Οι καταναλωτικές συνήθειες των ανθρώπων άλλαξαν αρχικά εξαιτίας της πανδημίας και εν συνεχεία την περίοδο του πολέμου στην Ουκρανία. Το λιανικό εμπόριο καλείται να αντιμετωπίσει νέες τάσεις και πολυεπίπεδες προκλήσεις. Πόσο λοιπόν έτοιμοι είναι οι έμποροί μας να τις αντιμετωπίσουν; Οι προοπτικές του κλάδου είναι συγκρατημένα αισιόδοξες και αφορούν μάλλον μόνο τους εμπόρους που κατανοούν τις προκλήσεις και λαμβάνουν τα μέτρα τους έγκαιρα και αποτελεσματικά.
Αρχικά, μετά την πανδημία η καθοριστική μεταβολή στις καταναλωτικές συνήθειες είναι η στροφή στις ψηφιακές συναλλαγές: Σύμφωνα με στοιχεία του ΣΕΒ, ο αριθμός ψηφιακών χρηστών υπερδιπλασιάστηκε και η καταναλωτική δαπάνη μέσω ηλεκτρονικών καταστημάτων αυξήθηκε έως και 170% εβδομαδιαίως (σε σχέση με το 2019) με περαιτέρω αυξητικές τάσεις.
Ο κλάδος του λιανικού εμπορίου καλείται να αντιμετωπίσει πρωτόγνωρες προκλήσεις. Ειδικότερα, ο πόλεμος στην Ουκρανία συνέβαλε καθοριστικά στη δραματική αύξηση του ενεργειακού κόστους κατά τουλάχιστον 300%. Ο ήπιος χειμώνας όμως και η ομαλοποίηση των προμηθειών έφεραν τη μείωση των τιμών σε προ κρίσης επίπεδα. Αναμένουμε βέβαια να δούμε την εξέλιξη των τιμών τον επόμενο χειμώνα.
Το υψηλό ενεργειακό κόστος μαζί με το αυξημένο κόστος μεταφορών συνέβαλαν στην κλιμάκωση του πληθωρισμού, που οδήγησε σε δραματική αύξηση του κόστους χρήματος το οποίο αναμένεται να διατηρηθεί για τα επόμενα δύο χρόνια τουλάχιστον. Οι δύο αυτές αυξήσεις επιδρούν περαιτέρω στις καταναλωτικές συνήθειες του πληθυσμού καθώς μειώνεται σημαντικά το διαθέσιμο εισόδημα.
Αναντίλεκτα, σημαντική πρόκληση για τις επιχειρήσεις σήμερα είναι η έλλειψη ειδικευμένου προσωπικού. Στην Ελλάδα παρατηρείται το παράδοξο φαινόμενο να υπάρχει 11% ανεργία που αντιστοιχεί σε 500.000 άτομα, ενώ ταυτόχρονα υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις προσωπικού στον τουρισμό (50.000), στον αγροτικό τομέα (50.000), στις κατασκευές (30.000) και στη βιομηχανία (50.000).Τα αίτια είναι πολλά, μεταξύ των οποίων είναι το brain drain, το εκπαιδευτικό σύστημα που παράγει μαζικά ανειδίκευτους επιστήμονες, η πολιτική όλων των κυβερνήσεων που επιδοτούν την ανεργία αντί να επιδοτούν την εργασία και η τάση μεγάλου ποσοστού των νέων να επαναπαύονται σε ολιγόμηνη εργασία στην εστίαση κυρίως ώστε να εξασφαλίζουν επιδόματα σε συνδυασμό με την παρατεταμένη παραμονή στην πατρική εστία που τους απαλλάσσει από βιοποριστικά έξοδα. Το πρόβλημα αυτό θα έπρεπε να είναι πρωτεύον ζήτημα της Πολιτείας, αλλά λείπει η πολιτική βούληση και πρωτοβουλία.
Αναμφισβήτητα, μεγάλα προβλήματα αντιμετώπισαν και οι εταιρείες με πολύπλοκες εσωτερικές διαδικασίες: Εταιρείες που διακρίνονται από γραφειοκρατικές διαδικασίες λήψης και καταχώρησης παραγγελιών και διαχείρισης των διαθέσιμων αποθεμάτων κλήθηκαν να διαχειριστούν μεγαλύτερες δυσκολίες στην περίοδο της καραντίνας. Ωστόσο, μέσα στο χάος που επικράτησε υπήρξαν επιχειρήσεις που βρήκαν την λύση για να επιβιώσουν και να επωφεληθούν. Αυτές αποτελούν το παράδειγμα. Συγκεκριμένα, λιγότερα ήταν τα προβλήματα για εκείνες τις εταιρείες που είχαν ήδη ιδρύσει καταστήματα online και είχαν ευέλικτο και οριζοντιοποιημένο οργανόγραμμα. Οι περισσότερες από αυτές, προχώρησαν άμεσα σε αναδιάταξη των σημείων πώλησης τους: Η έγκαιρη μεταφορά-κατάργηση των μη αποδοτικών καταστημάτων οδηγεί στη μείωση του κόστους τους.
Οι παραπάνω προκλήσεις δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν μεμονωμένα από τους μικρούς εμπόρους. Γι’ αυτό, η έγκαιρη κατανόηση των προκλήσεων, η συντονισμένη δράση των φορέων των εμπόρων και των κοινωνικών εταίρων τους, η διαρκής εκπαίδευση των εργαζομένων, η θέσπισή επαρκών εργασιακών κινήτρων και τέλος οι συνεχείς επενδύσεις μέσα από προγράμματα ΕΣΠΑ μπορούν να αποδώσουν σημαντικά για να διασωθεί ο μεγαλύτερος εργοδοτικός κλάδος της ελληνικής οικονομίας.
Πιο συγκεκριμένα, για τη Λάρισα οι δυνατότητες είναι πολύ μεγάλες για την αντιμετώπιση των προκλήσεων αρκεί να υπάρχει συντονισμός στις προσπάθειες όλων των εμπλεκόμενων φορέων. Πρόσφατα ο ΣΘΕΒ προχώρησε στο σημαντικό -αλλά ανεπαρκές από μόνο του- πρόγραμμα εκπαίδευσης χειριστών μηχανημάτων. Ελπίζω να υπάρχει ανταπόκριση και συνέχεια στο εγχείρημα και σε άλλους τομείς. Ενδεικτικά αναφέρω μερικές πρωτοβουλίες που εύκολα μπορούν να προχωρήσουν:
Η Λάρισα είναι εκπαιδευτικό κέντρο με μία από τις μεγαλύτερες πανεπιστημιουπόλεις στην Ελλάδα και έδρα πολλών ιδιωτικών και δημόσιων ΙΕΚ. Η σύμπραξη των εκπαιδευτικών αυτών ιδρυμάτων με την καθοδήγηση του Επιμελητηρίου, που γνωρίζει τις ελλείψεις στον εργασιακό χώρο μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία ενός Προγράμματος Σπουδών με ειδικότητες που βρίσκονται σε έλλειψη. Η ολοκλήρωση των σπουδών αυτών θα μπορεί να οδηγήσει σε άμεση επαγγελματική αποκατάσταση των σπουδαστών. Η χρηματοδότηση του προγράμματος αυτού μπορεί να γίνει από το ΕΣΠΑ ή και από τις ενδιαφερόμενες εταιρείες. Η θέσπιση οικονομικών κινήτρων στους εργαζόμενους που θα παρακολουθήσουν το πρόγραμμα έχει διττή σημασία. Από τη μία οι εργαζόμενοι θα ξέρουν ότι με την ολοκλήρωση του προγράμματος θα πληρωθούν καλύτερα από τον κατώτατο μισθό. Από την άλλη, οι εταιρείες θα έχουν ήδη εκπαιδεύσει και απασχολήσει τον εργαζόμενο κάποιους μήνες ώστε όταν προχωρήσουν στην πρόσληψη, να πληρώσουν καλύτερο μισθό αφού ο εργαζόμενος θα είναι εκπαιδευμένος, αποδοτικός και γνώστης της εταιρικής κουλτούρας. Για να μη θεωρηθεί ότι ανταγωνίζεται τα υπάρχοντα ΙΕΚ το Επιμελητήριο θα έχει μόνο συντονιστική δράση.
Επιπλέον, η ανάδειξη της Λάρισας σε τουριστικό προορισμό city break για την Ελλαδα και τα Βαλκάνια, προβάλλοντας την εξωστρέφεια της πόλης (έντονο προφίλ διασκέδασης), τη φυσική ομορφιά του νομού, την οθωμανική παράδοση και την ισραηλιτική κληρονομιά της πόλης (ας θυμηθούμε την τουριστική ανάπτυξη που έδωσε στη Θεσσαλονίκη η αξιοποίηση ανάλογων στοιχείων από τον πρώην δήμαρχο της Γ.Μπουτάρη), ίσως δημιουργώντας ένα φεστιβάλ αρχαίου δράματος στο Αρχαίο Θέατρο ή εκμεταλλευόμενοι άλλα πολιτιστικά στοιχεία της περιοχής) μπορεί να κάνει θαύματα στην εμπορική κίνηση της πόλης.
Τελειώνοντας, η δημιουργία ενός σύγχρονου δικτύου σταθερών μεταφορών με επίκεντρο την Λάρισα θα καταστήσει την πόλη ένα πραγματικό μητροπολιτικό κέντρο της Θεσσαλίας και της ευρύτερης περιοχής συμπεριλαμβανομένης της Κοζάνης και της Λαμίας.
Όταν όμως δεν έχουμε ούτε θέσεις στάθμευσης τουριστικών λεωφορείων στο κέντρο της πόλης καταλαβαίνουμε ότι δεν βρισκόμαστε ούτε στην αρχή…
 *Ο Κωνσταντίνος Γουργιώτης είναι οικονομολόγος- μαθηματικός, πρώην στέλεχος της Παγκόσμιας Τράπεζας, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας ανάπτυξης ακινήτων Δημιουργική Α.Ε., μέλος του Δ.Σ. του Επιμελητηρίου Λάρισας και μέλος του Δ.Σ. της ΟΛΟΝ ΑΕ - Αναπτυξιακής εταιρείας Δήμου Λαρισαίων