ΛΕΖΑΝΤΑ

Η βορειοδυτική πλευρά του λόφου του Φρουρίου όπου βρίσκεται ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Αχιλλίου. Αεροφωτογραφία του 1929.

Με την ευκαιρία της σημερινής εορτής του πολιούχου της Λάρισας Αγίου Αχιλλίου, η στήλη θα παρακολουθήσει την επικαιρότητα, για να συμβάλλει με τον τρόπο της στους εορτασμούς. Η λήψη της εικόνας που παρουσιάζουμε έγινε από στρατιωτικό αεροπλάνο (αεροφωτογραφία). Θα πρέπει να είναι από τις πρώτες αεροφωτογραφίσεις της ελληνικής αεροπορίας γιατί σύμφωνα με τις σημειώσεις που αναγράφονται στην πίσω πλευρά της φωτογραφίας, έγινε στις 6 Ιανουαρίου 1929, ημέρα εορτής των Θεοφανείων. Όπως φαίνεται ήταν μια ηλιόλουστη ημέρα. Η αριστερή όχθη του Πηνειού προς το Αλκαζάρ είναι κατάμεστη κόσμου. Μερικά άτομα υπάρχουν και στο νησάκι[1]. Σε κάποιο σημείο της όχθης κοντά στη γέφυρα έχει δημιουργηθεί μια εξέδρα από βάρκες. Στην εξέδρα αυτή συγκεντρώνονταν οι κολυμβητές, που έπεφταν για να πιάσουν τον Σταυρό. Στο κέντρο του οδοστρώματος της γέφυρας υπάρχει μια μεγάλη ομάδα ατόμων που λογικά θα πρέπει να είναι οι επίσημοι.

Αλλά το κεντρικό σημείο στην εικόνα αποτελεί ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Αχιλλίου. Είχε αρχίζει να κτίζεται στις αρχές της δεκαετίας του 1900 και αντικατέστησε την παλιά βασιλική της τουρκοκρατίας που είχε κτίσει ο Διονύσιος Καλλιάρχης το 1794. Εγκαινιάσθηκε από τον μητροπολίτη Λαρίσης Αμβρόσιο Κασσάρα την Τρίτη 25 Σεπτεμβρίου του 1907. Όπως διακρίνεται και στη φωτογραφία, ήταν μια μεγάλη σε μέγεθος και επιβλητική σε ύψος τρίκλιτη σταυροειδής βασιλική με τρούλο. Η θέση της ψηλά στον λόφο της προσέδιδε επί πλέον ύψος, ειδικά όταν κανείς την αντίκριζε από την πέτρινη γέφυρα του Πηνειού. Η αεροφωτογραφία επεξηγεί θαυμάσια τον τίτλο σταυροειδής καθώς την αποτυπώνει από ψηλά. Φαίνεται καθαρά ότι η σκεπή έχει σχήμα σταυρού, στο κέντρο του οποίου υψώνεται ο τρούλος. Στην ανατολική όψη διακρίνονται πίσω από φύλλα δένδρων οι τρεις κόγχες του ιερού, εκ των οποίων η μεσαία ήταν μεγαλύτερη, ενώ στη δυτική πλευρά υψώνονται δύο ψηλόλιγνα καμπαναριά. Η διάρκεια ζωής του ναού αυτού υπήρξε πολύ σύντομη, μόλις 34 χρόνια. Το πρωί της 1ης Μαρτίου 1941, ένας δυνατός σεισμός επέφερε σοβαρές και ανεπανόρθωτες καταστροφές, τις οποίες επέτειναν οι βομβαρδισμοί που επακολούθησαν. Έτσι ερειπωμένος παρέμεινε μέχρι τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, οπότε κατεδαφίσθηκε και στη θέση του δημιουργήθηκε κήπος. Σήμερα ως ενθύμιο της παρουσίας του παραμένει μόνο ο κίονας επάνω στον οποίο στηριζόταν η Αγία Τράπεζα. Στον ίδιο χώρο στήθηκε αργότερα με δαπάνες του Λαρισαίου εμπόρου Ηλία Κολέσκα η προτομή του μητροπολίτου Λαρίσης Πολύκαρπου Δαρδαίου ο οποίος καρατομήθηκε από τους Τούρκους στις 17 Σεπτεμβρίου 1821.

Πίσω από το ναό, σε πρώτο επίπεδο διακρίνονται ορισμένες συνεχόμενες κατοικίες, οι οποίες είχαν αγορασθεί από τον Δήμο και λίγουςμήνες μετά την αεροφωτογράφιση κατεδαφίσθηκαν για να κτισθεί το Β΄ Δημοτικό Σχολείο. Η τελετή των εγκαινίων έγινε το 1932 με πανηγυρικό τρόπο, παρουσία του τότε υπουργού Παιδείας Γεωργίου Παπανδρέου. Ήταν το πρώτο από τα πέντε δημοτικά σχολεία που είχε κτίσει την περίοδο εκείνη στη Λάρισα ο δήμαρχος Μιχαήλ Σάπκας.

Αριστερά στη φωτογραφία διακρίνονται τα σπίτια μεγαλοαστών του Τρανού μαχαλά της Λάρισας (Μακρή, Βελλίδη, Αλέκου). Το τριώροφο που δεσπόζει στην περιοχή είναι του Λιβαδιώτη την καταγωγή μεγαλοκτηματία Ιωάννη Βελλίδη[2]. Στις καλές ημέρες της οικογένειας φιλοξένησε μέσα στα σαλόνια του όλη την καλή κοινωνία της Λάρισας. Το επόμενο ήταν της οικογένειας Αλέκου. Ο Δημήτριος Αλέκου (1818-1897) ήταν δικηγόρος και καταγόταν από το χωριό Μπεζούλα (τον σημερινό Άγιο Σεραφείμ) Καρδίτσας. Επί τουρκοκρατίας διετέλεσε δημογέροντας Λαρίσης και ήταν δημοτικός σύμβουλος στο πρώτο διορισμένο Δημοτικό Συμβούλιο της πόλεως μετά την απελευθέρωση το 1881, με δήμαρχο τον Ετέμ Εφέντη. Η κατοικία του κτίσθηκε αμέσως μετά την απελευθέρωση. Ήταν μια διώροφη οικοδομή που βρισκόταν απέναντι από τη νότια πλευρά του ναού του Αγ. Αχιλλίου.

Στα δεξιά τη φωτογραφίας διακρίνεται ένα μέρος από την συνοικία Ταμπάκικα που βρίσκεται κοντά στη δεξιά όχθη του Πηνειού. Από τον λόφο του Φρουρίου χωρίζεται με έναν στενό δρόμο, τον σημερινό δημάρχου Γεωργιάδη, ο οποίος δεν έχει ακόμα πλήρως διαμορφωθεί στη σημερινή λεωφόρο.

Στο βάθος της φωτογραφίας αριστερά διακρίνονται κάποιες κατοικίες του Πέρα μαχαλά και εν συνεχεία το άλσος του Αλκαζάρ και ο δρόμος που οδηγεί στην Γιάννουλη.

Από την ίδια αεροπορική πτήση διασώθηκαν και άλλες αεροφωτογραφίες, μία εκ των οποίων έχει δημοσιευθεί στο βιβλίο του Δήμου Λαρισαίων «Η Λάρισα. Εικόνες του χθες»[3].

------------------------------------------------

[1]. Προπολεμικά στο ύψος της συνοικίας Ταμπάκικα (σήμερα Αμπελόκηποι) υπήρχε μέσα στην κοίτη του Πηνειού ένα μικρό νησάκι εκατό περίπου μέτρων, το οποίο δίχαζε τη ροή του ποταμού. Η πρόσβαση σ’ αυτό γινόταν συνήθως με βάρκες και δεν είχε κάτι το ιδιαίτερο.

[2].Βλέπε: Γρηγορίου Αλέξανδρος, Ιωάννης Βελλίδης (1849-1890). Από την απόλυτη «παντοδυναμία» στην τραγική αυτοκτονία, εφ. «Ελευθερία», φύλλο της 17ης Απριλίου 2016, όπου περιγράφεται με τεκμηριωμένα στοιχεία η σύντομη διαδρομή του σημαντικού αλλά άτυχου αυτού Λιβαδιώτη.

[3]. Φωτογραφίες: Τάκη Τλούπα, Κείμενα: Νίκου Νάκου, Λάρισα (2003), τρίτη έκδοση, σελ. 71.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΘ. ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ

nikapap@hotmail.com