι η διμερής συμφωνία επανεισδοχής ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Από την 1η Ιουνίου 2016, αυτό θα επιτευχθεί με τη Συμφωνία Επανεισδοχής ΕΕ-Τουρκίας», ανέφερε το επίσημο κείμενο.
Μάλιστα, τονιζόταν ότι «Τουρκία και Ελλάδα, βοηθούμενες από τις ευρωπαϊκές Αρχές και τις αρμόδιες υπηρεσίες, θα λάβουν τα απαραίτητα μέτρα και θα προχωρήσουν στις απαραίτητες διμερείς συμφωνίες. Σε αυτές περιλαμβάνεται η παρουσία Τούρκων αξιωματούχων στα ελληνικά νησιά και Ελλήνων αξιωματούχων στην Τουρκία από τις 20 Μαρτίου 2016 και μετά, προκειμένου να διασφαλιστεί η ορθή λειτουργία των κέντρων υποδοχής. Το κόστος της επιστροφής των παράνομων μεταναστών θα καλυφθεί από την ΕΕ».
Με απλά λόγια, η συμφωνία προέβλεπε/προβλέπει ότι παράτυποι μετανάστες από χώρες που δεν βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση (δηλαδή όλοι εκτός από αυτούς που προέρχονται από Συρία και Ιράκ) θα οδηγούνται άμεσα πίσω στην Τουρκία. Εάν λοιπόν η γείτονα υλοποιήσει τις απειλές της για ακύρωση της συμφωνίας, τότε όσοι μετανάστες (παράτυποι) έρχονται στα ελληνικά νησιά θα εγκλωβίζονται εκεί, καθώς η Τουρκία δεν θα τους δέχεται πλέον πίσω.
Φυσικά, η αλήθεια είναι ότι αυτή η συμφωνία αντιμετώπισε πολλά προβλήματα στην εφαρμογή της -με ευθύνη και των δύο πλευρών, αλλά και της ΕΕ- με αποτέλεσμα οι επιστροφές παράτυπων μεταναστών να περιορίζονται σε χαμηλά επίπεδα ακόμα και σήμερα.
Να σημειωθεί ότι για τους πρόσφυγες από εμπόλεμες ζώνες η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας προέβλεπε διαφορετική μεταχείριση. Ετσι, όπως αναφερόταν, «για κάθε Σύρο που θα επιστρέφεται από τα ελληνικά νησιά στην Τουρκία, άλλος Σύρος θα επανεγκαθίσταται από την Τουρκία στην ΕΕ. Προτεραιότητα θα δίνεται σε πρόσφυγες που δεν έχουν προσπαθήσει να μπουν παράτυπα ή δεν έχουν μπει στο παρελθόν παράτυπα στην ΕΕ».
