Το θέαμα είναι συναρπαστικό, ιδιαίτερα όταν το παρακολουθείς σε έναν μικρό οικισμό, το Νέο Χωριό, το τελευταίο πριν από την «άγρια» χερσόνησο του Ακάμα, στα μέρη της Πάφου. Μια τεράστια φωτιά καίει έξω από την παλιά εκκλησία το ανδρείκελο του Ιούδα και φωτίζει τους πιστούς που λαμπροντυμένοι, κρατώντας τις λαμπάδες τους, προσέρχονται για την ακολουθία της Ανάστασης. Παράμερα είναι στημένα τα τραπέζια που φιλοξενούν τους μεζέδες και το κρασί. Το παραδοσιακό πασχαλιάτικο έδεσμα στην Κύπρο είναι οι φλαούνες - ένα τσουρέκι με κόκκινα αβγά - μαζί με το αρνί, κομματιασμένο, στη σούβλα. Οι φούρνοι στην άκρη του Αιγαίου. Ένα άλλο είδος λαμπριάτικου αρτοσκευάσματος είναι ένα κουλούρι που δημιουργούν εκεί στην άκρη του Αιγαίου οι νοικοκυρές της Κάσου γύρω από ένα ή δύο βαμμένα αβγά. Τα λένε «κουκνούκους» και φυσικά τα ψήνουν στον παραδοσιακό φούρνο που καίει με κλαδιά. Οι ξυλόφουρνοι καπνίζουν συνεχώς το Μεγάλο Σάββατο και απέναντι στην Κάρπαθο, ιδιαίτερα στα Πάνω Χωριά: στα Σπόα, στο Γιαφάνι, στην Όλυμπο. Εδώ οι νοικοκυρές δεν φουρνίζουν μόνο χορτόπιτες και τυρόπιτες, αλλά και τα ψωμιά του σπιτιού τους. Στα Σπόα μάλιστα υπάρχει ακόμη η τελευταία επαγγελματίας φουρνάρισσα, την οποία καλούν σε κάθε φούρνο να επιβλέψει το ψήσιμο των ψωμιών έναντι αμοιβής.

Τραπέζι στην Αστυπάλαια με «λαμπριανό». Οι φούρνοι ανάβουν κι εδώ. Οι αρχαίοι την αποκαλούσαν «τράπεζα των θεών» και ως τέτοια δεν μπορεί παρά να ήταν πλούσια και προκλητική. Έτσι εξακολουθεί να είναι και σήμερα η Αστυπάλαια, αλλά και το πασχαλιάτικο τραπέζι της. Τη Μεγάλη Εβδομάδα οι παραδοσιακοί φούρνοι της ανάβουν για να ψήσουν τα κίτρινα κουλούρια με τη ζαφορά, τις λαμπρόπιτες και το «λαμπριανό» αρνί ή κατσίκι γεμιστό με ρύζι κι εντόσθια, το οποίο ψήνεται όλη τη νύχτα. Επίσης στα σπίτια φτιάχνουν τα «πουτζά», τις αστυπαλίτικες τυρόπιτες με μέλι. Οι «προκλητικές» σούβλες της Στενής. Η πιο διαδεδομένη «σπεσιαλιτέ» του Πάσχα είναι ο οβελίας, ο οποίος συμβολίζει τη θυσία του Χριστού και σε πολλές περιοχές βλέπουν σημεία του μέλλοντος στο σφάγιο. Οι πιο πολύχρωμες και προκλητικές σούβλες γυρίζουν ένα βήμα από την Αθήνα, στη Στενή Ευβοίας. Εκεί η τέχνη του οβελία, του κοκορετσιού και των άλλων «σουβλιστών» εδεσμάτων είναι παλιά παράδοση. Χοροί, κούνιες και ευφροσύνη αιώνιος. Ο χορός της Πασχαλιάς συνηθίζεται σε πολλά μέρη. Μάλιστα σε κάποια χωριά είναι ενταγμένος στις ακολουθίες, όπως στη Σκυλόγιαννη της Εύβοιας όπου χορεύουν γύρω από την εκκλησία τραγουδώντας «Σήμερα Χριστός Ανέστη και στους ουρανούς ευρέθη». Το ίδιο και στο Καστελόριζο, όπου χορεύουν στο προαύλιο της εκκλησίας. Σε άλλα χωριά, όπως στους Χουλιαράδες των Ιωαννίνων ή στην Επίσκεψη της Κέρκυρας, τον χορό σέρνουν οι παπάδες. Ο ομότιμος καθηγητής της λαογραφίας Μιχάλης Γ. Μερακλής σημειώνει: «Η χαροποιός ουσία της Αναστάσεως διατρανώνεται βέβαια και μέσα στην Εκκλησία, από την Εκκλησία την ίδια που καλεί σε μιαν ευφροσύνη δίχως όρια: Ουρανοί μεν επαξίως ευφραινέσθωσαν, γη δε αγαλλιάσθω, εορταζέτω δε κόσμος, ορατός τε άπαξ και αόρατος (…) ευφροσύνη αιώνιος». Αυτή η ευφροσύνη, που είθε να είναι όντως αιώνιος, εκφράζεται σε πολλά μέρη ακόμη και με παιχνίδια, όπως οι αυτοσχέδιες κούνιες δεμένες στα δένδρα, στις οποίες ανέβαιναν τα κορίτσια για να αισθανθούν τα πρώτα ερωτικά ρίγη: «Κουνήστε τις όμορφες, κουνήστε τις άσπρες κουνήστε τις λεμονιές, που `ναι ανθούς γεμάτες».

Από τον Γεώργιο Ν. Ξενόφο

* Ο Γεώργιος Ν. Ξενόφος είναι Λογοτέχνης