Το βλέμμα του πλανήθηκε για λίγο έξω από την αίθουσα διαλέξεων προς τον ουρανό του Παρισιού, φωτίστηκε από μια πεισματική λάμψη και η φωνή του σταθερή άρχισε...

Η ίδια σκηνή περίπου, πριν από αρκετές δεκαετίες, διαδραματιζόταν στη Ζυρίχη, στην κλινική του Paul Augena Bleuler, ψυχιάτρου με σημαντική πείρα στον τομέα των ψυχοπνευματικών διαταραχών, όταν μελλοντικοί ψυχίατροι, παρακολουθώντας με εξαιρετικό ενδιαφέρον τη διάλεξή του πάνω στο ίδιο θέμα, υπέβαλλαν διευκρινιστικές ερωτήσεις.

Βεβαίως από τότε μέχρι σήμερα «χύθηκε πολύ μελάνι». Έρευνες διεξοδικότατες «προς πάσαν κατεύθυνσιν» διενεργούνται, στην προσπάθεια διαφωτισμού και εύρεσης αποτελεσματικής θεραπευτικής αγωγής του αυτισμού. Και παρά τις ποικίλες απόψεις, επιτεύχθηκε συμφωνία στα διαγνωστικά κριτήριά του.

Σύμφωνα με αυτή βασικότατο στοιχείο ύπαρξής του αναφέρεται η έλλειψη κοινωνικής ανταπόκρισης του ασθενούς, η αδυναμία διαπροσωπικών επαφών, συναισθηματικών σχέσεων και η αυτοαπομόνωση. Τυχόν θορυβώδεις εκδηλώσεις ή επίμονες πιεστικές ενέργειες, με σκοπό την επικοινωνία μαζί τους αποφέρουν και δυσφορία και ταραχή στα αυτιστικά άτομα.

Η παθολογική ανάγκη αμεταβλητότητας του περιβάλλοντός τους, η αγχώδης και ψυχαναγκαστική επιθυμία παραμονής στην ίδια κατάσταση, η οποία, έχει το γνώρισμα της μονοτονίας και των αυστηρά ομοιόμορφων ενεργειών, θεωρείται μία από τις αιτίες ματαίωσης κάθε ψυχοπνευματικής προόδου στα αυτιστικά άτομα. Τα συναισθήματα άγχους και αγωνίας εξ αιτίας αλλαγών αποβαίνουν αίτια πρόκλησης του φαινομένου παλινδρόμησης σε προηγούμενα αναπτυξιακά στάδια και αναδίπλωσης στον εαυτό τους. Σύγχυση, ανασφάλεια, αποδιοργάνωση, γένεση συναισθημάτων απελπισίας παρουσιάζουν μεγάλη συχνότητα σε περίπτωση αλλαγής των οικείων τους συνθηκών διαβίωσης. Στερεότυπη ή τελετουργική συμπεριφορά, αμφιταλαντεύσεις του σώματος, αιωρήσεις, τινάγματα των χεριών, των ποδιών, του κεφαλιού, αλλόκοτες γκριμάτσες και στάσεις του σώματος, τρόπος βαδίσματος, ο οποίος δίνει την εντύπωση ύπαρξης παραπληγίας, είναι από τα συχνά παρουσιαζόμενα χαρακτηριστικά του αυτισμού. Η ένταση, η διάρκεια και η συχνότητά τους ποικίλλει αναλόγως του βαθμού δυσφορίας, αμηχανίας, ή ανίας την οποία νιώθουν οι πάσχοντες. Αποτελούν δε ασυνείδητες αντιδράσεις τους να υπερνικήσουν γενικά δυσάρεστες καταστάσεις.

Ο τρόπος ομιλίας τους, όταν αυτή υφίσταται, παρουσιάζεται άτονος, μονότονος, χωρίς πλαστικότητα, ρυθμό και μέτρο. Η ηχολαλία, δηλαδή η επανάληψη συλλαβών, λέξεων ή φράσεων χωρίς κατανόηση του εννοιολογικού τους περιεχομένου και συνείδηση της σημασίας τους είναι επίσης χαρακτηριστικό των αυτιστικών ατόμων.

Στις ημέρες μας, η επιστήμη στην ερευνητική της προσπάθεια εύρεσης των γενεσιουργών αιτίων της ιδιότυπης κατάστασης του αυτισμού, απορρίπτουσα όλο και περισσότερο την ενοχή του κοινωνικού περιβάλλοντος στρέφει το ενδιαφέρον της στη βιολογική προσέγγιση αιτιολόγησής του.

Η έκρηξη των γνώσεων της μοριακής βιολογίας και της τεχνολογίας διεύρυνε τις ερευνητικές προσπελάσεις απεικόνισης του εγκεφάλου, για εντόπιση λεπτότατων και δυσδιάκριτων διαταραχών στη δομή και λειτουργία του. Αυτές εστιάζονται συνήθως στο κοιλιακό σύστημα του εγκεφάλου, στον μεταβολισμό της γλυκόζης, στην ποσότητα της σεροτονίνης και τα αιμοπετάλια, ακόμα και σε διαταραχές απέκκρισης πεπτιδίων από τα ούρα.

Βεβαίως, τα ευρήματα αυτά δεν έχουν το στοιχείο αδιαμφισβήτητης ενοχής για δημιουργία του συνδρόμου του αυτισμού. Το σημερινό επίπεδο γνώσης της λειτουργίας του κεντρικού οργάνου του νευρικού συστήματος, του εγκεφάλου, των δαιδαλωδών διασυνδέσεων και εκατομμυρίων νευρώνων και νευραξόνων του παραμένει ακόμη ανεπαρκές, μη επιτρέποντας αποτελεσματική αντιμετώπιση της νοσηρής κατάστασης.

Η περαιτέρω ανάπτυξη των τεχνολογικών μέσων, η επίτευξη δημιουργίας μηχανημάτων υψίστης τελειότητας, ικανών για ακριβέστερες και λεπτομερέστερες μετρήσεις ποικίλων στοιχείων, αποσκοπούν ακριβώς σε ορθή αντιμετώπιση της πάθησης, με την προϋπόθεση βεβαίως «ανοιχτού μυαλού» στα ενδεχόμενα.

Ο αυτισμός συνιστά ακόμα ένα εξόχως δύσκολο αλλά συναρπαστικότατο πρόβλημα. Από τον Αιγύπτιο χειρουργό της μακρινής εκείνης εποχής του 3000 π.Χ. μέχρι τον Ηρόφιλο και τον Ερασίστρατο, από τον Γαληνό έως τον Νεμέσιο, από τον Gall, τον Broca μέχρι τους σημερινούς ερευνητές έχει διανυθεί αρκετά αλλά όχι πλήρως ο δύσκολος δρόμος της αποκωδικοποίησης όλων των χημικών αντιδράσεων και νευρολογικών εκδηλώσεων.

Οι προσπάθειες της ανθρώπινης διάνοιας για εντόπιση επακριβώς των γενεσιουργών αιτίων κάθε περίπτωσης αυτισμού και της εκάστοτε καταλληλότερης θεραπευτικής αγωγής, ευελπιστούν σε αυξημένη δυνατότητα για αποτελεσματικότερες παρεμβάσεις και της παιδαγωγικής επιστήμης στα πάσχοντα άτομα. Και η θεραπεία του αυτισμού πιθανόν να διανοίξει οδούς βελτίωσης και άλλων παθήσεων όπως η εγκεφαλική παράλυση, η επιληψία κ.ά. Αυτός ο στόχος αποτελεί μέλημα και φροντίδα πολλών επιστημονικών κλάδων, συνεργαζομένων πάνω σ' αυτό το αντικείμενο έρευνας.

Από την Αριστέα Κωστίμπα – Βαλιώτου, υποψήφια διδάκτορα