Η εφαρμογή των αζωτούχων λιπασμάτων πρέπει να ακολουθήσει τον κανόνα των 4 Σ (4R στα Αγγλικά), δηλαδή να εφαρμοστούν ο Σωστός τύπος λιπάσματος, στη Σωστή θέση, στη Σωστή δόση, τον Σωστό χρόνο. Για τις ελληνικές συνθήκες θα πρόσθετα και δύο άλλα Σ. Με τον Σωστό λιπασματοδιανομέα, Σωστά συντηρημένο και ρυθμισμένο.
Για τον τύπο λιπάσματος είπαμε λιπάσματα αργής χρήσης (αμμωνιακά, ουρία) στα στάδια 3-4 και νιτρικά στα στάδια 8-9. Τα φαινολογικά στάδια μας βοηθούν να επιλέξουμε τον σωστό χρόνο, καθώς διαφορές στις καιρικές συνθήκες μπορεί να πάνε τις ημερομηνίες μπροστά ή πίσω. Για τα σιτηρά η διασπορά γίνεται στα πεταχτά σε όλη την επιφάνεια. Η ποσότητα λιπάσματος είναι ένα κρίσιμο στοιχείο. Εξαρτάται από τον στόχο παραγωγής. Καθώς κάθε 100 κιλά σιταριού χρειάζονται 3 κιλά άζωτο τότε για παραγωγή 300 κιλών θα χρειαστούν τα φυτά μας 9 κιλά άζωτο. Τα κακά της ιστορίας είναι δύο. Δεν απορροφάται όλο το άζωτο από τα φυτά. Μια απόδοση 65% είναι καλή. Επομένως, θέλουμε 13,5 κιλά άζωτο για τα 300 κιλά. Όσο περισσότερες δόσεις εφαρμόζουμε, τόσο μεγαλύτερη είναι η απόδοση του λιπάσματος. Το δεύτερο πρόβλημα είναι η εκτίμηση της παραγωγής. Διότι αυτή εξαρτάται από τι καιρικές συνθήκες που θα ακολουθήσουν τους επόμενους 2-3 μήνες. Αν, φέτος, συνεχιστούν οι υψηλές θερμοκρασίες με βροχές, τότε πάμε για ρεκόρ παραγωγής. Αν αντίθετα έχουμε απότομες παγωνιές (μετά από υψηλές θερμοκρασίες) και λίγες βροχοπτώσεις, η παραγωγή θα είναι χαμηλή. Η αναμενόμενη παραγωγή εξαρτάται και από το χωράφι και την περιοχή, κάτι που γνωρίζει ο παραγωγός. Αν ο παραγωγός έχει δυνατότητα να ποτίσει, τότε μπορεί να στοχεύσει σε παραγωγές 600 κιλών/στρ. και να εφαρμόσει 25 κιλά άζωτο. Για τον χρόνο εφαρμογής τα είπαμε πιο πάνω. Τουλάχιστον δύο δόσεις επιφανειακής αζωτούχου λίπανσης. Η επίδραση της ποιότητας του λιπασματοδιανομέα, της σωστής συντήρησης και ρύθμισης είναι αυτονόητα, παρ’ όλο που πολλοί αγρότες συνεχίζουν να χρησιμοποιούν κακής ποιότητας μηχανήματα. Η λογική όλα στο χωράφι μένουν είναι απόλυτα λανθασμένη. Ό,τι δεν χρησιμοποιείται κινδυνεύει να χαθεί από διάφορους δρόμους (έκπλυση, διάβρωση).
Χρηση διαφοροποιημενης λιπανσης
Όλοι οι αγρότες γνωρίζουν ότι τα χωράφια, αλλά και οι φυτείες τους δεν είναι ομοιόμορφα. Εάν πάμε σήμερα που αρχίζει η ανάπτυξη των φυτών σε ένα χωράφι, θα δούμε διαφορετικά χρώματα. Άλλα σημεία έχουν έντονο πράσινο χρώμα, άλλα λιγότερο πράσινο και άλλα προς το κίτρινο. Το χρώμα, αν δεν υπάρχει άλλη αιτία (νεροκράτημα, αρρώστια), τότε δείχνει επάρκεια ή έλλειψη αζώτου. Το χαρακτηριστικό αυτό εκμεταλλεύονται συστήματα που μετρούν το χρώμα (τον δείκτη βλάστησης) και ανάλογα με το χρώμα εφαρμόζουν το λίπασμα. Εφαρμογές που κάναμε με το πρόγραμμα Ελληνικού Σίτου MISKO με το σύστημα της AUGMENTA, μιας νεοφυούς επιχείρησης που ξεκίνησε από το Αερινό, πέτυχαν μείωση της ποσότητας λιπάσματος 15-25% με αύξηση της παραγωγής κατά 5%. Κυρίως αναγνώρισε περιοχές με προηγούμενη καλλιέργεια ψυχανθές, όπου μείωσε και το λίπασμα που εφάρμοσε. Υπάρχουν και άλλα συστήματα με εικόνες του χωραφιού από δορυφόρους που κάνουν αντίστοιχη δουλειά.
Λογισμικο για υποβοηθηση των αγροτων στη ληψη αποφασεων
Αυτό είναι ένα πρόγραμμα (το granoduro.net) στο διαδίκτυο που μπορεί να βοηθήσει τους αγρότες να διαχειρίζονται καλύτερα τις φυτείες τους. Ο παραγωγός εισάγει στο πρόγραμμα στοιχεία όπως: τύπος εδάφους, προηγούμενη καλλιέργεια, ποικιλία, βάρος 1.000 σπόρων, χρόνο σποράς, κατεργασία εδάφους και στόχο παραγωγής. Το λογισμικό είναι συνδεδεμένο με Μετεωρολογικούς Σταθμούς για καταγραφή και πρόβλεψη καιρού. Δίνει στοιχεία στον παραγωγό για την ποσότητα σπόρου σποράς. Παρακολουθεί την εξέλιξη της φυτείας και προβάλλει τις ανάγκες σε λίπασμα (ποσότητα, είδος, χρόνο εφαρμογής). Ο παράγωγος μπορεί να κάνει διορθώσεις αν δεν συμφωνεί η πρόβλεψη της ανάπτυξης της φυτείας με τις παρατηρήσεις στο χωράφι. Το πρόγραμμα δίνει στοιχεία για τους απαιτούμενους ψεκασμούς, άρδευση κ.λπ. Το λογισμικό αυτό αναπτύχθηκε στην Ιταλία από τη HORTA σε συνεργασία με την Barilla. Έχει μεταφραστεί στα Ελληνικά και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους αγρότες. Την προηγούμενη χρονιά χρησιμοποιήθηκε σε 45.000 στρέμματα με πολύ καλά αποτελέσματα. Η εμπειρία μου από το 2012, που για πρώτη φορά το χρησιμοποιήσαμε στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, είναι ότι το πρόγραμμα δίνει σωστές οδηγίες, τόσο για τη λίπανση όσο και για τους ψεκασμούς, άρδευση κ.λπ. Την πρώτη χρονιά (2012) που είχαμε ζημιά στις φυτείες από σεπτόρια το λογισμικό μάς έβγαζε κόκκινες προειδοποιήσεις. Αλλά και σε όλους τους πιλοτικούς αγρούς που κάναμε με το Πρόγραμμα Ελληνικού Σίτου ΜΙΣΚΟ η βοήθεια ήταν ουσιαστική.
Συμπερασμα
Η διαχείριση των καλλιεργειών κάτω από τις μεταβαλλόμενες συνθήκες της κλιματικής κρίσης απαιτούν μεγαλύτερη προσοχή και ευελιξία. Δεν αρκεί, πλέον, η λογική έτσι τα βρήκαμε και συνεχίζουμε. Χρειάζεται καλύτερη εμβάθυνση στα φαινόμενα που γίνονται στο χωράφι. Καλύτερη γνώση και κατανόηση της ανάπτυξης των φυτών και των απαιτήσεων είναι σημαντική. Σημαντική βοήθεια εκτός από την άμεση παρατήρηση του ίδιου του αγρότη μπορούν να παίξουν αισθητήρες που καταγράφουν στοιχεία του χωραφιού και διαφοροποιούν τις δόσεις εφαρμογής των εισροών, αλλά και προγράμματα υποβοήθησης των αγροτών στη λήψη αποφάσεων. Λίγη δουλειά παραπάνω μπορεί να συμβάλει στη σωστή διαχείριση των χωραφιών με μείωση του κόστους παραγωγής, αύξηση της παραγωγής, βελτίωση της ποιότητας και αύξηση του κέρδους.