Τι ζούμε Θεέ μου; Τι τραγωδία είν’ αυτή; Δεν τη χωράει ο νους μας, δεν την αντέχει η ψυχή μας! Ποιος το περίμενε ότι εν έτει 2023 θα χάνονταν σ’ ένα σιδηροδρομικό δυστύχημα τόσοι άνθρωποι επειδή δεν υπάρχει στο σύστημα ελέγχου των ελληνικών σιδηροδρόμων κάποια τηλεματική δικλείδα ασφαλείας –ένα λογισμικό, σαν αυτό που υπάρχει σ’ όλες τις ευρωπαϊκές χώρες– που να εμποδίζει και αποτρέπει μια τραγωδία εξ αιτίας της …παράλειψης ενός Σταθμάρχη να κουνήσει έναν λεβιέ;.. Ή της διαπιστωθείσης αδυναμίας - ανικανότητας του όλου «συστήματος» να ελέγξει αν δύο τρένα κινούνται σε διαφορετικές ράγες ή αν πάει το ένα πάνω στο άλλο, όπως συνέβη στα Τέμπη, με αποτέλεσμα δεκάδες αδικοσκοτωμένους ανθρώπους με τους περισσοτέρους πάνω στην άνθησή τους – νέα παιδιά, φοιτητές και φοιτήτριες που γυρνούσαν απ’ τις αποκριάτικες διασκεδάσεις τους και πήγαιναν στη Σαλονίκη για το μάθημά τους.
Μπορεί να έχουμε, ως κράτος, ιδρύσει και αποκτήσει Τμήμα «Αεροδιαστημικής Επιστήμης και Τεχνολογίας» (εκ της μετατροπής του Τμήματος «Μηχανικών Αεροσκαφών» του ΤΕΙ Χαλκίδος, στα Ψαχνά Ευβοίας - του «πανεπιστημοποιηθέντος»…), αλλά, όπως φάνηκε, ως (το ίδιο!) κράτος, δεν έχουμε ακόμη καταφέρει να ελέγξουμε την κίνηση επίγειων μέσων μεταφοράς, όπως τα τρένα. Δεν ξέρω αν είμαστε για γέλια ή για κλάματα, πάντως, όπως και να το κάνει κανείς, είναι αν μη τι άλλο παράδοξο (έως παράλογο, τραγελαφικό) ν’ ασχολείσαι με την Αεροδιαστημική επιστήμη (σε ακαδημαϊκό, έστω, επίπεδο – γιατί ως χώρα δεν παράγουμε ούτε πατίνια…) όταν δεν έχεις καταφέρει να δώσεις πρακτικές λύσεις σε ζητήματα που αφορούν σε διαδικασίες επί εδάφους, σε ζητήματα που έχουν να κάνουν με την ασφάλεια της ζωής των ανθρώπων, όπως π.χ. για τη μετακίνησή τους με το τρένο.
Για το θλιβερό συμβάν των Τεμπών, πέραν της Δικαιοσύνης (που είναι η αρμόδια να επιληφθεί για τις -όποιες- αξιόποινες πράξεις τελέσθηκαν την αποφράδα εκείνη νύχτα εκ μέρους των προσώπων που είχαν την ευθύνη για την ασφαλή πορεία των αμαξοστοιχιών, αλλά δεν έκαναν το καθήκον τους και να απαγγείλει τις σχετικές κατηγορίες), μετά τον ορισμό της Ειδικής Επιτροπής για τη διερεύνηση και ανάδειξη των συστημικών προβλημάτων και δυσλειτουργιών που οδήγησαν στη σιδηροδρομική τραγωδία, δύο πράγματα θα πρέπει, κατά τη γνώμη μας, να ελεγχθούν ενδελεχώς: Πρώτον, επί τη βάσει ποίων ακαδημαϊκών και επαγγελματικών κριτηρίων επιλέγεται κάποιος Σταθμάρχης σ’ έναν μεγάλο Σιδηροδρομικό Σταθμό (όπως της Λαρίσης), ποια είναι η διαδικασία της επιλογής των υποψηφίων και ποιος, εν τέλει, εκ μέρους της υπηρεσιακής ιεραρχίας του Ο.Σ.Ε. αποφαίνεται, για την πρόσληψη του (δείνα) υποψηφίου και, δεύτερον, γιατί, ενώ σ’ έναν μεγάλο βαθμό το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ελέγχου Αμαξοστοιχιών (European Train Control System - ETCS) έχει εγκατασταθεί σε τρένα και σταθμούς εδώ και πολλά χρόνια, εν τούτοις, ακόμη δεν λειτουργεί σωστά. Ή γιατί έχει μείνει ακόμη στα χαρτιά η σύμβαση για το σύστημα τηλεδιοίκησης (ηλεκτρονικός έλεγχος ασφαλείας τρένων) που υπογράφηκε το 2008, αλλά …«πάγωσε» το 2009 μετά από κόντρες ανάμεσα σε επιχειρηματικά συμφέροντα.
Πρόκειται, όπως λένε οι ειδικοί, για συστήματα προειδοποίησης και αποφυγής μετωπικής σύγκρουσης, ως αρωγή στον ανθρώπινο παράγοντα, που θα μπορούσαν, εν προκειμένω, αν όχι να αποσοβήσουν την επισυμβάσα τραγωδία, τουλάχιστον να την περιορίσουν. Γιατί π.χ. λόγω της έγκαιρης (προ-) ειδοποίησης που παρέχουν τα εν λόγω συστήματα ελέγχου, θα μπορούσαν να ενημερωθούν οι μηχανοδηγοί και να κατεβάσουν τις ταχύτητες και στην προκειμένη περίπτωση του φρικτού δυστυχήματος των Τεμπών να περιορισθούν οι συνέπειες της μετωπικής σύγκρουσης – γιατί άλλο είναι μια μετωπική με ταχύτητες 160 χλμ./ώρα κι άλλο με 20 και 30 χλμ./ώρα.
Η «κακιά η ώρα» -στην οποία κάποιοι μοιρολάτρες απέδωσαν την τραγωδία- δεν έρχεται ποτέ μόνη της. Κάθε φορά της ανοίγουν τον δρόμο εκείνοι ακριβώς που εκ του νόμου έχουν την ευθύνη να την προλάβουν - αλλά δεν (καταφέρνουν να) το κάνουν. Η τραγωδία των Τεμπών θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί, κι ας είχε υπάρξει «ανθρώπινο λάθος», αν στο εν Ελλάδι σιδηροδρομικό δίκτυο δεν ίσχυε το απίστευτο …«πάμε κι όπου βγει», όπως ειπώθηκε σε εναγώνια συζήτηση του μηχανοδηγού με τον υπεύθυνο εισιτηρίων, στα Παλαιοφάρσαλα, κατά δήλωση διασωθέντος επιβάτου. Ή δεν ίσχυε το, επίσης, απίστευτο …«δεν λειτουργεί τίποτα. Γίνονται όλα με ανθρώπινο παράγοντα, χειροκίνητα, σε όλη τη διαδρομή Αθήνα – Θεσσαλονίκη. Δεν λειτουργούν ούτε οι ενδείξεις ούτε τα φωτοσήματα ούτε ο έλεγχος της κυκλοφορίας. Αν λειτουργούσαν, οι μηχανοδηγοί θα βλέπανε την κόκκινη ένδειξη και τα τρένα θα σταματούσαν», όπως δήλωσε ο πρόεδρος των μηχανοδηγών του ΟΣΕ κ. Κώστας Γενηδούνιας.
Η Δικαιοσύνη και η Ειδική Επιτροπή θα πρέπει να ελέγξουν την υπόθεση σε όλο της το βάθος, να ρίξουν άπλετο φως για τις συνθήκες και τις αιτίες που προκάλεσαν την τραγωδία και ν’ αποδώσουν ευθύνες. Είναι ζήτημα τιμής – απόδοσης τιμής προς τις ψυχές που τόσο άδικα χάθηκαν, αλλά και για να αποκτήσει υπόσταση το «ποτέ ξανά» - όχι στα λόγια (απ’ αυτά είμαστε χορτασμένοι…), αλλά στη πράξη.
* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι καθηγητής Β/θμιας Εκπ/σης, κλ. ΠΕ01 (xaan@theo.auth.gr)
