Από την αρχή της μεταπολίτευσης μέχρι σήμερα παρατηρείται το φαινόμενο να ψηφίζονται συνεχώς καινούριοι φορολογικοί νόμοι, με πληθώρα διατάξεων και συμπληρωματικών νόμων να ακολουθούν με στόχο τη βελτίωσή τους ή την ικανοποίηση επιμέρους συμφερόντων και κοινωνικών ομάδων που ασκούν πιέσεις στην εκάστοτε κυβέρνηση. Είναι χαρακτηριστικό πως στην Ελλάδα από το 1975 έως το 2019 έχουν εκπονηθεί και ψηφιστεί πάνω από 250 φορολογικοί νόμοι.
Κοινοί τόποι των νομοσχεδίων αυτών φαίνεται να αποτελούν η απουσία μιας ουσιαστικής και μακροπρόθεσμης φορολογικής πολιτικής και ο ανεπαρκής στρατηγικός σχεδιασμός. Έτσι, με την ταυτόχρονη συνειδητή υπερφορολόγηση να κυριαρχεί στο μείγμα πολιτικής που προάγεται στα χρόνια της κρίσης και με τη μη εφαρμογή δομικών μεταρρυθμίσεων, αφενός εντοπίζεται μια έξαρση της φοροδιαφυγής και αφετέρου ενισχύεται η απώλεια του ΑΕΠ (27% την τελευταία δεκαετία). Αποτέλεσμα αυτών είναι η Ελλάδα να καταλαμβάνει τις πρώτες θέσεις σε όλους τους δείκτες φορολογικής επιβάρυνσης, δίχως οι φόροι να καθίστανται ανταποδοτικοί και να κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις στους δείκτες που αφορούν στην ανταγωνιστικότητα, στη φορολογική ελευθερία και την προσέλκυση άμεσων επενδύσεων.
Επίσημα στοιχεία της ΑΑΔΕ καθώς και ποικίλων έγκυρων εγχώριων εκθέσεων συγκλίνουν στο συμπέρασμα πως πολλοί φόροι πληρώνονται από λίγους. Αναλυτικότερα, μόλις στο 1,9% του ΑΕΠ υπολογίζονται τα έσοδα που αποδίδουν οι επιχειρήσεις σε φόρο εισοδήματος στο κράτος. Ακόμη, όσον αφορά στα φυσικά πρόσωπα, από το σύνολο 8,9 εκατομμυρίων φορολογούμενων, πάνω από 6 εκατομμύρια φορολογούμενων πληρώνουν κατά μέσο όρο 92 ευρώ φόρο εισοδήματος. Συγκεκριμένα, πάνω από το 90% των αγροτών, πάνω από το 70% των ελεύθερων επαγγελματιών καθώς και μέρος των μισθωτών δηλώνουν εισοδήματα κάτω από 10.000 ευρώ. Εν ολίγοις, το 50% του φόρου εισοδήματος το πληρώνει ένα μικρό ποσοστό (5%) και επιπλέον, περίπου 2.100.000 φορολογούμενοι αποδίδουν το υπόλοιπο 33% των κρατικών εσόδων από τον φόρο εισοδήματος.
Έτσι, μπορούμε να πούμε πως κατά κύριο λόγο πληρώνουν ορισμένες κατηγορίες πολιτών που δεν μπορούν (τουλάχιστον όχι εύκολα) να αποκρύψουν τα εισοδήματα και μέρος των οικονομικών τους δραστηριοτήτων. Οι πιο χαρακτηριστικές από αυτές είναι οι δημόσιοι υπάλληλοι και συνταξιούχοι, οι οποίοι όμως πρακτικά δεν παράγουν για τη χώρα νέα κεφάλαια, αφού τα χρήματα που δίνονται γι’ αυτούς βγαίνουν πάλι από τα κρατικά ταμεία. Μια άλλη κατηγορία αποτελούν οι μισθωτοί του ιδιωτικού τομέα που, ωστόσο, συνδυαστικά με την υψηλή ανεργία, τους χαμηλούς μισθούς και το μεγάλο για τις επιχειρήσεις μισθολογικό κόστος (εισφορές στο 50 % κ.τ.λ.) μπορεί να αναγκαστούν ή να επιζητήσουν και οι ίδιοι να δουλέψουν με “μαύρα” χρήματα, αυξάνοντας με αυτόν τον τρόπο τα κεφάλαια στο πεδίο της παραοικονομίας. Τέλος, υπάρχουν οι εναπομείναντες συνεπείς μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις με έδρα στην Ελλάδα που είναι αντιμέτωπες με το αφιλόξενο επενδυτικό περιβάλλον, την υπερφορολόγηση, τη γραφειοκρατία, την πολυνομία και μια σειρά άλλων προβλημάτων που παρεμποδίζουν την όποια οικονομική τους δραστηριότητα και επιχειρηματική ανάπτυξη, προδικάζοντάς τους σε ένα ζοφερό μέλλον.
Είναι λοιπόν εμφανές το πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας και της φορολογικής πολιτικής που διαχρονικά λογίζεται ως κρατικοδίαιτη. Η μείωση μόνο της πρώτης φορολογικής κλίμακας από 22% σε 9% λειτουργεί σαν μια παυσίπονη ένεση για ένα μεγάλο κομμάτι επιβαρυμένων πολιτών, αλλά παράλληλα διαιωνίζει το πρόβλημα της φοροδιαφυγής. Ουσιαστικά επιβραβεύει πλάι στους πραγματικά οικονομικά ασθενέστερους συμπολίτες μας και πλειάδα φοροφυγάδων ή στρατηγικών κακοπληρωτών και υποκινεί τη “μετακίνηση” όλο και περισσότερων πολιτών στην πρώτη “ευνοϊκή” φορολογική κλίμακα, διογκώνοντας τις ανισότητες και μεγαλώνοντας τα φορολογικά βάρη για τους υπόλοιπους.
Καθίσταται αναγκαίο να βρεθεί μια μακροπρόθεσμη και ουσιαστική λύση για το σύνολο των φορολογούμενων και των οικονομικών δραστηριοτήτων που θα επιφέρει την πολυπόθητη οικονομική ανάπτυξη, την κοινωνική ευημερία και τη θωράκιση της χώρας μας. Χρειάζεται ένα ολικό σχέδιο με οργάνωση, μελέτη, πολιτική βούληση και πρακτική εφαρμογή, με την παράλληλη υιοθέτηση δομικών μεταρρυθμίσεων σε όλο το φάσμα της οικονομικής, αλλά και κοινωνικής ζωής.
Ενδεικτικά, απαιτούνται θεσμική αναμόρφωση, απλοποίηση τη φορολογικής νομοθεσίας που θα ενέχει σταθερή ισχύς και μείωση τόσο ποσοτικά όσο και ως προς το ύψος τους των σημερινών φορολογικών συντελεστών. Επιπρόσθετα, κρίνεται αναγκαία η καταπολέμηση της γραφειοκρατίας στα πεδία της Δικαιοσύνης και της Δημόσιας Διοίκησης με τον ταυτόχρονο ψηφιακό μετασχηματισμό τους, η αύξηση των ελέγχων, η υποχρεωτική χρήση του πλαστικού χρήματος, η αναδιάρθρωση του ασφαλιστικού συστήματος, η παροχή κινήτρων για επενδύσεις και η κατάργηση, μείωση ή επανεξέταση διάφορων έκτακτων, ειδικών ή έμμεσων φόρων που κατακλύζουν τη καθημερινότητά μας στα χρόνια της κρίσης.
Εν κατακλείδι, απαιτείται μια γενναία αλλαγή της φορολογικής πολιτικής και του προσανατολισμού της με τελικούς στόχους α) το να καταστεί η φοροδιαφυγή ασύμφορη β) την αύξηση του ΑΕΠ μέσω ενός εναλλακτικού παραγωγικού μοντέλου και γ) την “ώθηση” είτε των κεφαλαίων της παραοικονομίας είτε των διαφυγόντων προς το εξωτερικό κεφαλαίων, στην πραγματική ελληνική οικονομία.
Από τον Νίκο Παναγιώτου, εκπαιδευτικό
