Ερευνα του ΙΟΒΕ καταδεικνύει ότι μόνο το 2016 βάσει συντηρητικών εκτιμήσεων, το λαθρεμπόριο κυμάνθηκε το 2016 περίπου σε 340 -680 χιλ. 9λιτρα κιβώτια, δηλαδή περίπου στο 9%- 18% της συνολικής αγοράς, με τις απώλειες φορολογικών εσόδων από το παράνομο εμπόριο αλκοολούχων ποτών να υπολογίζονται σε τουλάχιστον 42 εκ. ευρώ, λόγω μη καταβολής του ΕΦΚ και ΦΠΑ.
Η μελέτη κατέγραψε, επίσης, τις μεγάλες διαστάσεις που έχει λάβει η παραγωγή και εμπορία του προϊόντος απόσταξης διημέρων, πέρα από τα όρια που ορίζονται από το νομικό πλαίσιο των διήμερων παραγωγών. Οι απώλειες φορολογικών εσόδων που προκύπτουν από την χωρίς έλεγχο διακίνηση χύμα αποσταγμάτων υπολογίζονται βάσει συντηρητικών εκτιμήσεων σε περίπου 48 εκ. ευρώ μόνο για το 2016.
H Ελλάδα έχει τον υψηλότερο ΕΦΚ στα αλκοολούχα ποτά στην ΕΕ με βάση το κατά κεφαλήν εισόδημα το 2016. Η υψηλή τιμή για την Ελλάδα σημαίνει ότι λόγω του χαμηλότερου εισοδήματος, ο ΕΦΚ επιβαρύνει δυσανάλογα τους καταναλωτές. Αντίστοιχα, σε χώρες με υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα όπως το Ην. Βασίλειο και η Σουηδία, οι υψηλοί ΕΦΚ αλκοολούχων (€3.291 στο Ην .Βασίλειο και €5.385 στη Σουηδία), εμφανίζονται ηπιότεροι σε σύγκριση με την ονομαστική τους τιμή, όπως φαίνεται και στον πίνακα.
Ενδεικτικό των επιπτώσεων που είχαν στις τιμές οι διαδοχικές αυξήσεις του ΕΦΚ και του ΦΠΑ είναι το γεγονός ότι η τιμή λιανικής πώλησης ενός τυπικού αλκοολούχου ποτού, αυξήθηκε κατά 38% μέσα σε ένα έτος, χωρίς να έχει αυξηθεί το ίδιο διάστημα η ονομαστική τιμή προ φόρων. Αντίθετα, σε πραγματικούς όρους οι τιμές μειώθηκαν εξαιτίας του πληθωρισμού, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις οι εταιρίες του κλάδου προχώρησαν και σε μειώσεις των ονομαστικών τιμών προ φόρων.
Συγκεκριμένα για ένα τυπικό αλκοολούχο ποτό με τιμή προ φόρων €6,7, η επιβάρυνση των φόρων έφτανε τα €5,8 το 2009, ενώ το 2016 τα € 10,9, δηλαδή το μερίδιο των φόρων ξεπερνά το 50 % της τελικής τιμής. Έτσι, η τελική τιμή από €12,5 το 2009 πλέον προσεγγίζει τα €19,5, ενώ το μερίδιο των φόρων αυξήθηκε σημαντικά. Η συμμετοχή του ΕΦΚ στην τελική τιμή του τυπικού προϊόντος ανήλθε σε 36,6% το 2016, από 30,5% το 2009, καθώς αυξημένο μερίδιο έχει πλέον και ο ΦΠΑ.
Η προ φόρων τιμή από τους προμηθευτές αποτελεί σχεδόν το 45% της τελικής τιμής (από περίπου 54% το 2009), ενώ η συμμετοχή του συνόλου των φόρων προσεγγίζει το 56% της τελικής τιμής.
Η μελέτη κατέγραψε, επίσης, τις μεγάλες διαστάσεις που έχει λάβει η παραγωγή και εμπορία του προϊόντος απόσταξης διημέρων, πέρα από τα όρια που ορίζονται από το νομικό πλαίσιο των διήμερων παραγωγών. Οι απώλειες φορολογικών εσόδων που προκύπτουν από την χωρίς έλεγχο διακίνηση χύμα αποσταγμάτων υπολογίζονται βάσει συντηρητικών εκτιμήσεων σε περίπου 48 εκ. ευρώ μόνο για το 2016.
Το 2016 χάθηκαν 48 εκ. ευρώ φορολογικά έσοδα από τη χωρίς έλεγχο διακίνηση χύμα αποσταγμάτων/ Φωτογραφία: Eurokinissi
Ο περιορισμός του παράνομου εμπορίου αλκοολούχων ποτών θα μπορούσε επομένως να προσφέρει άμεσα έσοδα στα δημόσια ταμεία. Ενδεικτικά, η βελτίωση της αποτελεσματικότητας στην καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου (π.χ. μείωσή του κατά 50%) και η μεταφορά αυτών των ποσοτήτων κατανάλωσης στη νόμιμη αγορά, θα οδηγούσε, σύμφωνα με τη μελέτη, σε πρόσθετα φορολογικά έσοδα ύψους 33,5 εκ. ευρώ.
Το επόμενο διάστημα, ο κλάδος των αλκοολούχων ποτών έχει να αντιμετωπίσει δύο προκλήσεις, που θα επηρεάσουν σημαντικά τη μελλοντική του πορεία:
Η παραπομπή της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, με κίνδυνο να καταργηθεί η εφαρμογή μειωμένου ΕΦΚ που εφαρμόζεται στο εμφιαλωμένο τσίπουρο/τσικουδιά, δύναται να επιβάλει εξαιρετικά δυσμενείς όρους στους εγχώριους αποσταγματοποιούς νόμιμων προϊόντων, καθώς θα διευρύνει ακόμα περισσότερο τα κίνητρα διάθεσης χύμα προϊόντων.
Σημαντική επίπτωση θα έχει και ενδεχόμενη αλλαγή του ευρωπαϊκού κανονισμού για τα αλκοολούχα ποτά, εφόσον καταργηθεί η υποχρέωση εμφιάλωσης προϊόντων με γεωγραφική ένδειξη εντός της περιοχής της γεωγραφικής ένδειξης, με την αιτιολογία ότι συνιστά περιορισμό του ελεύθερου εμπορίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Πάντως, όπως προκύπτει από τα στοιχεία της μελέτης, η συνολική συνεισφορά του κλάδου των αλκοολούχων ποτών στην ελληνική οικονομία και την απασχόληση είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς ο κλάδος συνεισφέρει €1,5 δισεκ. στο ΑΕΠ της ελληνικής οικονομίας, ενώ υποστηρίζει περισσότερες από 31.000 θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης.
