Οι δρόμοι της Αθήνας ήταν γεμάτοι καθημερινά από πεθαμένους ανθρώπους, λόγω έλλειψης τροφής, νερού και κάθε είδους φροντίδας, τους μάζευε ο δήμος από τους δρόμους με τα καρότσια και τους έθαβε πολλές φορές σε ομαδικούς τάφους. Μεγάλες απώλειες και καταστροφές στον ελληνικό πληθυσμό την εποχή εκείνη υπήρχαν και στην ανατολική Μακεδονία και ιδίως στη Δράμα λόγω της παρουσίας του βουλγαρικού κατοχικού στρατού με την ανοχή των Γερμανών. Όλη η περιοχή αυτή προσαρτήθηκε στο βουλγαρικό κράτος και όλοι οι κοινοτάρχες και οι δήμαρχοι καθώς και η χωροφυλακή αντικαταστάθηκαν από Βούλγαρους αξιωματούχους, με σκοπό τον εκβουλγαρισμό της περιοχής με κάθε απάνθρωπο τρόπο.

«Ο πληθυσμός δεν μπορούσε να δεχθεί με σταυρωμένα χέρια τον αφανισμό του και οι οργανώσεις των κομμουνιστών είχαν μεγάλους δεσμούς με αυτόν τον πληθυσμό και πολύ σφρίγος. Η σύγκρουση με τη βουλγαρική κατοχή που είχε αρχίσει από την πρώτη στιγμή όλο και δυνάμωνε. Οι κομμουνιστές ήταν εμπνευστές και αρχηγοί της αντιπαράθεσης, της αντίστασης στους Βούλγαρους» (βιβλ. 1, σελ.262).

Με αυτήν την ανησυχητική κατάσταση που είχε δημιουργηθεί στην βουλγαροκρατούμενη περιοχή, η οργάνωση του γραφείου Τύπου Μακεδονίας – Θράκης του ΚΚΕ που από τη Θεσσαλονίκη είχε μεταφερθεί σε χωριό του Παγγαίου, προμήθευσε τους οργανωμένους κομμουνιστές με 2.000 περίπου όπλα και τη νύχτα 28 προς 29 Σεπτεμβρίου 1941 ξεσηκώθηκαν οι κάτοικοι της Δράμας, του Δοξάτου, της Προσοτσάνης κ.α. Με επικεφαλής τους οπλισμένους κομμουνιστές κατέλαβαν την βουλγαρική χωροφυλακή και σκότωσαν μερικούς Βούλγαρους προέδρους κοινοτήτων βάζοντας φωτιά στα γραφεία των κοινοτήτων τους. «Αυτή ήταν η πρώτη μαζική εξέγερση εναντίον της κατοχής της χώρας. Όμως το κίνημα της Δράμας οι βουλγαρικές φασιστικές δυνάμεις το πνίξανε στο αίμα και επιδοθήκανε σε γενοκτονία. Με τον πιο άγριο τρόπο προσπάθησαν να εξολοθρεύσουν τον πληθυσμό και επί τρεις μέρες σκότωναν όποιον έβρισκαν μπροστά τους. Διαπράχθηκαν φρικιαστικά εγκλήματα» (βιβλ.1, σελ. 263).

Η σύμπτωση είναι ότι τις ημέρες εκείνες στις 27 και 28 Σεπτεμβρίου 1941 στην Αθήνα έγινε και η ίδρυση του ΕΑΜ. Η ιδέα της δημιουργίας του ήταν του Θανάση Κλάρα του κατοπινού Άρη Βελουχιώτη, που μόλις επέστρεψε από το αλβανικό μέτωπο, όπου ήταν λοχίας του πυροβολικού, σε μια συγκέντρωση στο δασάκι της Καισαριανής με λίγους κομμουνιστές τούς είπε μεταξύ άλλων ότι πρέπει να βρούμε όπλα και ότι «για εμάς τους κομμουνιστές δεν τελείωσε ούτε θα τελειώσει ο πόλεμος αν δεν απελευθερωθεί η Ελλάδα από την ξενική κατοχή». (βιβλ. 2, σελ. 29).

Εκείνο που έπαιξε σημαντικό ρόλο για τη δημιουργία του ΕΑΜ ήταν η 6η ολομέλεια της κεντρικής επιτροπής του ΚΚΕ που συνήλθε στην Αθήνα την 1-7-1941 και ανέθεσε στους Λευτέρη Αποστόλου και Θανάση Χατζή τη δημιουργία και συγκρότηση του ΕΑΜ.

Δεκαπέντε μέρες μετά την 6η ολομέλεια, στις 16 Ιουλίου 1941, οι τρεις εργατικές οργανώσεις στην Ελλάδα 1) Ενωτική Γενική Συνομοσπονδία Εργατών, 2) Γενική Συνομοσπονδία Εργατών και 3) Ανεξάρτητα Συνδικάτα, ιδρύουν την απελευθερωτική εργατική οργάνωση ΕΕΑΜ (Εργατικό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο). Η παράνομη αυτή οργάνωση που αποτέλεσε τον προπομπό του ΕΑΜ διευθυνόταν από το ΚΚΕ και επικεφαλής της ήταν ο Κωνσταντίνος Θέος και δρούσε κυρίως σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Πειραιά και Βόλο.

Ενώ το ΚΚΕ προετοίμαζε την οργάνωση του ΕΑΜ μετά την 6η και 7η ολομέλεια, εμφανίστηκε ο απόστρατος συνταγματάρχης Ναπολέων Ζέρβας να θέλει και αυτός να κάνει μια απελευθερωτική οργάνωση, την ΕΔΕΣ. Με τα πολιτικά κόμματα που ήρθε σε επαφή δεν βρήκε ανταπόκριση, μόνον ο Στυλιανός Γονατάς των Φιλελευθέρων και ο Κ. Ρέντης ανταποκρίθηκαν. Τότε σκέφτηκε ότι αν αρχηγός της οργάνωσης θα ήταν ο Νικόλαος Πλαστήρας (ο θρυλικός «Μαύρος Καβαλάρης»), η οργάνωση θα είχε μεγάλη απήχηση. Έτσι συναντήθηκε με ορισμένους προσωπικούς φίλους του Πλαστήρα όπως τον συνταγματάρχη Λεωνίδα Σπαή, τον δικηγόρο Ηλία Σταματόπουλο κ.ά. και στις 9.9.1941 τους καλεί στο σπίτι του και συντάσσουν το ιδρυτικό της οργάνωσης.

Η προσπάθεια της ηγεσίας του ΚΚΕ τον Ιούλιο και Αύγουστο του 1941 με τον Λευτέρη Αποστόλου για τη δημιουργία και συγκρότηση μιας αντιστασιακής οργάνωσης, απέτυχε να πείσει τους αρχηγούς των μεγάλων παραδοσιακών κομμάτων, όπως τον Γεώργιο Παπανδρέου, τον Γεώργιο Καφαντάρη, τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο και τον Θεμιστοκλή Σοφούλη, με την δικαιολογία ότι είναι νωρίς ακόμη η συγκρότηση επαναστατικής οργάνωσης. Με την άποψη του ΚΚΕ συμφώνησαν τρία μικρότερα αριστερά κόμματα. Το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (ΣΕΚ), το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΣΚΕ) και η ΕΛΔ του Ηλία Τσιριμώκου. Οι εκπρόσωποι των κομμάτων αυτών συγκεντρώθηκαν στις 27 Σεπτεμβρίου 1941 μέχρι τα ξημερώματα στις 28, σε ένα σπίτι, τέρμα Ιπποκράτους κοντά στον Λυκαβηττό και εκεί μελέτησαν και υπέγραψαν το ιδρυτικό σχέδιο του ΕΑΜ. Την ονομασία την έδωσε ο Χρήστος Χωμενίδης του ΣΚΕ. Από τη συγκέντρωση έλειπε ο εκπρόσωπος του ΣΕΚ, ο οποίος το υπέγραψε μετά από λίγες μέρες. Τις βασικές αρχές του ιδρυτικού τις είχε συντάξει ομάδα κομμουνιστών της Ακροναυπλίας. Η δημιουργία και λειτουργία της αντιφασιστικής οργάνωσης του ΕΑΜ ήταν τεράστια επιτυχία για την απελευθέρωση από τη γερμανική και βουλγαρική κατοχή. Σε ένα επετειακό δημοσίευμα για την ίδρυση του ΕΑΜ στις 27 Σεπτέμβρη 1944 στην εφημερίδα «Ελεύθερη Ελλάδα» ο Λευτέρης Αποστόλου αναφέρει ότι «όλα τα άλλα κόμματα αρνούνται με διάφορες προφάσεις». Στο ίδιο δημοσίευμα αναφέρει «… έτσι ανοιγόταν μια νέα σελίδα στην ελληνική ιστορία … στο πείσμα των διασπαστικών, των σκεπτικιστών, των ταλαντευόμενων, των δειλών, των αντιδραστικών, και των προδοτών…» (βιβλ. 1, σελ. 256).

Βιβλιογραφία:

1. «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ 1940-45», Τόμος 1, ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΑΥΛΟΣ», ΑΘΗΝΑ,1979

2. «ΓΙΑΤΙ ΧΑΘΗΚΕ Η ΝΙΚΗ», ΣΤΑΥΡΟΣ ΑΒΔΟΥΛΟΣ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ», ΑΘΗΝΑ,1994

3. «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 1941-1947», ΣΟΛΩΝ ΝΕΟΚ. ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ, ΤΟΜΟΣ 1, ΕΚΔ. Χ.Κ. ΤΕΓΟΠΟΥΛΟΣ, ΑΘΗΝΑ, 2011

* Από τον Στέφανο Παπαγεωργίου